دلایل انتاج اشکال

---

دلایل انتاج اشکال، از اصطلاحات علم منطق بوده و یکی از طرق اثبات ضروب منتج اشکال چهارگانه قیاس می‌باشد.

۱ - توضیح اجمالی

---

دلایل انتاج اشکال، از اصطلاحات علم منطق بوده و یکی از طرق اثبات ضروب منتج اشکال چهارگانه قیاس می‌باشد.

۱.۱ - طریقه انتاج اشکال چهارگانه

در ميان اشکال چهارگانه قیاس اقترانی حملی يا شرطی، تنها شکل اول، بيّن‌ اللزوم و بديهى‌ الانتاج است، ولى اشکال ديگر چنين نيستند.

۱.۱.۱ - شکل اول

شکل اول به گونه‌ای است که چون صغرا و کبرا را به کسى بدهند به سهولت و بدون زحمت، نتیجه را کشف مى‌کند و در صحت نتيجه، ترديدى روا نمى‌دارد؛ به همين سبب، شکل اول را «قياس کامل» (يعني قياسي که به نفس خود بيّن است) و «سياق اتم» ناميده‌اند. شکل اول به اشکال ديگر نيازي ندارد، در حالى که اشکال ديگر همه براى اثبات بدان محتاج‌اند.

۱.۱.۲ - شکل دوم

شکل دوم از چند طريق اثبات مى‌شود:
۱. به طريق برهان خلف (قابل استفاده در همه ضروب منتج اين شکل) ؛
۲. با استفاده از عکس صغرا (فقط در ضرب دوم) ؛
۳. با استفاده از عکس کبرا (در ضرب اوّل و سوّم) ؛
۴. به دليل افتراض (فقط در ضرب سوّم) ؛

۱.۱.۳ - شکل سوم

شکل سوم نيز از اين طرق اثبات مى‌شود:
۱. به طريق برهان خلف (قابل استفاده در همه ضروب منتج اين شکل) ؛
۲. با استفاده از عکس صغرا (در چهار ضرب اوّل اين شکل) ؛
۳. با استفاده از عکس کبرا (در ضرب اوّل و پنجم) ؛
۴. به دليل افتراض (در ضرب سوّم، چهارم و پنجم) .

۱.۱.۴ - شکل چهارم

شکل چهارم به شش طريق اثبات مى‌شود:
۱. به طريق برهان خلف (قابل استفاده در پنج ضرب اوّل) ؛
۲. با استفاده از عکس صغرا (در ضرب سوّم، چهارم، پنجم و ضرب ششم بنابر اينکه سالبه جزئیه قابل انعکاس باشد) ؛
۳. با استفاده از عکس کبرا (در ضرب اوّل، و دوّم، و چهارم، پنجم و ضرب ششم بنابراين‌که سالبه جزئيه قابل انعکاس باشد) ؛
۴. به دليل افتراض (در ضرب دوّم و پنجم) ؛
۵. به دليل عکس ترتیب، يعني جابه‌جا کردن صغرا و کبرا (در ضرب اوّل، دوّم، سوّم و هشتم) ؛
۶. با استفاده از عکس صغرا و کبرا (در ضرب چهارم و پنجم) .

۲ - پانویس

---