امام هادی (دیدگاه اهل‌سنت)امام هادی (علیه‌السلام) پیشوای دهم شیعیان، در سن شش سالگی بعد از شهادت امام جواد (علیه‌السّلام) به امامت رسید، این نوشتار گذری مختصر بر شخصیت آن حضرت از منظر علمای اهل‌سنت می‌باشد. ۱ - مقدمهوجود مقدس دهمین حجت خدا، حضرت علی بن محمد الهادی (سلام‌الله‌علیها) ا در نیمه ماه ذی الحجه سال دویست و دوازده در محلی به نام صریا در اطراف مدینه منوره دیده به جهان گشود. پدر بزرگوار ایشان، نهمین امام حضرت جوادالائمه (سلام‌الله‌علیه) و مادر گرامی ایشان حضرت سمانه (سلام‌الله‌علیها) زنی با فضیلت و با تقوا بود. شرایط زندگانی آن امام به نحوی بود که همراه با فرزند برومند خود، حضرت حسن بن علی العسکری (سلام‌الله‌علیها) ا و همسر ایشان حضرت نرجس خاتون (سلام‌الله‌علیها) و همچنین حضرت حکیمه خاتون (سلام‌الله‌علیها)؛ فرزند امام جواد (سلام‌الله‌علیه) در سامراء و در عسکر (منطقه‌ای حفاظت شده مانند پادگان) زندگی می‌کردند. شرایط زندگانی آن حضرت باعث شد که میزان دست‌یابی و استفاده علمی از محضر ایشان کمتر از دیگر اهل بیت (علیهم‌السّلام) باشد. سرانجام امام هادی (علیه‌السّلام) پس از آنکه سی و سه سال سکان‌داری هدایت مردم، در سال دویست و پنجاه و چهار در شهر سامراء به شهادت و در خانه خود به خاک سپرده شدند. هم‌اکنون نیز بارگاه مقدس و منور آن امام همام، ملجا و ماوای شیعیان و دوست‌داران آن حضرت می‌باشد. ۲ - شخصیت امام هادی از منظر علمای اهلسنتدر نوشته پیش روی شما، گذری مختصر بر شخصیت آن حضرت از منظر علمای اهل تسنن می‌باشد. ۲.۱ - ابنخلکانابنخلکان (متوفای ۶۸۱ هـ) از بزرگان شافعی مذهب اهل سنت از امام هادی (سلام‌الله‌علیه) چنین یاد می‌کند: ابو الحسن العسکری ابو الحسن علی الهادی بن محمد الجواد بن علی الرضا... کان قد سعی به الی المتوکل وقیل ان فی منزله سلاحا وکتبا وغیرها من شیعته واوهموه انه یطلب الامر لنفسه فوجه الیه بعدة من الاتراک لیلا فهجموا علیه فی منزله علی غفلة فوجدوه وحده فی بیت مغلق وعلیه مدرعة من شعر وعلی راسه ملحفة من صوف وهو مستقبل القبلة یترنم بآیات من القرآن فی الوعد والوعید لیس بینه وبین الارض بساط الا الرمل والحصی فاخذ علی الصورة التی وجد علیها وحمل الی المتوکل فی جوف اللیل فمثل بین یدیه والمتوکل یستعمل الشراب وفی یده کاس فلما رآه اعظمه واجلسه الی جنبه. ابوالحسن علی هادی بن محمد جواد بن علی رضا... نزد متوکل از او سعایت (بدگویی) گردید و گفته شد که در منزل او اسلحه و نوشته‌ها و اشیاء دیگری است که از شیعیان او رسیده و برای به دست گرفتن حکومت قصد شورش دارد، متوکل عده‌ای از ترک‌ها را ناگهان به منزل ایشان فرستاد و آنان شبانه به خانه او (امام هادی (سلام‌الله‌علیه)) هجوم بردند ولی هرچه جستجو کردند چیزی به دست نیاوردند. آنگاه آن حضرت را در اطاقی تنها دیدند که در به روی خود بسته و جامه‌ی پشمین بر تن دارد و بر زمین مفروش از شن و ماسه نشسته و به عبادت خدا و تلاوت قرآن پیرامون وعده و وعید الهی مشغول است. ماموران متوکل، امام را با همان حال که زیر لب قرآن تلاوت می‌کرد، نزد او بردند. وقتی امام را وارد مجلس متوکل کردند او در بزم شراب بود و جام شرابی در دست داشت و چون امام را دید، عظمت و هیبت وی متوکل را فرا گرفت و بی‌اختیار حضرت را احترام کرد و در کنار خود نشانید. [۱]
ابن خلکان، ابوالعباس شمس الدین احمد بن محمد بن ابی بکر (متوفای۶۸۱ه)، وفیات الاعیان و انباء ابناء الزمان، ج۳، ص۲۷۲، تحقیق احسان عباس، ناشر:دار الثقافة - لبنان.
