تفسیر سدی کبیرتفسیر سدی (تـفـسـیـر السدی الکبیر)، از ابومحمد اسماعیل (۱۲۷ ق) فرزند عبدالرحمن قرشی هاشمی تـابـعـی کـوفـی مـعروف به سدی کبیر، از مفسرین امامیه و از اصحاب سه تن از ائمه اطهار (علیه‌السّلام) حضرت سجاد و امام محمد الباقر و امام جعفر الصادق (علیهم‌السلام) می‌باشد. ۱ - معرفی اجمالیابومحمد اسماعیل بن عبدالرحمان معروف به سدی کبیر (منسوب به سده: پیشگاه درب خانه و مسجد. وی در پیشگاه مسجد کوفه به فروش خمار (روپوش) و مقنعه (سرپوش) اشتغال داشت. به وی سدی کبیر گویند در مقابل سدی صغیر محمد بن مروان کوفی) متوفای ۱۲۸ از مردم حجاز و در کوفه زیست. او مفسری عالیقدر و نویسنده‌ای توانا در تاریخ بویژه درباره غزوات (جنگ‌های) صدر اسلام است. از تفسیر او به نام تفسیر کبیر یاد می‌شود و از منابع سرشار تفاسیر پس از وی است. ۲ - دیدگاه علماابن حجر در تقریب التهذیب می‌گوید... انه صدوق متهم بالتشیع... و داودی در طبقات المفسرین از او و تفسیرش و گرایشش به تشیع یاد کرده است. سیوطی در الاتقان تفسیر وی را از بهترین تفاسیر می‌داند. و نیز ائمه حدیث مانند: ثوری و شعبه از وی روایت کرده‌اند. آقابزرگ تهرانی در الذریعه می‌نویسد که اسماعیل بن موسی فزاری سدی کوفی (م ۱۴۵ ق) که با ابن سـدی در نام و کنیه و لقب و مذهب مشارکت دارد و با او معاصر است غیر از اوست، و مفسر نیست. جلال‌الدین سیوطی به نقل از خلیلی می‌گوید: سدی، تفسیر خود را با ذکر سندهایی از ابن مسعود و ابن عباس نقل کرده است و بزرگانی چون ثوری و شعبه از او روایت کرده‌اند. گرچه تفسیر گرد آمده وی از طریق اسباط بن نصر روایت شده است که درباره‌اش برخی سخنان گفته شده؛ ولی تفسیر سدی بهترین تفاسیر، شناخته شده است. [۲]
سیوطی، جلال‌الدین، الاتقان، ج۴، ص۲۰۸.
۳ - چاپ تفسیر سدیتفسیر او پیوسته و شامل تمامی سوره‌ها و آیات قرآن است که در تفاسیر متاخر پراکنده شده بویژه در تفسیر جامع البیان طبری و الکشف و البیان ثعلبی. فؤاد سزگین می‌گوید: جمع آوری این تفسیر در یکجا و بیرون کشیدن آن از متون تفاسیر ناقل از وی کاری آسان است [۳]
سزگین، فؤاد، تاریخ التراث العربی، مجلد اول، ج۱، ص۷۸.
و این کار اخیرا با کوشش و تحقیق دکتر محمد عطا یوسف انجام گرفته و از تفسیر الدر المنثور سیوطی و تفسیر ابن کثیر و قرطبی و شوکانی و غیره نیز استفاده کرده و به طور مستقل به چاپ رسیده است. [۴]
جلالیان، حبیب‌الله، تاریخ تفسیر، ص۱۰۹.
هنگام سخن از ابن مسعود [۵]
جلالیان، حبیب‌الله، تاریخ تفسیر، ج۱، ص۲۰۲.
و نیز در بیان طریق چهارم از طرق تفسیری به ابن عباس [۶]
جلالیان، حبیب‌الله، تاریخ تفسیر، ج۱، ص۲۵۳.
و در شرح حال مفسران نامی پس از تابعان [۷]
جلالیان، حبیب‌الله، تاریخ تفسیر، ج۱، ص۴۱۵.
از این تفسیر، سخن رفت.۴ - سدی صغیراز احفاد ابومحمد، محمد بن مروان بن عبدالله بن اسماعیل معروف به سدی صغیر است (م ۱۸۶ ق) که راوی تفسیر ابن عباس از محمد بن سائب کلبی (م ۱۴۶) می‌باشد. [۹]
صدر، سیدحسن، تاسیس الشیعة لعلوم الاسلام، ص۳۲۶.
[۱۱]
ابـن داود، حسن بن علی، رجـال، ص۵۷.
[۱۴]
سید کسروی، حسن، ذکر اخبار اصفهان، ج۱، ص۲۰۴ (چاپ لیدن، ۱۹۳۱ م).
[۱۸]
شفیعی، محمد، مفسران شیعه،ص۶۷-۶۸.
۵ - پانویس
۶ - منبعسایت اندیشه قم، برگرفته از مقاله «تفاسیر قرن دوم»، تاریخ بازیابی ۱۳۹۵/۳/۵. معرفت، محمدهادی، تفسیر و مفسران، ج۲، ص۱۴۳. رده‌های این صفحه : تفاسیر روایی | تفاسیر شیعه | تفاسیر قرن دوم | تفسیر | علوم قرآن | کتاب شناسی | مقالات اندیشه قم | مقالات تفسیر و مفسران
|