زمان تقریبی مطالعه: 3 دقیقه
 

کبرا




کبرا، یکی از اصطلاحات به‌کار رفته در علم منطق بوده و به‌معنای قضیه مشتمل بر حدّ اکبر و محمولِ نتیجه، در قیاس اقترانی است.


۱ - توضیح اصطلاح


هر قیاس اقترانی از دو مقدمه تشکیل می‌شود. مقدمه‌ای که مشتمل بر حدّ اصغر است "صغرا"، و مقدمه دیگر که حدّ اکبر در آن قرار گرفته "کبرا" نام دارد.
[۱] مشکوةالدینی، عبدالمحسن، منطق نوین مشتمل بر اللمعات المشرقیه فی الفنون المنطقیه، ص۴۰۸.    
[۲] سبزواری، ملاهادی، شرح المنظومة، ص۲۹۸.    
[۳] ابن‌سینا، حسین بن عبدالله، النجاة، ص۵۳.    
[۴] شهاب‌الدین سهروردی، یحیی بن حبش، منطق التلویحات، ص۴۷.
[۵] خوانساری، محمد، منطق صوری، ص۱۴۸.
[۶] گرامی، محمدعلی، منطق مقارن، ص۱۴۸.
به عبارت دیگر؛ مقدمه‌ای که محمول نتیجه در آن قرار دارد کبرا نام دارد؛ چه به عنوان مقدمه اول قیاس ذکر شود و چه به عنوان مقدمه دوم.
[۷] مظفر، محمدرضا، المنطق، ص۲۴۲.    
[۸] خواجه نصیرالدین طوسی، محمد بن محمد، اساس الاقتباس، ص۱۹۱.    
[۹] علامه حلی، حسن بن یوسف، الجوهر النضید، ص۱۰۱.    
[۱۰] ابن‌سینا، حسین بن عبدالله، الشفا (منطق)، ج۲، ص۴۷۸.
[۱۱] ابوالبركات ابن‌ملكا، هبه‌الله بن علي، الکتاب المعتبر فی الحکمة، ص۱۲۴.
[۱۲] قطب‌الدین رازی، محمد بن‌ محمد، تحریر القواعد المنطقیه فی شرح رسالة الشمسیه، ص۱۴۱.

مثال: در قیاس "العالم متغیّر، کلّ متغیّر حادث، فالعالم حادث". چون کلمه "حادث" که حدّ اکبر، و محمول در نتیجه است در مقدمه "کلّ متغیّر حادث" قرار گرفته آن مقدمه را کبرا می‌نامند.
[۱۳] شیرازی، قطب‌الدین، درة التاج (منطق)، ص۱۲۴.
[۱۴] مجتهد خراسانی (شهابی)، محمود، رهبر خرد، ص۲۸۱.
[۱۵] فرصت شیرازی، میرزا محمد، اشکال ‌المیزان، ص۱۱۰.
[۱۶] ابوالحسن سالاری، بهمنیار بن مرزبان، التحصیل، ص۱۱۲.
[۱۷] تفتازانی، عبدالله بن شهاب‌الدين، الحاشیة علی تهذیب المنطق، ص۸۸.
[۱۸] ابن‌سینا، حسین بن عبدالله، الشفا (منطق)، ج۲، ص۱۴۸.


۲ - مستندات مقاله


در تنظیم این مقاله از منابع ذیل استفاده شده است:

• شیرازی، قطب‌الدین، درة التاج (منطق).
• خوانساری، محمد، منطق صوری.
• گرامی، محمدعلی، منطق مقارن.
• ابوالحسن سالاری، بهمنیار بن مرزبان، التحصیل.
• فرصت شیرازی، میرزا محمد، اشکال‌ المیزان.
• مجتهد خراسانی (شهابی)، محمود، رهبر خرد.
• سبزواری، ملاهادی، شرح المنظومة.    
• ابن‌سینا، حسین بن عبدالله، الشفا (منطق).
• تفتازانی، عبدالله بن شهاب‌الدين، الحاشیة علی تهذیب المنطق.
• شهاب‌الدین سهروردی، یحیی بن حبش، منطق التلویحات.
• مظفر، محمدرضا، المنطق.    
• ابن‌سینا، حسین بن عبدالله، الاشارات و التنبیهات.    
• علامه حلی، حسن بن یوسف، الجوهر النضید.    
• ابن‌سینا، حسین بن عبدالله، النجاة.    
• ابوالبركات ابن‌ملكا، هبه‌الله بن علي، الکتاب المعتبر فی الحکمة.
• قطب‌الدین رازی، محمد بن‌ محمد، تحریر القواعد المنطقیه فی شرح رسالة الشمسیه.
• خواجه نصیرالدین طوسی، محمد بن محمد، اساس الاقتباس.    
• مشکوةالدینی، عبدالمحسن، منطق نوین مشتمل بر اللمعات المشرقیه فی الفنون المنطقیه.    

۳ - پانویس

 
۱. ↑ مشکوةالدینی، عبدالمحسن، منطق نوین مشتمل بر اللمعات المشرقیه فی الفنون المنطقیه، ص۴۰۸.    
۲. ↑ سبزواری، ملاهادی، شرح المنظومة، ص۲۹۸.    
۳. ↑ ابن‌سینا، حسین بن عبدالله، النجاة، ص۵۳.    
۴. ↑ شهاب‌الدین سهروردی، یحیی بن حبش، منطق التلویحات، ص۴۷.
۵. ↑ خوانساری، محمد، منطق صوری، ص۱۴۸.
۶. ↑ گرامی، محمدعلی، منطق مقارن، ص۱۴۸.
۷. ↑ مظفر، محمدرضا، المنطق، ص۲۴۲.    
۸. ↑ خواجه نصیرالدین طوسی، محمد بن محمد، اساس الاقتباس، ص۱۹۱.    
۹. ↑ علامه حلی، حسن بن یوسف، الجوهر النضید، ص۱۰۱.    
۱۰. ↑ ابن‌سینا، حسین بن عبدالله، الشفا (منطق)، ج۲، ص۴۷۸.
۱۱. ↑ ابوالبركات ابن‌ملكا، هبه‌الله بن علي، الکتاب المعتبر فی الحکمة، ص۱۲۴.
۱۲. ↑ قطب‌الدین رازی، محمد بن‌ محمد، تحریر القواعد المنطقیه فی شرح رسالة الشمسیه، ص۱۴۱.
۱۳. ↑ شیرازی، قطب‌الدین، درة التاج (منطق)، ص۱۲۴.
۱۴. ↑ مجتهد خراسانی (شهابی)، محمود، رهبر خرد، ص۲۸۱.
۱۵. ↑ فرصت شیرازی، میرزا محمد، اشکال ‌المیزان، ص۱۱۰.
۱۶. ↑ ابوالحسن سالاری، بهمنیار بن مرزبان، التحصیل، ص۱۱۲.
۱۷. ↑ تفتازانی، عبدالله بن شهاب‌الدين، الحاشیة علی تهذیب المنطق، ص۸۸.
۱۸. ↑ ابن‌سینا، حسین بن عبدالله، الشفا (منطق)، ج۲، ص۱۴۸.


۴ - منبع


پایگاه مدیریت اطلاعات علوم اسلامی، برگرفته از مقاله «کبرا»، تاریخ بازیابی۱۳۹۶/۴/۳.    



آخرین نظرات
کلیه حقوق این تارنما متعلق به فرا دانشنامه ویکی بین است.