امینجیاَمینْجی (د شوال ۱۰۱۰/مارس ۱۶۰۲)، فقیه اسماعیلی هندی از فرقه داوودی‌های طیّبی و فرزند جلال بن حسن (بیست و پنجمین داعی مطلق مستعلویان طیبی) بود. ۱ - پیشینهوی در احمدآباد گجرات می‌زیست و در همان‌جا درگذشت. امینجی در سلسله مراتب دعوت اسماعیلی به مقامات بالایی دست یافت، اما شهرت وی بیشتر به سبب آثاری است که به ویژه در زمینه فقه تألیف کرده است. وی به شرح و تفسیر برخی از آثار فقهی و غیرفقهی قاضی نعمان ، فقیه مشهور اسماعیلی، همت گماشت و کوشید تا مسائل فقهی مربوط به جامعه اسماعیلی زمان خود را گردآوری کند. طایفه «بُهره‌های طیبی» پس از قاضی نعمان وی را مرجع مهمی در مسائل فقهی می‌دانند، اما این بدان معنا نیست که امینجی نظریات نوی را ارائه کرده است. فقه اسماعیلی که با قاضی نعمان آغاز گردید، صرفاً منحصر است به آراء فقهی و نظریات وی که در طول حکومت فاطمیان و پس از آن توسط اسماعیلیان طیبی در یمن و هند ، و به ویژه فرقه داوودی‌ها به عنوان میراث فقهی حفظ شد و ارزش آثار امینجی نیز - جدا از اطلاعاتی که راجع به وضعیت اجتماعی اسماعیلیان هند غربی به دست می‌دهد - در شرح و تفسیر نظریات قاضی نعمان خلاصه می‌گردد. گفته شده است که پس از انشعاب طیبی‌ها به دو گروه داوودی و سلیمانی، امینجی از داوود برهان‌الدین به عنوان داعی مطلق حمایت کرد و رساله‌ای نیز در این باب نوشت که جعفر فرزند سلیمان بن حسن ردیه‌ای بر آن نگاشت. ۲ - آثار۱. الحواشی، که در دو جلد تألیف شده، و مشتمل بر سؤالات فقهی است که از داعیان اسماعیلی راجع به دو اثر قاضی نعمان، یعنی دعائم الاسلام و مختصر الاثار پرسیده شده، و توسط آنان پاسخ داده شده است. اسامی اشخاص و داعیان ذکر نگردیده، و ظاهراً سؤال‌هایی انتخاب شده که بیشتر در جامعه هند مطرح بوده است. اهمیت کتاب در آگاهی‌هایی است که راجع به حیات اجتماعی اسماعیلیان هند به دست می‌دهد. کتاب قبل از انشعاب اسماعیلیان طیبی به دو فرقه داوودی و سلیمانی تألیف گردیده، اما از آن‌جا که نویسنده به طایفه داوودی‌ها تعلق دارد، این کتاب نزد ایشان از ارزش و اهمیت والاتری برخوردار است. از این اثر نسخه‌هایی در مجموعه فیضی (گوریا والا، و مؤسسه مطالعات اسماعیلی گاچک، موجود است). ۲. مسائل امینجی بن جلال یا کتاب السؤال و الجواب، که مجموعه‌ای از سؤال و جواب‌ها را در مسائل فقهی در بر دارد و اسامی پرسشگران و پاسخ دهندگان نیز ذکر شده است. کتاب اگرچه به زبان عربی است و محتوای آن همانند کتاب سابق است، اما برای استفاده عموم تألیف شده، و حاوی کلمات و اصطلاحاتی به زبان گجراتی است. نسخه‌هایی‌از این‌کتاب درکتابخانه‌های اسماعیلی و جز آن‌ها موجود است. ۳. حساب المواریث، راجع به ارث . [۱]
اسماعیل مجدوع، فهرسة الکتب و الرسائل، ج۱، ص۳۸، به کوشش علینقی منزوی، تهران، ۱۳۴۴ش.
۴. شرح المنتخبة المنظومه، که در شرح الارجوزة المنتخبه از قاضی نعمان در فقه نوشته شده است. ۵. شرح (یا تعلیقات بر) اساس التأویل و تأویل الدعائم از آثار قاضی نعمان. ۳ - فهرست منابع(۱) اسماعیل مجدوع، فهرسة الکتب و الرسائل، به کوشش علینقی منزوی، تهران، ۱۳۴۴ش؛ ۴ - پانویس
۵ - منبعدانشنامه بزرگ اسلامی، مرکز دائرة المعارف اسلامی، برگرفته از مقاله «امینجی»، ج۱۰، ص۱۸. |