باب عمرهباب عمره از درهای اصلی مسجدالحرام است. ۱ - موقعیت ونامهای بابباب عمره، دری یک لنگه‌ای از درهای ضلع غربی مسجدالحرام بوده است. این در با ۱۰ یا ۱۱ پله به کف مسجدالحرام راه داشته است. [۳]
تاریخ عمارة المسجد الحرام، حسين عبدالله، ج۱، ص۱۲۸.
این باب به سال ۱۳۹۰ش. در حکومت آل سعود، به باب ملک سعود تغییر نام یافت. عمره‌گزارانی که در تنعیم به قصد عمره مفرده مُحرِم می‌شوند، از این در به مسجدالحرام پای می‌نهند. از این رو، از سده نهم ق. این باب در منابع بدین نام شهرت یافت. [۴]
اثارة الترغیب، محمد بن اسحق الخوارزمي، ج۱، ص۱۰۹.
[۵]
تاریخ عمارة المسجد الحرام، حسين عبدالله باسلامه، ج۱،ص۱۲۸.
[۶]
التاریخ القویم، محمد طاهر الكردي، ج۳، ص۴۲۳.
البته پیشتر به سبب قرار داشتن این باب در برابر محله بنی‌سهم، از تیره‌های قریش، به باب بنی‌سهم مشهور بود. [۱۰]
الاعلاق النفیسه، ابن رسته، ج۱، ص۵۱-۵۲.
برخی باب عمره را نام دیگر باب بنی‌جُمَح دانسته‌اند که با اندکی فاصله در همین ضلع مسجد قرار داشت. [۱۱]
التاریخ القویم، محمد طاهر الكردي، ج۳، ص۴۲۳.
[۱۲]
الاعلاق النفیسه، ابن رسته، ج۱،ص۵۱- ۵۲.
بر پایه گزارشی، پیامبرصلی الله علیه و آله و عاص بن وائل سهمی کنار این باب با یکدیگر دیدار کردند و عاص ایشان را ابتر خواند و سپس سوره کوثر نازل شد.در برخی روایات، نماز خواندن پیامبر در برابر این در گزارش شده است. [۱۴]
مسند احمد، احمد بن حنبل، ج۶، ص۳۹۹.
[۱۵]
اخبار مکه، فاکهی، ج۲، ص۱۰۹.
[۱۶]
اخبار مکه، ازرقی، ج۲، ص۶۷.
۲ - چگونگی ساخت بابباب عمره که از زیباترین درهای مسجدالحرام به شمار می‌رود، [۱۸]
رحلة العبدری، محمد العبدري، ج۱، ص۳۶۷.
به فرمان منصور عباسی (حک:۱۳۶-۱۵۸ق.) در فاصله سال‌های ۱۳۷-۱۴۰ق [۱۹]
التاریخ القویم، محمد طاهر الكردي، ج۳، ص۱۸۵.
[۲۰]
تحصیل المرام، محمد بن احمد الصباغ، ج۱، ص۳۸۶.
[۲۱]
الرحلة الحجازیه، اوليا چلبي، ج۱، ص۲۱۵.
ساخته شد. بر روی این در طاقی با ارتفاع۱۰ ذرع (حدود پنج متر) و پهنای هفت ذرع ( حدود ۵/۳ متر) بنا گشت. نیز در این دوره، بر چهار گوشه مسجدالحرام، چهار مناره ساختند و مناره‌ای که کنار این باب بنا گشت، به نام نخست باب مشهور شد. ۳ - بازسازی ومرمت بابباب عمره در دوره حکومت بنی‌عباس ، به سال ۱۶۰ق. به دست مهدی عباسی (حک:۱۵۸-۱۶۸ق.) بازسازی شد [۲۷]
تاریخ عمارة المسجد الحرام، حسين عبدالله باسلامه، ج۱، ص۱۲۹.
و مناره آن نیز بارها در دوران عباسیان و عثمانیان تجدید بنا گشت. [۲۸]
التاریخ القویم، محمد طاهر الكردي، ج۳، ص۱۸۵.
[۲۹]
موسوعة مرآة الحرمین، ايوب صبري پاشا، ج۲، ص۷۵۵.
[۳۰]
تحصیل المرام، محمد بن احمد الصباغ، ج۱، ص۳۸۶.
این باب با دو مناره به ارتفاع ۹۲ متر، یکی از چهار در اصلی مسجدالحرام در دوره سعودی است. [۳۱]
تاریخ و آثار اسلامی، اصغر قائدان، ج۱، ص۸۷.