۲.۲ - ذهبیشمسالدین ذهبی (متوفای ۷۴۸ هـ) از علما و استوانه‌های علمی اهل تسنن پیرامون امام هادی (سلام‌الله‌علیه) چنین می‌نویسد: وکذلک ولده الملقب بالهادی شریف جلیل. و همچنین فرزند او (امام جواد (سلام‌الله‌علیه))، لقبش‌هادی، فردی شریف و با جلالت بود. [۲]
الذهبی الشافعی، شمس الدین ابوعبدالله محمد بن احمد بن عثمان (متوفای۷۴۸ ه)، سیر اعلام النبلاء، ج۱۳، ص۱۲۱، تحقیق:شعیب الارنؤوط، محمد نعیم العرقسوسی، ناشر:مؤسسة الرسالة - بیروت، الطبعة:التاسعة، ۱۴۱۳ه.
وی در کتاب العِبَر نیز چنین می‌نویسد: وکان فقیها اماما متعبدا. ایشان (امام هادی (علیه‌السلام)) امامی فقیه و فردی عبادت‌پیشه بود. [۳]
الذهبی الشافعی، شمس الدین ابوعبدالله محمد بن احمد بن عثمان (متوفای ۷۴۸ ه)، العبر فی خبر من غبر، ج۱، ص۳۶۴.
۲.۳ - صفدیصفدی شافعی (متوفای ۷۶۴ هـ) پیرامون مقام علمی امام هادی (سلام‌الله‌علیه) داستانی را چنین نقل می‌کند: علی بن محمد بن علی بن موسی... هو ابوالحسن الهادی بن الجواد بن الرضا بن الکاظم بن الصادق بن الباقر بن زین‌العابدین، احد الائمة الاثنی عشر عند الامامیة... کان المتوکل قد اعتل، فقال: ان برات لاتصدقن بمال کثیر. فلما عوفی، جمع الفقهاء و سالهم عن ذلک، فاجابوه مختلفین. فبعث الی علی الهادی علیه‌السلام. فقال: یتصدق بثلاثة ثمانین دینار قالوا: من این لک هذا؟ قال: لان الله تعالی قال: (لقد نصرکم الله فی مواطن کثیرة) (توبه، آیه ۲۵). و روی اهلنا ان المواطن کانت ثلاثة و ثمانین موطنا. علی بن محمد... ابوالحسن هادی بن جواد بن رضا بن کاظم بن صادق بن باقر بن زین‌العابدین یکی از ائمه دوازده‌گانه نزد امامیه (شیعیان دوارده امامی) است. روزی متوکل بیمار شد و نذر کرد که اگر شفا یابد، تعداد کثیری دینار در راه خدا صدقه دهد، هنگامی که بهبود یافت، فقها را جمع کرد و پرسید: چند دینار باید صدقه دهم که بر آن «کثیر» صدق کند؟ فقها در این‌باره فتاوای مختلف دادند، متوکل ناگزیر مساله را از حضرت هادی (علیه‌السلام) سؤال کرد. ایشان پاسخ داد که باید ۸۳ دینار بپردازی. فقهاء از این فتوا تعجب کردند و به متوکل گفتند از او بپرسید این فتوا بر اساس چه مدرکی است؟ حضرت فرمود: خدا در قرآن می‌فرماید: (لقد نصرکم الله...) خداوند شما را در موارد «کثیر» یاری کرده است و از طریق ما اهل‌بیت روایت شده است که جنگ‌ها و سریه‌های پیامبر اکرم (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) ۸۳ فقره بوده است. (بنابراین باید ۸۳ دینار صدقه بدهی). [۴]
الصفدی، صلاح الدین خلیل بن ایبک (متوفای۷۶۴ه)، الوافی بالوفیات، ج۲۲، ص۴۹، تحقیق احمد الارناؤوط وترکی مصطفی، ناشر:دار احیاء التراث - بیروت - ۱۴۲۰ه- ۲۰۰۰م.
