ترجمه و تحقیق مفردات الفاظ قرآن (کتاب)کتاب «ترجمه و تحقیق مفردات الفاظ قرآن»، اثر دکتر غلام رضا خسروی حسینی ، ترجمه‌ای روان و گویا از کتاب «مفردات الفاظ القرآن»، راغب اصفهانی است. ۱ - در باره ترجمهکتاب، با مقدمه‌ای پرمحتوا و نفیس آغاز می‌شود که در آن، مترجم، از تاریخ قرآن ، آغاز تفسیر قرآن ، معانی و تفسیر آیات قرآن در قرن اول، دوران تابعین و پایان قرن اول، قرن دوم هجری، پایان دوره تفسیر اسرائیلیات و آغاز دوران عقل گزینی، سه نکته از استدلال توحیدی روایات از آیات قرآنی، قرن سوم و آغاز عظمت فکری در معانی قرآن، قرآن و تاسیس علوم، علومی که در قرآن ریشه دارد، سیر تاریخی تفاسیر واژه‌های قرآنی و علمای آن علم تا عصر راغب و... سخن گفته است. [۱]
ترجمه و تحقيق مفردات الفاظ قرآن،خسروی،ج۱،ص۹-۱۳.
۲ - کلام نویسندهدکتر خسروی حسینی، در بیان روش راغب اصفهانی، در نوشتن این اثر، این گونه می‌نویسد: روش راغب در این کتاب، بیان مدلول و معانی مفردات و الفاظ است؛ به طوری که هر مفسری ناگزیر از فهم آن است. راغب برای بیان معنی درست الفاظ، ابتدا، قرآن را میزان قرار می‌دهد و اگر لازم باشد از اشعار شعرا و اصطلاحات و عبارات متداول زبان، یاری می‌جوید. معنی ریشه‌ای کلمات، سرآغاز هر واژه‌ای است و بعد از آن، عبارات مربوط به آن معنی اصلی را، به ترتیب تحول تدریجی تا جایی که به معنی اولین آیه مورد استشهاد برسد، ذکر می‌کند و گاهی بیست سطر در تغییر تدریجی واژه با ذکر اصطلاحات و تقسیم بندی معانی آنها می‌نویسد تا به معنای زمان نزول وحی و آن آیه برسد، لغاتی که معنایی مختلف و متغیر نیافته‌اند، بلافاصله بعد از واژه ذکر می‌شوند. ۳ - مثالبرای مثال، در ذیل واژه « بیت » می‌گوید: اصل و ریشه واژه «بیت»، به معنی پناه گاه شبانه انسان است؛ چنان که می‌گویند: «بات»؛ یعنی شب را گذارند؛ همان طور که برای روز می‌گویند: «ظل بالنهار:» روز را گذراند (در سایه). سپس به مسکن و جای سکونت، بدون اعتبار و توجه به شب، «بیت» گفته شده است. ۴ - بیان سبب مکرراتمترجم، در مورد سبب تکرار افعال «قیل» و «یقال» در متن عربی کتاب، این گونه توضیح می‌دهد: قصد راغب این بوده که نظر خود را با اقوال دیگران درنیامیزد و حفظ امانت ادبی و علمی کرده باشد و هم اینکه برای سایر نویسندگان چنین روشی سرمشق قرار گیرد و نیز بفهماند که از نظرات دیگران کاملا غافل نبوده، بلکه کاملا به کتاب‌ها و آرای گذشتگان تا زمان خویش واقف بوده و اشراف داشته است و... تکرار عبارات «قوله تعالی» یا «قال تعالی» یا «قال عز و جل» که از اواسط کتاب، به صورت «قوله» یا «قال» نوشته شده، برای این است که او در برابر کلام خدا و آیات او، نهایت خشیت و خضوع را داشته و این حالت، در سرآغاز کتابش و استدعایش از الله ، به خوبی روشن است. [۲]
ترجمه و تحقيق مفردات الفاظ قرآن،خسروی،ج۱،ص۱۱۰.
۵ - روش ترجمهروش دکتر خسروی حسینی، در ترجمه اثر حاضر، همان گونه که خود توضیح می‌دهند، بدین گونه است که: از کلمات ثقیل و دیر فهم خودداری شده و افراط در ساده نویسی نیز نشده است؛ ترجمه آیات و توضیحات مختصری اگر در متن لازم بوده، در هلالین نوشته شده است؛ اصولا غیر از خود آیات، تمام مطالبی که از آغاز کتاب (از کتاب الف تا پایان کتاب یاء)، در هلالین قرار دارد، از مترجم است؛ شماره آیات و نام سوره‌ها برای سهولت کار خوانندگان، پس از ذکر هر آیه، نوشته شده است؛ احادیث و روایات در میان دو کمانک نوشته شده است؛ شواهد نظم و نثری که جداگانه ذکر شده است، غالبا با عبارتی یا جمله‌ای عربی، از اصل مصادر آنها، همراه است و این کار، در تحقیق ضروری است، چون غالبا عادت بر این است که شواهد را بیشتر از ماخذ دست دوم و سوم، در کتاب‌ها ذکر می‌کنند و لازم بود آن چنان شواهدی هم روشن باشد و همچون آبی زلال و گوارا در ظرفی از سرچشمه‌ای که جا و مکان و آدرسش هم روشن باشد، تقدیم پژوهش گران شود تا هر که خواست به همان آبشخور و منشا رجوع کند و از زلال معنوی دانشمندان سیراب شود. ۶ - پانویس
۷ - منبعنرم افزار جامع الاحادیث، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی. |