تعارض احوال لفظتعارض احوال لفظ، تنافی حالات مختلف لفظ به حسب دلالت را می‌گویند. ۱ - تعریفبرای لفظ، احوالی وجود دارد، مانند: مجاز ، اشتراک ، تخصیص ، نقل، و اضمار ، حال اگر میان آنها، تعارض پیدا شود چه باید کرد؟ ۲ - حکمنظر مشهور این است که اگر امر دایر شد بین معنای حقیقی و یکی از امور پنج گانه بالا، بدون شک معنای حقیقی بر معنای غیر حقیقی تقدم دارد، مگر این که قرینه‌ای بر خلاف در میان باشد؛ برای مثال، اگر گفته شود: «رایت اسدا»؛ در صورت شک در این که معنای حقیقی از لفظ اسد اراده شده یا معنای مجازی ، بی گمان، معنای حقیقی بر غیر حقیقی مقدم است، مگر این که قرینه‌ای بر خلاف آن باشد. و اگر در اراده یکی از آن معانی پنج گانه، شک شود، برای مثال، امر دایر باشد بین اراده مجاز و اشتراک ، یا مجاز و تخصیص ، یا اشتراک و نقل...؛ اصولیون در تقدم هر یک بر دیگری وجوهی را ذکر کرده‌اند. مرحوم « محقق خراسانی » می‌گوید: تمام این وجوه، استحسانی است و بر درستی آنها برهان منطقی اقامه نشده، و وجوه استحسانی، افاده قطع و یقین نمی‌کند. [۴]
کفایة الاصول، فاضل لنکرانی، محمد، ج۱، ص (۱۲۱-۱۲۰).
[۵]
الاصول، شیرازی، محمد، ج۱، ص۵۹ و ۳۵.
۳ - پانویس
۴ - منبعفرهنگنامه اصول فقه، تدوین توسط مرکز اطلاعات و مدارک اسلامی، ص۳۱۱، برگرفته از مقاله «تعارض احوال لفظ». |