۲.۴ - یافعییافعی (متوفای ۷۶۸ هـ) از علمای اهل‌سنت پیرامون آن حضرت چنین می‌نگارد: سنة اربع وخمسین ومائتین فیها توفی العسکری ابو الحسن علی الهادی بن محمد الجواد بن علی الرضا بن موسی الکاظم بن جعفر الصادق العلوی الحسینی عاش اربعین سنة وکان متعبدا فقیها اماما. حوادث سال دویست و پنجاه و چهار: در این سال عسکری، ابوالحسن هادی بن محمد جواد بن علی رضا بن موسی کاظم بن جعفر صادق علوی حسینی وفات کرد. چهل سال زندگی کرد. او اهل عبادت، فقیه، و امام و پیشوا بود. [۵]
الیافعی، ابومحمد عبدالله بن اسعد بن علی بن سلیمان (متوفای۷۶۸ه)، مرآة الجنان وعبرة الیقظان، ج۲، ص۱۱۹.
۲.۵ - ابنکثیرابنکثیر دمشقی (متوفای ۷۷۴ هـ) وی نیز از برجسته‌ترین شاگردان ابن‌تیمیه می‌باشد، امام هادی (سلام‌الله‌علیه) را چنین توصیف می‌کند: واما ابو الحسن علی الهادی... وقد کان عابدا زاهدا... وهو علی التراب لیس دونه حائل. ابو الحسن هادی... او فردی عابد و زاهدی بود... روی خاک می‌نشست در حالی که زیر‌اندازی زیر پایش نبود (کنایه از زهد و ساده‌زیستی حضرت). ۲.۶ - ابنصباغابنصباغ مالکی (متوفای ۸۵۵ هـ) وجود مقدس امام هادی (سلام‌الله‌علیه) را چنین معرفی می‌کند: فضل ابی‌الحسن علی الهادی قد ضرب علی المجرة قبابه و مد علی نجوم السماء اطنابه و ما تعد منقبة الا و له افخرها و لا تذکر مکرمة الا و له فضیلتها و لا تورد محمدة الا و له تفصیلها و جملتها. استحق ذلک بما فی جوهر نفسه من کرم تفرد بخصائصه فکانت نفسه مهذبة و اخلاقه مستعذبة و سیرته عادلة و افعاله فاضلة و هو من الوقار و السکون و الطمانینة و الفقه و النزاهة و الزهادة و النباهة علی السیرة النبویة و الشنشنة العلویة و نفس زکیة و همة عالیة لا یقاربها احد من الانام و لا یداینها. گنبد فضل ابوالحسن علی هادی بر کهکشان‌ها سر زده شعاع فضائلش تا ستارگان آسمان‌ها امتداد یافته است و هیچ فضیلت و منقبتی نیست مگر این که افتخار آمیزترین آن پیش او است و برای این شایسته این فضیلت است که در جوهر ذات او کرامتی که در ویژگی‌های آن یگانه است و سرستش پاکیزه شده از عیب و نقص، و اخلاقش خوش و شیرین و سیرت و روشش متعادل و افعالش با فضیلت می‌باشد او در وقار و سکون و طمانینه و فقه و نزاهت و پرهیزگاری و دانائی و آگاهی مطابق روش پیامبر و خوی و عادت علوی بود و دارای سرشت پاک و همت عالی بود که کسی از مردم به آن حد نمی‌رسید. [۷]
المالکی، علی بن محمد بن احمد المالکی المکی المعروف بابن الصباغ (متوفای۸۸۵ه)، الفصول المهمة فی معرفة الائمة، ج۲ ص۱۰۷۳ - ۱۰۷۴، تحقیق:سامی الغریری، ناشر:دار الحدیث للطباعة والنشر مرکز الطباعة والنشر فی دار الحدیث – قم، الطبعة الاولی:۱۴۲۲ ه.
