روایت مبدعروایت مبدع، از اصطلاحات بکار رفته در علم حدیث بوده و به حدیث منقول توسط بدعت‌گزار گفته می‌شود. ۱ - معنای مبدعواژه «مبدع» با واژه «بدعت» از یک ریشه هستند. «بدعت» در لغت کار و امری نو و جدید و اختراعی است که مانند کار گذشته نیست. و در اصطلاح گفتار و رفتار نو در مورد دین و شعائر دینی است که برخی از مردم آن را به وجود آورده‌اند که از پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) و معصومین (علیهم‌السّلام) نرسیده است پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) فرموده است «من احدث فی امر نا هذا ما لیس منه فهو رد». با این فرض «مبدع» و «مبتدع» به شخصی اطلاق می‌شود که در امور دینی و شعائر دینی امر جدید و نوی را آورده که از پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) و امامان (علیهم‌السّلام) نرسیده است. بعضی گفته‌اند: «مبدع» کسی است که از نظر اعتقادی مخالف اهل سنت است. ۲ - دیدگاه علماء درباره روایت مبدعدانشمندان علوم حدیث در مورد سماع از راوی مبدع و اهل بدع هم چون قدریه، خوارج، نواصب، و غیره اختلاف نظر دارند. در مورد احتجاج به روایات مبدعین و اهل بدع نیز نظرات متفاوتی دارند که خلاصه دیدگاه‌های آنها ذیلاً بیان می‌گردد: ۱- مطلقا پذیرفته نیست. ۲- مطلقا پذیرفته است. ۳- قابل احتجاج است در صورتی که دیگران را به مذهب خود فرا نخواند. ۴- روایات مبدعین و اهل هواء که دروغ را برای یاری و ترویج مذهب خود و هم مذهبان خویش جایز نمی‌دانند پذیرفته و احتجاج به آنها جایز است دیگران را به بدعت خود دعوت کنند یا نه. ۵- در راوی علاوه بر شرایطی هم چون ضبط و عدالت، ایمان شرط است یعنی راوی باید اثنا عشری باشد و از غیر اثناعشری روایت پذیرفته نیست. ۶- ملاک در اخذ راویت راوی وثاقت و تحرز از کذب است مگر این که راوی بدعتی دانسته باشد که موجب کفر وی گردد یعنی اگر راوی مبدع ثقه و متحرز از کذب بوده و بدعتش موجب کفر او نگردد، منعی از احتجاج به روایت او نیست. ۳ - تعبیرات مترادفاز روایت مبدع به حدیث مبدع، خبر مبدع، حدیث اهل بدع، حدیث اهل هوی، حدیث مبتدع، روایت اهل اهواء، روایت اهل هوی، خبر اهل هوی، خبر اهل بدع، روایت مبتدع، روایات اصحاب اهواء، روایات مبتدع، اخبار اهل اهواء، خبر اهل اهواء، خبر مبتدع، روایت اهل بدع، حدیث اهواء نیز تعبیر می‌شود. [۱]
موسوی زنجانی، ابوطالب محمد، الکفایه فی علم الدرایه، ص۱۲۰-۱۲۵.
[۳]
سیوطی، عبدالرحمن، تدریب الراوی، ج۱، ص۳۲۴-۳۲۸.
[۴]
سخاوی، محمد بن عبدالرحمن، فتح المغیث، ج۱، ص۳۱۹.
[۵]
سخاوی، محمد بن عبدالرحمن، فتح المغیث، ج۱، ص۳۵۶-۳۵۹.
[۶]
مامقانی، عبدالله، مستدرکات مقباس الهدایه، ج۵، ص۸۹.
[۷]
مامقانی، عبدالله، مستدرکات مقباس الهدایه، ج۶، ص۵۸.
[۸]
مامقانی، عبدالله، مستدرکات مقباس الهدایه، ج۶، ص۵۸-۶۵.
[۹]
مامقانی، عبدالله، مستدرکات مقباس الهدایه، ج۶، ص۵۹.
[۱۰]
مامقانی، عبدالله، مستدرکات مقباس الهدایه، ج۶، ص۶۴.
۴ - پانویس
۵ - منبعپایگاه مدیریت اطلاعات علوم اسلامی، برگرفته از مقاله «روایت مبدع»، تاریخ بازیابی ۱۳۹۶/۹/۲۲. رده‌های این صفحه : اصطلاحات حدیثی
|