زبدة البیان فی براهین احکام القرآنزبدة البیان فی براهین احکام القرآن اثـر شـیـخ احـمد (م ۹۹۳ ق) فرزند محمد اردبیلی معروف به مقدس اردبیلی، از مشاهیر علما و فقهای امامیه می‌باشد. ۱ - ساختار کتاباین تفسیر در یک مجلد به زبان عربی و شیوه روائی و اختصاص به آیات فقهی و احکام قرآن دارد. و آن را به ترتیب کتب فقهیه بر هجده کتاب تنظیم نموده طوری که آغاز آن کتاب طهارت و پایان آن کتاب قضاء و شهادات است. ۲ - محتوای کتابمـفـسـر در حکم و تفسیر آیات احکام از احادیث و روایات ائمه معصومین (علیهم‌السّلام) بهره بسیار گرفته است و بـه فقه و نیز در آغاز تفسیر خویش، جهت تیمن، به تفسیر سوره فاتحه پرداخته است. مفسر مباحث خویش را در هر کتاب از این تفسیر در چند بـخش تقسیم نموده سپس آیه‌های هر بخش را گردآوری کرده و در هر مبحثی عنوان می‌کند و نیز بعضی از مباحث مانند کتاب الصوم و کتاب الخمس را در یک عنوان تفسیر نموده است. وی احتمالا از کتاب کنزالعرفان فاضل مقداد (م ۸۲۶ ق) بسیار بهره مند شده است. ۳ - حواشی کتاباین اثر از کتب معتبر آیات احکام می‌باشد که مورد توجه علمای امامیه بوده و حواشی بسیاری بر آن نگاشته شـده از جمله: حاشیه فیض کاشانی (م ۱۰۹۱ ق) و حاشیه ملا عبدالفتاح تنکابنی (م ۱۱۲۴ ق) و حـاشیه سید نعمت‌اللّه جزائری و حاشیه میرزا فضل‌اللّه استرآبادی و دیگران و همچنین این تفسیر به فارسی ترجمه شده و سید محمدسعید طباطبائی قهبائی (۱۰۱۲ - ۱۰۹۲ ق) شرح مبسوطی به نـام مـفاتیح الاحکام بر آن نگاشته است. ۴ - وضعیت و نسخ کتابنـسـخـههـای خـطی ایـن تـفـسیر شایع است از جمله شانزده نسخه در کتابخانه آستان قدس (شماره‌های ۱۲۰۸ و ۱۲۰۹) و پنج نسخه در کتابخانه آیت اللّه مرعشی در قم موجود است. این تفسیر نخستین بار در ۱۳۰۵ ق چاپ سنگی شده است. و در ۱۳۸۶ ق به تحقیق محمدباقر بهبودی تصحیح و طبع گردیده است. همچنین نسخه‌ای از ترجمه قدیمی این اثر (قبل از ۱۲۴۰ ق) در کاظمین در کتابخانه سید حسن صدر کاظمی محفوظ است. [۵]
خوانساری، محمدباقر، روضات الجنات، ج۱، ص۷۹.
[۷]
دانش پژوه، محمدتقي، و منزوي، علينقي، فهرست کتابخانه مدرسه سپهسالار، ج۱، ص۸۳.
[۸]
فکرت، محمدآصف، فهرست الفبائی کتابخانه مـرکـزی آستان قدس، ص۲۹۵.
[۹]
حسینی اشکوری، سیداحمد، فهرست کتابخانه مرعشی قم، ج۸، ص۳۷۷.
[۱۰]
بحرانی، یوسف، لؤلؤة البحرین، ص۱۴۸.
[۱۱]
مشار، خانبابا، مؤلفین کتب چاپی فارسی و عربی، ج۱، ص۴۶۱.
۵ - پانویس
۶ - منبعسایت اندیشه قم، برگرفته از مقاله «تفاسیر قرن دهم»، تاریخ بازیابی ۱۳۹۵/۵/۱۱. رده‌های این صفحه : آثار مقدس اردبیلی | تفاسیر قرن دهم | علوم قرآنی | کتاب شناسی | کتب آیات الاحکام | کتب تفسیری | کتب فقهی
|