حجة التفاسیر و بلاغ الاکسیر (کتاب)حجة التفاسير و بلاغ الإكسير، تالیف سيد عبد الحجت بلاغى است. ۱ - معرفی کتابنام کامل تفسیر، «حجة التفاسیر و بلاغ الاکسیر» یا «تفسیر من لا یحضره المفسر و التفسیر» با نام خلاصه حجة التفاسیر در ۱۰ مجلد به زبان فارسی از تفاسیر قرن چهاردهم شیعه دوازده امامی محسوب می‌گردد که توسط سید عبد الحجه مراغی تالیف شده است. ۲ - ساختار کتابتفسیری است تقریبا موجز شامل جمیع آیات قرآن بوده و در نوع خود کم نظیر می‌باشد، مشتمل بر بسیاری از مباحث و به مثابه دایرة المعارف اسلامی و قرآنی است، روش بیانی و تحلیلی با رویکرد تربیتی را پیش گرفته و به بیان عقاید ملل و نحل و فرق و مذاهب نظر دارد. از روایات کمتر استفاده می‌کند و بحثهای تاریخی و اعتقادی فراوان دارد. در جلد نخستین این کتاب، بحث مبسوط و جداگانه‌ای درباره تاریخ انسان و چگونگی آفرینش و تاریخ انبیاء همراه با نقشه‌های جغرافیایی، [۱]
حجة التفاسير و بلاغ الإكسير، بلاغى سيد عبد الحجت، انتشارات حكمت، قم، ۱۳۸۶ ق، ج۱، ص۱۲۴.
و در جلد دوم تفصیل برخی وقایع و حوادث از ولادت عیسی علیه‌السّلام [۲]
حجة التفاسير و بلاغ الإكسير، بلاغى سيد عبد الحجت، انتشارات حكمت، قم، ۱۳۸۶ ق، ج۲، ص۵۸۷
.تا ولادت پیامبر اکرم «صلی الله علیه و آله» و حوادث آستانه بعثت و تاریخ شهرهای مکه و مدینه و وقایعی از سیره پیامبر صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم و آثار آن مورد بحث قرار گرفته است. هدف از طرح این مباحث، به دست دادن فضای کلی نزول قرآن و عواملی است که منتهی به نزول آیات گردیده است. البته در این مقدمه طولانی به برخی از مباحث علوم قرآنی و آنچه که به شناخت قرآن مربوط می‌گردد اشاره دارد. بحثهای تطبیقی میان کتاب انجیل، تورات و اوستا با قرآن دارد. خود تفسیر مجموعا هفت جلد از مجموعه کتاب را تشکیل می‌دهد، زیرا جلد دهم نیز تعلیقات و توضیحات تکمیلی کتاب می‌باشد. ۳ - مصادر تفسیرمفسر در تفسیر خود از تفاسیری مانند مجمع البیان، صافی، کاشفی، انوار التنزیل بیضاوی، روح البیان، ابو الفتوح رازی، تفسیر کیوان و فخر رازی بهره گرفته است، و از کتابهایی مانند بحار الانوار، حق الیقین مرحوم مجلسی، کافی، جامع عباسی، الفهرست ابن ندیم، اسباب النزول واحدی ، انیس الاعلام فخر الاسلام و... مطالبی نقل می‌نماید. در لغت نیز از مفردات راغب اصفهانی و قاموس بهره می‌برد. ۴ - روش تفسیر ی و پردازش مطالبروش کلی وی در تفسیر بر این ترتیب است که بعد از ذکر مقدمه‌ای کوتاه در اهمیت سوره، فضل آن و فضل تلاوت آن، مکی، مدنی بودن، تعداد آیات، تعداد کلمات و حروف آن، به بخش تفسیر می‌پردازد تفسیر را بعد از ذکر آیه یا آیات، با ترجمه فارسی آنها و توضیح درباره یکایک واژه‌ها، آغاز