۲.۷ - ابن‌حجر هیثمیابنحجر هیثمی (متوفای ۹۷۳ هـ) از علمای متعصب اهل تسنن پیرامون علم و سخاوت آن حضرت چنین می‌نویسد: وکان وارث ابیه علماوسخاء. او علم و سخاوت را از پدرش به ارث برده بود. [۸]
الهیثمی، ابوالعباس احمد بن محمد بن علی ابن حجر (متوفای۹۷۳ه)، الصواعق المحرقة علی اهل الرفض والضلال والزندقة، ج۲، ص۵۹۸، تحقیق:عبد الرحمن بن عبدالله الترکی - کامل محمد الخراط، ناشر:مؤسسة الرسالة - لبنان، الطبعة:الاولی، ۱۴۱۷ه - ۱۹۹۷م.
۲.۸ - قرمانیاحمد بن یوسف قرمانی (متوفای ۱۰۱۹ هـ) بعد از ذکر نام امام هادی (سلام‌الله‌علیه)، شخصیت امام را چنین باز گو می‌کند: و اما مناقبه فنفیسة و اوصافه شریفة. مناقبش گران‌بها و اوصافش شریف می‌باشد. [۹]
القرمانی، احمد بن یوسف، (المتوفی: ۱۰۱۹هـ)، اخبار الدول و آثار الاول فی التاریخ، ج۱، ص۳۴۹، المحقق، الدکتور فهمی سعد، الدکتور احمد حطیط، دار النشر: عالم الکتاب، الطبعة الاولی: ۱۴۱۲ هـ.
۲.۹ - شبراویشبراوی شافعی (متوفای ۱۱۷۱ هـ) پس از ذکر نام امام هادی (سلام‌الله‌علیه) اشاره می‌کند که فضائل آن حضرت بسیار زیاد است: و کراماته کثیره. و کرامات او بسیار زیاد است. ۲.۱۰ - زرکلیزرکلی (متوفای ۱۳۹۶ هـ) از نویسندگان اهل تسنن پیرامون دهمین خورشید امامت و ولایت می‌نویسد: علی (الملقب بالهادی) ابن محمد الجواد ابن علی الرضی بن موسی بن جعفر الحسینی الطالبی: عاشر ائمة الاثنی عشر عند الامامیة، واحد الاتقیاء الصلحاء ولد بالمدینة. لقب ایشان هادی و نام او علی بن محمد جواد بن علی رضا بن موسی بن جعفر حسینی از نسل (حضرت) ابوطالب (علیهم‌السلام)، دهمین امام نزد شیعه دوازده امامی و یکی از صالحین پرهیزگار بود که در مدینه متولد شد. [۱۱]
الزرکلی، خیر الدین، الاعلام، ج۴، ص۳۲۳، چاپ پنجم، ناشر:دار العلم للملایین - بیروت – لبنان، ۱۹۸۰ م.
۳ - نتیجهمطالبی که از نظر گذشت، تنها قطره‌ای از نظرات علمای اهل تسنن پیرامون وجود مقدس و منور امام هادی (سلام‌الله‌علیه) بود که بر اساس برخی از منابع اهل سنت ذکر گردید و مدح و منقبت آن حضرت بیش از آن است که در این مجال بگنجد. ۴ - پانویس۵ - منبعموسسه ولی‌عصر، برگرفته از مقاله «امام‌هادی (سلام‌الله‌علیه) در بینش اهل سنت». رده‌های این صفحه : ائمه از نگاه اهل سنت | امامت امام هادی | شبهات اهل‌سنت | شبهات وهابیت | مباحث کلامی
|