رسالة فی المهر (کتاب)كتاب رسالة فی المهر تألیف شیخ مفید ، محمد بن محمد بن نعمان، از چهره‌هاى علمى و از فقهاى بزرگ شیعه در آغاز قرن پنجم هجرى است. ۱ - درباره مولفشيخ مفيد از چهره‌هاى بسيار درخشان شيعه در جهان اسلام مى باشد. او هم متکلم است و هم فقیه . ابن ندیم در فن دوم از مقالۀ پنجم« الفهرست » كه در بارۀ متكلمان شيعه بحث مى‌كند، از او به عنوان« ابن المعلم » ياد كرده و او را ستايش مى‌نمايد. كتاب معروف او در فقه نيز« المقنعة » است. ابو یعلی جعفری كه داماد مفيد بوده است، مى‌گويد: « مفيد شبها مختصرى مى‌خوابيد و بقيه شب را به نماز يا مطالعه يا تدريس يا تلاوت قرآن مجيد مى‌گذرانيد.» ۲ - موضوع کتاب موضوع کتاب فقه و احکام شرعی است، شيخ مفيد در اين كتاب به بررسى مسئله مهریه در ازدواج پرداخته و ميزان و مقدار آن را در شرع مقدس بيان فرموده است. ۳ - ارزش كتاب كتاب‌هاى شیخ مفید از معتبرترين منابع فقهى شيعه به شمار مى‌آيد و در طول هزار سال از زمان نگارش تا كنون پيوسته مورد توجه علما و فقهاى شيعه قرار گرفته و پيوسته به آن استناد كرده و به آن مراجعه مى‌كنند. اين كتاب، اثرى ارزشمند براى آشنايى با شيوۀ اجتهاد و استنباط علما و فقهاى شيعه در آغاز دوران غیبت کبری و اطلاع از مبانى استنباطى شيخ مفيد است. ۴ - انگيزۀ نگارش شيخ مفيد اين كتاب را به درخواست يكى از شاگردان خود نگاشته است. يكى از علماى معاصر شيخ مفيد دربارۀ روايتى از امام جعفر صادق علیه السلام كه مى‌فرمايد:« إنَّ المَهرَ ما تَراضَى عَليهِ النّٰاسُ» يعنى« مقدار مهر بستگى به رضايت مردم دارد و حدّ معينى ندارد»، گفته است اين روايت دربارۀ نکاح متعه و عقد غير دائم است و شامل نكاح دائم نمى‌شود. شيخ مفيد اين كتاب را در ردّ اين نظريه نگاشته و در آن مى‌فرمايد: اين روايت شامل هر دو نكاح- دائم و موقت- مى‌شود و روايات ديگرى را نيز در اين باره آورده است. ۵ - شيوۀ نگارش شيخ مفيد اين كتاب را به سبك فقه استدلالى نگاشته و با استدلال به قرآن و روايات و اجماع و عقل، ديدگاه خود را به اثبات مى‌رساند. وى براى پاسخ گويى به اين مسئله مراحل زير را بيان كرده است: ۱- استدلال به رواياتى كه دلالت بر عدم تحديد مهریه دارد; با توجه به اين كه اين روايات اطلاق داشته و اختصاص به نکاح موقت ندارند يا صريح در نكاح دائم مى‌باشند. ۲- استدلال به مسلّمات فقهى، مانند صحت نكاح با مهريه‌اى كه از اموال نيست از جمله آموزش قرآن و آموزش مسائل دينى. ۳- استناد به قاعدۀ« عمل به آنچه موافق با قرآن است»، با توجه به اين كه عدم تحديد مهر موافق با آيه ۲۰ سورۀ نساء است. ۴- استناد به سیره عرف متشرعه كه در عقد نكاح مى‌توان مهريه را مشخص نكرد و آن را واگذار نمود به آنچه بعدا به آن راضى مى‌شوند( بنابر اين كه اين سيره متصل به عصر معصومين عليهم السلام باشد). در پايان، شيخ مفيد احاديثى در طلب علم و سخن نگفتن درباره چيزهايى كه نمى‌دانيم و سؤال از علما و دانشمندان آورده است. [۱۰]
رسالة فی المهر، ج۱، ص ۳۰.
۶ - نسخه‌هاى خطى ۱- نسخه‌اى در كتابخانه حضرت آيت الله نجفى مرعشى در شهر مقدس قم . ۷ - پانویس
۸ - منبعنرم افزار جامع فقه أهل البيت عليهم السلام، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی. |