رسالة فی معرفة النفس الناطقة و احوالها (کتاب)دومین رساله ملحق به رساله ی احوال النفس، بو علی سینا رساله ی معرفت نفس ناطقه می‌باشد که مایه‌های عرفانی، در خطبه و مطالب رساله، قابل ملاحظه می‌باشد. ۱ - معرفی اجمالی رساله۱.۱ - محنوای رسالهرساله حاضر، در سه فصل می‌باشد و خاتمه‌ای نیز بدان افزوده شده است. ۱.۱.۱ - فصل اولفصل اول، در اثبات مغایرت جوهر نفس با جوهر بدن می‌باشد. بو علی، حقیقت نفس را همان منی می‌داند که انسان در خطاب خودش بیان می‌کند. البته این اختلاف بین متکلمین و حکما و عرفا وجود دارد که متکلمین ، بدن جسمانی را مورد اشاره لفظ من می‌دانند و عرفا و علمای ربانی، جوهر نفسانی روحانی را که با اکتساب معارف و علوم، عارف به پروردگارخود می‌گردد. وی، برای اثبات این نظریه، براهینی را بیان می‌کند که از جمله آنها، اشاره به آیه شریفه‌ای است که می‌گوید: «فاذا سویته و نفخت فیه من روحی». این «روحی» بیان گر استناد نفس انسان به ذات اقدس الهی است که مطمئنا جوهری روحانی و غیر جسمانی می‌باشد. [۱]
رسالة في النفس و بقائها و معادها، ابن سينا، ناشر: دار بيبليون، پاريس، ۲۰۰۷ م، ص ۱۸۳.
۱.۱.۲ - فصل دومدومین فصل، در بقای نفس بعد از زوال و فنای بدن می‌باشد. شیخ الرئیس، نفسی را که محرک و مدبر بدن می‌باشد و تصرف در بدن دارد و بدن تابع آن است، غیر قابل فنا می‌داند. وی، بعد از اقامه برهان بر این مطلب، نفوس زکیه را که با علم و حکمت و عمل صالح کمال یافته‌اند، مشمول آیه کریمه «یا ایتها النفس المطمئنه ارجعی الی ربک راضیة مرضیة فادخلی فی عبادی وادخلی جنتی» می‌داند. [۲]
رسالة في النفس و بقائها و معادها، ابن سينا، ناشر: دار بيبليون، پاريس، ۲۰۰۷ م، ص ۱۸۶.
۱.۱.۳ - فصل سومدر فصل سوم، مراتب نفوس ، به لحاظ شقاوت و سعادت ، بعد از مفارقت از بدن ، مورد بحث می‌باشد. شیخ الرئیس، نفوس را به سه قسمت تقسیم می‌کند: ۱- آنهایی که به لحاظ علم و عمل کامل می‌باشند. ۲- نفوسی که در هر دوی آنها دچار نقصانند. ۳- نفوسی که در یکی از آنها کامل و در دیگری ناقص می‌باشند. او، برای این مطلب، استشهاد می‌کند به آیه شریفه «و کنتم ازواجا ثلاثة فاصحاب المیمنة ما اصحاب المیمنة و اصحاب المشئمة ما اصحاب المشئمة... و السابقون السابقون اولئک المقربون». [۳]
رسالة في النفس و بقائها و معادها، ابن سينا، ناشر: دار بيبليون، پاريس، ۲۰۰۷ م، ص ۱۸۷.
مؤلف، در خاتمه رساله، به تشریح عوالم سه گانه نفس، عقل و جسم پرداخته است. [۴]
رسالة في النفس و بقائها و معادها، ابن سينا، ناشر: دار بيبليون، پاريس، ۲۰۰۷ م، ص ۱۸۹.
۲ - پانویس
۳ - منبعنرم افزار مجموعه آثار حکیم ابو علی سینا، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی(نور). |