رکعتمجموع قیام، رکوع و سجود را رکعت گویند. از عنوان رکعت در باب صلات سخن گفته‌اند. ۱ - تحقق رکعتدر تحقق رکعت به قیام، رکوع و دو سجده تا برداشتن پیشانی از سجده دوم، شک و اختلافى نیست؛ لیکن به کمتر از آن اختلاف است. مجموع افعال از قیام تا برداشتن سر از سجده دوم؛ مجموع افعال از قیام تا اتمام ذکر واجب سجده دوم؛ مجموع افعال از قیام تا گذاشتن پیشانى بر محل سجود در سجده دوم و مجموع افعال از قیام تا رکوع، چهار قول در مسئله است. قول نخست، مشهور است. ۲ - شک در دو رکعت اولهرگاه متعلق شک در نماز، دو رکعت نخست باشد، شرط صحّت شک و عدم وجوب اعاده نماز، وقوع آن پس از اکمال دو رکعت است و در صورت عروض شک پیش از اکمال رکعت دوم، نماز باطل مى‌شود؛ لیکن در اینکه اکمال رکعت به چه چیز تحقق مى‌یابد اختلاف است که بدان اشاره شد. [۵]
حسینی عاملی، جواد، مفتاح الکرامة، ج۶، ص۱۵۱۹.
۳ - درک یک رکعت از آخر وقتامام خمینی در کتاب تحریرالوسیله می‌فرماید: «اگر عذر در آخر وقت برطرف شود چنانچه وقت باقی‌مانده گنجایش تحصیل طهارت و خواندن دو نماز را دارد، انجام هر دو نماز واجب است و اگر فقط گنجایش تحصیل طهارت و یک نماز را دارد باید نماز مختص آن‌وقت را بخواند و همچنین است اگر (حتی) یک رکعت از نماز را با طهارت درک کند، بنابراین اگر وقت باقی‌مانده به مقدار تحصیل طهارت و ادراک یک رکعت باشد باید نماز دوم را بخواند و اگر به مقدار تحصیل طهارت و یک نماز و یک رکعت از نماز دیگر، وقت باقی باشد هر دو نماز واجب است. [۶]
موسوعة الامام الخمینی، ج۲۲، تحریرالوسیلة، ج۱، ص۱۴۷، کتاب الصلاة، فصل فی مقدمات الصلاة، المقدمة الولی، مسالة۱۵.
بنابراین «اگر تا غروب برای شخص غیر مسافر به مقدار خواندن پنج رکعت و برای مسافر به مقدار خواندن سه رکعت وقت باقی‌مانده باشد، باید نماز ظهر را مقدم بدارد؛ اگرچه مقداری از نماز عصر در خارج از وقت، واقع شود. و اگر برای شخص غیر مسافر به مقدار خواندن چهار رکعت یا کمتر و برای مسافر به مقدار دو رکعت یا کمتر، وقت باقی‌مانده باشد، باید نماز عصر را بخواند (و نماز ظهر را قضا نماید). و اگر تا نصف شب برای شخص غیر مسافر به مقدار خواندن پنج رکعت یا بیشتر و برای مسافر به مقدار خواندن چهار رکعت یا بیشتر، وقت باقی‌مانده باشد، باید نماز مغرب را مقدم بدارد و اگر تا نصف شب کمتر از این مقدار وقت برای غیر مسافر و مسافر باقی‌مانده باشد، باید نماز عشا را مقدم بدارد و بعد از خواندن آن اگر به مقدار خواندن یک رکعت یا بیشتر وقت باقی باشد، باید فوراً نماز مغرب را بخواند و ظاهر آن است که در این صورت نماز مغرب ادا است؛ اگرچه احتیاط (مستحب) آن است که نیّت ادا و قضا نکند.» [۷]
موسوعة الامام الخمینی، ج۲۲، تحریرالوسیلة، ج۱، ص۱۴۶، کتاب الصلاة، فصل فی مقدمات الصلاة، المقدمة الولی، مسالة۹.
و گفته شده است که درک یک رکعت از آخر وقت، به منزله درک تمامى رکعات نماز در وقت است. بنابر این، کسى که تنها به اندازه یک رکعت، زمان دارد، باید نماز را به نیّت ادا بگزارد. در اینکه ادراک رکعت با چه چیز تحقق مى‌یابد، اختلاف یاد شده در این جا نیز جارى است. [۸]
مصابیح الظلام، ج۵، ص۵۱۵-۵۱۸.
البته آنچه از تحریرالوسیله گذشت که «اگر تا نصف شب برای شخص غیر مسافر به مقدار خواندن پنج رکعت یا بیشتر و برای مسافر به مقدار خواندن چهار رکعت یا بیشتر، وقت باقی‌مانده باشد، باید نماز مغرب را مقدم بدارد.» [۱۱]
موسوعة الامام الخمینی، ج۲۲، تحریرالوسیلة، ج۱، ص۱۴۶، کتاب الصلاة، فصل فی مقدمات الصلاة، المقدمة الولی، مسالة۹.
را ظاهراً مورد نقض این سخن (درک یک رکعت از آخر وقت، به منزله درک تمامی رکعات نماز در وقت است) باید گرفت، زیرا نماز مغرب سه رکعت است نه چهار رکعت.۴ - پیوستن به جماعت در رکوعبنابر قول مشهور، پیوستن به جماعت و اقتدا به امام در حال رکوع، ادراک یک رکعت به شمار مى‌رود. ۵ - پانویس۶ - منبع• فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت علیهم السلام، ج۴، ص۱۲۵-۱۲۶. • ساعدی، محمد، (مدرس حوزه و پژوهشگر) ، موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی |