تاریخ الاندلس من الفتح حتی السقوط (کتاب)نام کتاب«تاریخ الاندلس من الفتح حتی السقوط من خلال المخطوط» تالیف سید اسماعیل بن ابراهیم (۱۲۳۷- ۱۱۶۵ ق) به زبان عربی است. ۱ - ساختار کتابکتاب، مشتمل بر مقدمه محقق (انور محمود زناتی)، متن و ملحقات است. متن کتاب، فاقد تبویب و فصل بندی است و مطالب از ابتدا تا انتها به صورت پیوسته و با شیوه و روش بیان حکایت تاریخی بدون عنوان بندی بیان شده است. مطالب کتاب، از میان نسخه‌های متعددی که در مورد تاریخ اندلس تالیف شده، جمع آوری و تنظیم گردیده است. بنای مؤلف، بر اختصار مطالب بوده است لذا کتاب دارای حجمی کم ولی محتوایی سودمند و با ارزش است. متن کتاب، در قسمت بالای صفحه و توضیحات در پایین ذکر شده است. ۲ - گزارش محتوااین کتاب مشتمل بر بیان تاریخ اندلس از زمان فتح مسلمین تا سقوط آن است. کتاب، در سال ۱۱۸۷ ق تالیف گردیده است. نویسنده با مشاهده برخی اشتباهات تاریخی در کتاب نفح الطیب مقری تصمیم به نگارش اثری پیرامون تاریخ اندلس گرفته و به گفته خود در آن کیفیت غلبه و استیلای دولت عباسی بر این جزیره، کیفیت غلبه سایر دولت‌های اسلامی و ترتیب زمانی دولت‌های متداولی که بر این جزیره حکومت کرده‌اند را از ابتدا تا پایان، بیان کرده است. محقق در مقدمه اش بر کتاب در مورد کتاب‌هایی که پیرامون تاریخ اندلس تالیف شده است و در مورد کتاب و مؤلف مطالبی بیان شده است. مطالب کتاب، حاوی بیان تاریخ اندلس از زمان فتح تا زمان سقوط آن است. مطالب، به ترتیب زمان حکومت دولت‌ها و ملوک بر اندلس ذکر شده است که این مطلب یکی از ویژگیهای کتاب به شمار می‌رود. نویسنده مطالب کتاب را با این مطلب آغاز می‌کند که اولین فردی که داخل در اندلس شده و بر این جزیره فائق آمده است سردار سپاه حکومت اموی، طارق بن زیاد بوده که در زمان خلافت عبدالملک بن مروان این واقعه رخ داده است. همچنین اولین فردی که از بنی امیه بر اندلس حکومت کرد عبدالرحمن معاویه بن هشام فرزند عبد الملک مروان بوده است. در ادامه، پیرامون دولت‌های بنی امیه ، عباسی، فاطمیون ، آل حمود و ملوک و طوایفی که بر این سرزمین حکومت کردند سخن می‌گوید و نکات ضعف و قوت هر دولت، تاریخ حکومت آنان و زمان سقوط آنان را ذکر می‌نماید و شرح و توضیح می‌دهد. مؤلف، بیان می‌کند که بنی امیه در دو زمان مختلف بر اندلس حکومت کردند که در دوره دوم، عبد الرحمن بن هشام، محمد بن عبد الرحمن و محمد بن عبد الملک آخرین خلفایی اموی بودند که بر اندلس حکومت کردند. در پایان مطالب یک بخش الحاقی که مرثیه‌ای از ابوالبقاء صالح بن شریف رندی پیرامون اندلس است. وی جزء شعرا و ادبای اندلس بوده است. [۱]
اريخ الأندلس من الفتح حتي السقوط من خلال مخطوط، سید اسماعیل بن ابراهیم، ص۱۰۳.
۳ - وضعیت کتابفهرست مطالب، مصادر و مراجع کتاب، ملوک و امیرانی که بر اندلس حکومت کرده‌اند در انتهای کتاب ذکر شده است. در بخش ملحقات نقشه فتح اندلس توسط مسلمین، نقشه شهر اندلس ، نقشه برخی اماکن اندلس و مانند آن دیده می‌شود. محقق، آدرس مطالب، توضیحات و شرح بسیار کاملی از کلمات، اصطلاحات ، اسامی افراد و ملوک، اماکن و اختلاف نسخ در پاورقی ذکر کرده است. ۴ - پانویس
۵ - منبعنرم افزار جغرافیای جهان اسلام، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی (نور). |