در رویدادهای سال ۷۳ق. و در جریان حمله حجاج بن یوسف ثقفی به مکه برای سرکوبی فتنه عبدالله بن زبیر و محاصره مسجدالحرام که پناهگاه نیروهای ابن زبیر شده بود، از این باب یاد شده است. در این رویداد، نظارت بر ورود به این باب و بیرون رفتن از آن، به اهل قِنَّسرین، از شهرهای شام نزدیک حلب ، اختصاص یافت. [۳۲]
الطبقات، ابن سعد، ج۲، ص۱۰۵.
در گزارشی دیگر، به کشته شدن ۸۰ تن از حاجیان در روز پنج‌شنبه ۱۴ ذی‌حجه سال ۶۷۷ق. بر اثر ازدحام برای بیرون آمدن از این باب اشاره شده است. ۴ - باب زاهرباب عمره به سال ۱۳۸۱ق. در گسترش اول دوران سعودی برداشته شد و به جای آن در گوشه ضلع غربی، دری اصلی برای مسجدالحرام با همان نام ساخته شد. این باب به ابعاد ۳۸/۵ در ۱۰/۳ متر و دارای سه ورودی مسین است. [۳۵]
موسوعة مکة المکرمه، احمد زكي يماني، ج۴، ص۳۷۴.
نیز یکی از دروازه‌های شهر مکه که باب زاهر نام داشته، به باب عمره مشهورشد. ۵ - فهرست منابعاثارة الترغیب و التشویق : محمد بن اسحق الخوارزمی (م.۸۲۷ق.)، به كوشش الذهبي، مكه، مكتبة نزار مصطفي الباز، ۱۴۱۸ق؛ اخبار مکه : الازرقی (م.۲۴۸ق.)، به كوشش رشدي الصالح، مكه، مكتبة الثقافه، ۱۴۱۵ق؛اخبار مكه: الفاکهی (م.۲۷۹ق.)، به كوشش ابن دهيش، بيروت، دار خضر، ۱۴۱۴ق؛ الاعلاق النفیسه : ابن رسته (م.قرن۳ق.)، بیروت ، دار صادر، ۱۸۹۲م؛ التاریخ القویم : محمد طاهر الکردی ، به كوشش ابن دهيش، بیروت ، دار خضر، ۱۴۲۰ق؛ تاریخ طبری (تاريخ الامم و الملوك): الطبری (م.۳۱۰ق.)، به كوشش محمد ابوالفضل، بيروت، دار احياء التراث العربي؛ تاریخ عمارة المسجدالحرام : حسین عبدالله باسلامه، جده، تهامه، ۱۴۰۰ق؛ تاریخ و آثار اسلامی مکه مکرمه و مدینه منوره : اصغر قائدان ، تهران ، مشعر، ۱۳۸۶ش؛ تحصیل المرام : محمد بن احمد الصباغ (م.۱۳۲۱ق.)، به كوشش ابن دهيش، ۱۴۲۴ق؛ رحلة ابن بطوطه : ابن بطوطه (م.۷۷۹ق.)، به كوشش التازي، رباط، المملكة المغربيه، ۱۴۱۷ق؛ الرحلة الحجازیه : اولیا چلبی ، قاهره، دار الآفاق العربيه، ۱۹۹۹م؛ رحلة العبدری : محمد العبدری (م.قرن۸ق.)، به كوشش كردي، دمشق ، دار السعدين، ۱۴۲۶ق؛ شفاء الغرام : محمد الفأسی (م.۸۳۲ق.)، به كوشش گروهي از علما، بيروت، دار الكتب العلميه، ۱۴۲۱ق؛ الطبقات الکبری : ابن سعد (م.۲۳۰ق.)، به كوشش محمد عبدالقادر، بيروت، دار الكتب العلميه، ۱۴۱۸ق؛ مجمع البیان : الطبرسی (م.۵۴۸ق.)، بيروت، دار المعرفه، ۱۴۰۶ق؛ مسند احمد : احمد بن حنبل (م.۲۴۱ق.)، بيروت، دار صادر؛ موسوعة مرآة الحرمین الشریفین : ایوب صبری پاشا (م.۱۲۹۰ق.)، قاهره ، دار الآفاق العربيه، ۱۴۲۴ق؛ موسوعة مکة المکرمة و المدینة المنوره : احمد زکی یمانی ، مصر ، مؤسسة الفرقان، ۱۴۲۹ق. ۶ - پانویس
۷ - منبعحوزه نمایندگی ولی فقیه در امور حج و زیارت، برگرفته از مقاله«باب عمره». |