رایهرایه از اصطلاحات فقه نظامی است که عبارت است از، پرچم بزرگی که فرمانده یا پرچمدار آن را به دست داشته و پیشاپیش لشگر جلو می‌رود و برای دیگر رزمندگان محور و علامت جنگ محسوب می‌شود؛ طبق روایات اگر پرچمدار در وظیفه‌ی خود کوتاهی کند، سپاهی را از هستی و افتخار ساقط خواهد کرد. ۱ - معنای لغویرایة که جمع آن رایات و رای است به معنای علامت، پرچم، بیرق، درفش، لوا، لشگر، و علم می‌باشد. (فرهنگ نفيسى آن را به معناى «گلوبند و آنچه كه در گردن بنده آبق افكنند» نيز آمده است.) [۱]
نفیسی، علی‌اکبر، فرهنگ نفیسی، ج۳، ص۱۶۱۹.
[۲]
دهخدا، علی‌اکبر، لغتنامه دهخدا، ج۲۵، ص۲۰۷، انتشارات دانشگاه تهران.
۲ - معنای اصطلاحیدر اصطلاح، پرچم بزرگی است که فرمانده یا پرچمدار آن را به دست داشته و پیشاپیش لشگر جلو می‌رود. پرچم برای دیگر رزمندگان محور و علامت جنگ محسوب می‌شود. ۳ - روایتی از امام باقرامام باقر (علیه‌السّلام) فرمود: چون امیرمؤمنان (علیه‌السّلام) به شهادت رسید، حسن بن علی (علیه‌السّلام) در مسجد کوفه بپا خاست و ثنای خدا گفت و بر پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) درود فرستاد. سپس فرمود: ای مردم! در این شب مردی از میان رفته که پیشینیان بر او سبقت نگرفتند و پسینیان به او نرسند: «انَّهُ کانَ لِصاحِبِ رَایة رسول ا...» او پرچمدار و صاحب رایت رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) بود که جبرئیل در طرف راست و میکائیل در طرف چپش بودند. او از میدان برنمی‌گشت، جز اینکه خدا به وی فتح و پیروزی می‌داد. (تعدادى از احاديث كه در آن واژه رايه به كار رفته است، عبارتند از: ) ۴ - روایتی از پیامبرپیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) در جنگ خیبر فرمود: «لَاعْطِیَنَّ الرّایَةَ غَداً رَجُلًا یُحِبُّهُ اللَّهُ وَ رَسوُلُهُ یَفْتَحُ اللَّهُ عَلی یَدَیْهِ لَیْسَ بِفَرارٍ؛ همانا فردا پرچم را به دست مردی می‌سپارم که خدا و رسولش او را دوست دارند و خداوند پیروزی را بدست او می‌آفریند و هیچ‌گاه فرار کننده نیست.» ۵ - شرایط و نقش پرچمدار از دیدگاه امام علیامیرمؤمنان (علیه‌السّلام) در مورد شرایط پرچمدار و نقش پرچم در جنگ چنین می‌فرماید: «وَ رایَتَکُمْ فَلاتَمیلُوها، وَ لاتُخَلُّوها، وَ لا تَجْعَلُوها الّا بِایْدی شُجْعانِکُمْ، وَالْمانِعینَ الذِّمارَ مِنْکُمْ، فَانَّ الصَّابِرینَ عَلی نُزُولِ الْحَقائِقِ هُمُ‌الَّذینَ یَحُفُّونَ بِرایاتِهِمْ، وَ یَکْتَنِفُونَها حِفافَیْها وَ وَراءَها وَامامَها، لایَتَأَخَّرُونَ عَنْها فَیُسْلِمُوها، وَ لایَتَقَدِّمُونَ عَلَیها فَیُفْرِدُوها؛ پرچمدار باید فردی کارزاردیده و لایق باشد؛ زیرا بنای فعالیت و کوشش سپاه به پرچم تکیه دارد. در صورتی که پرچمدار فردی ضعیف و بی‌تجربه باشد و بیهوده، به عقب باز گردد، سپاهی را از هستی و افتخار ساقط خواهد کرد. چشم‌های افراد باید همیشه به اهتزاز رایه و پرچم دوخته باشد، و به هر جانب که پیش می‌رود باید پیش روند؛ زیرا پرچم در حقیقت به منزله نقشه جنگ است که خط سیر سربازان را در عمل نشان می‌دهد. هرگز پرچمدار را تنها مگذارید و او را به آسانی اسیر دشمن نسازید و از پرچم نیز پیش نیفتید، تا مبادا جزر و مد کارزار شما را از مرکز حمله دور اندازد، و در نتیجه خط ارتباط میان شما قطع شود.» ۶ - پانویس۷ - منبع• جمعی از نویسندگان، پژوهشکده تحقیقات اسلامی، اصطلاحات نظامی در فقه اسلامی، ص۶۳. |