می‌کند، در برخی موارد ایشان، اقدام به شرح و تفسیر چند مرحله‌ای می‌نماید، ابتدا در بحثی اجمالی به بررسی معانی و شرح کلمات و عدد آنها می‌پردازد، سپس توضیحی در مورد آیات در قالب مقدمه ۱، ۲، ۳ و... و دوباره به سراغ کلمات و فرازها برای توضیح تکمیلی می‌رود. در تفسیر از نکات ادبی، ذکر اشعار و امثال فارسی و عربی، وجوه تفسیری و اقوال مفسرین، قصص، حکایات و شواهدی از اخبار و تاریخ بهره می‌برد. ۵ - ویژگی تفسیرویژگی مهم این تفسیر بهره گیری از معلومات عمومی درباره شناخت ادیان و مقایسه آن با دین اسلام و نیز قرآن می‌باشد، ویژه گی دوم، ۵.۱ - طرح مطالب تاریخیطرح مطالب تاریخی و نقل قصه‌ها و حکایتها است که مطالعه کتاب را جاذبه بخشیده و تفسیر را خواندنی تر کرده است. ۵.۲ - شان نزول و آیات الاحکامشان نزول را بیشتر از اسباب النزول واحدی و مجمع البیان نقل می‌کند. در آیات احکام به بسط احکام فقهی نمی‌پردازد، بلکه به ذکر اقوال و مذاهب ، مقارنه بین آنها و ترجیح مذهب امامیه همراه با استدلال جزئی و ذکر اسرار می‌پردازد. از اسرائیلیات پرهیز می‌نماید. گاه در نقل اقوال به نقد آنان نیز می‌پردازد، بخصوص در نقل از تورات و انجیل و تطبیق آن با قرآن، از نقد آنها غفلت نمی‌ورزد. ۶ - طرح دیدگاه هابه طور معمول بعد از نقل اقوال مفسرین، لغویین و حکایتهای تاریخی، به بیان دیدگاه خود پیرامون موضوع می‌پردازد بدین جهت گاه به مطالب متفاوت و متفرق (هر آنچه به ذهن مفسر آمده است) در ارتباط با آیه و قرآن می‌پردازد، از نقل مطالب علمی از تفسیر جواهر طنطاوی تا روزنامه‌ها و مجلات و کتب دیگر، همه و همه در تفسیر آمده‌اند. ۷ - مقدمه مفسرمفسر در مقدمه کوتاه خود بیان می‌دارد که: ۱- در نقل از تورات و انجیل، چاپ لندن سال ۱۹۴۷ م ملاک بوده است. ۲- در شماره آیات، مطابق چاپ قرآن رکن الملکی عمل شده است. ۳- در شماره کلمات و عدد حروف سور بخشی مطابق تفسیر ابو الفتوح رازی و قسمتی مطابق تفسیر تنویر المقباس بوده است. و بیان می‌دارد که «ب» علامت اختصاری مفسر می‌باشد و «ه» دلالت بر انتهی دارد. ۸ - نسخه شناسیتاریخ تالیف این تفسیر از ۱۳۸۵ ه تا ۱۳۸۷ ه می‌باشد. نخستین چاپ آن در سال ۱۳۸۶ ه، ۱۳۴۵ ش توسط چاپخانه حکمت در قم به قطع وزیری، در ۱۰ مجلد عرضه شده است. فهرست تفصیلی مطالب در پایان هر جلد راهنمای محققان به مطالب اصلی و فرعی آن می‌باشد. ۹ - منابع مقاله۱- مقدمه تفسیر و سایر مجلدات آن ۲- دانشنامه قرآن و قرآن پژوهی بهاء الدین خرمشاهی ج۱ ص۳۸۷ و ص۶۹۵ ۳- المفسرون حیاتهم و منهجهم سید محمد علی ایازی ص۴۴۸ ۴- طبقات مفسران شیعه دکتر عقیقی بخشایشی ج۴ ص۳۷۰ ۱۰ - پانویس
۱۱ - منبعنرم افزار جامع التفاسیر، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی (نور). |