التنبیه فی الفقهالشافعیالتنبیه فی الفقه الشافعی، از مهمترین متون فقهی شافعیان تألیف ابواسحاق شیرازی، فقیه شافعی قرن چهارم و پنجم است. ۱ - بیوگرافی کتاب التنبیهالتنبیه کتابی است مختصر که جایگاه علمی مؤلف و ویژگیهایی مانند نثر روان و ساده، به کار بردن تعبیرات روشن و پرهیزکردن از جدل و مناقشه در میان آرا، آن را در زمره مهمترین متون فقه شافعی قرار داده است، [۱]
محمدحسن هیتو، الامام الشیرازی: حیاته و آراؤه الاوصولیة، ج۱، ص۱۶۸، دمشق ۱۴۰۰/۱۹۸۰.
[۲]
محمد زحیلی، مرجع العلوم الاسلامیة، ج۱، ص۵۱۵، دمشق ۱۴۱۳/۱۹۹۲.
به طوری که در بین پنج کتاب فقهی مشهور شافعیان (التنبیه، المختصر، المهذَّب، الوسیط و الوجیز) مقبول ترین متن فقهی به شمار می رود. [۳]
یحیی بن شرف نووی، تهذیب الاسماء و اللغات، ج۱، ص۳۴، بیروت ۱۴۲۱/۲۰۰۱.
[۴]
محمدحسن هیتو، الامام الشیرازی: حیاته و آراؤه الاوصولیة، ج۱، ص۱۶۸، دمشق ۱۴۰۰/۱۹۸۰.
تألیف کتاب در ۴۵۲ آغاز شده و در ۴۵۳ به پایان رسیده است. [۵]
ابن قاضی شهبه، طبقات الشافعیة، ج۱، ص۲۴۶، چاپ حافظ عبدالعلیم خان، بیروت: دارالندوة الجدیده، ۱۴۰۷/۱۹۸۷.
آن را مشتمل بر دوازده هزار مسئله دانسته اند. [۶]
خلیل بن ایبک صفدی، کتاب الوافی بالوفیات، ج۶، ص۶۳، ج ۶، چاپ س دیدرینغ، ویسبادن ۱۳۹۲/۱۹۷۲.
التنبیه شامل چهارده «کتابِ» (بابِ) فقهی است که از طهارت آغاز می‌شود و به شهادات ختم می‌گردد. مؤلف در همه ابواب فقهی، فتواهای خود را به اختصار و بدون ذکر دلیل آورده است. وی هرچند در برخی فروع فقهی به آرای گوناگون که بعضاً نزد او پذیرفته نیست ــ اشاره کرده، به آرای مذاهب دیگر تصریح ننموده و ظاهراً از هیچ فقیهی نام نبرده است. [۷]
ابراهیم بن علی ابواسحاق شیرازی، کتاب التنبیه فی الفقه الشافعی، بیروت ۱۴۰۳/ ۱۹۸۳.
ابواسحاق در تألیف کتاب و شیوه بیان مطالب، از التعلیقه (شرح مهم المختصر مُزَنی و از منابع اصلی شافعیان عراق و گروهی از فقهای مکتب خراسان، اثرِ ابوحامدبن ابی طاهر اسفراینی، متوفی ۴۰۶) و در انتخاب عنوان آن از التنبیه ابن جِنّی (متوفی ۳۹۲) در نحو، الهام گرفته است. [۸]
ابن خلّکان، وفیات الاعیان وأنباء أبناء الزمان، ج۳، ص۲۴۶ـ۲۷۴.
[۹]
ابن قاضی شهبه، طبقات الشافعیة، چاپ حافظ عبدالعلیم خان، بیروت: دارالندوة الجدیده، ۱۴۰۷/۱۹۸۷.
[۱۰]
محمد زحیلی، مرجع العلوم الاسلامیة، ج۱، ص۵۱۵، دمشق ۱۴۱۳/۱۹۹۲.
۲ - التنبیه در منابع فقهیدر منابع فقهی شافعی به التنبیه و شرحهای آن بسیار استناد شده است. [۱۱]
ابن صلاح، فتاوی ابن الصلاح، ج۱، ص۲۵۱، چاپ موفق عبداللّه عبدالقادر، بیروت ۱۴۰۷.
[۱۲]
ابن صلاح، فتاوی ابن الصلاح، ج۱، ص۲۶۱، چاپ موفق عبداللّه عبدالقادر، بیروت ۱۴۰۷.
[۱۳]
ابن صلاح، فتاوی ابن الصلاح، ج۲، ص۴۳۱، چاپ موفق عبداللّه عبدالقادر، بیروت ۱۴۰۷.
[۱۴]
ابن صلاح، فتاوی ابن الصلاح، ج۲، ص۴۴۷، چاپ موفق عبداللّه عبدالقادر، بیروت ۱۴۰۷.
[۱۵]
یحیی بن شرف نووی، المجموع: شرح المهذّب، ج۲، ص۴۶، بیروت: دارالفکر.
[۱۶]
یحیی بن شرف نووی، المجموع: شرح المهذّب، ج۲، ص۵۰، بیروت: دارالفکر.
[۱۷]
یحیی بن شرف نووی، المجموع: شرح المهذّب، ج۲، ص۱۸۲، بیروت: دارالفکر.
[۱۸]
یحیی بن شرف نووی، المجموع: شرح المهذّب، ج۲، ص۳۴۷، بیروت: دارالفکر.
[۱۹]
محمدبن احمد خطیب شربینی، مغنی المحتاج الی معرفة معانی الفاظ المنهاج، ج۱، ص۴۸، با تعالیق جوبلی بن ابراهیم شافعی، بیروت: دارالفکر.
[۲۰]
محمدبن احمد خطیب شربینی، مغنی المحتاج الی معرفة معانی الفاظ المنهاج، ج۱، ص۱۴۲، با تعالیق جوبلی بن ابراهیم شافعی، بیروت: دارالفکر.
[۲۱]
محمدبن احمد خطیب شربینی، مغنی المحتاج الی معرفة معانی الفاظ المنهاج، ج۱، ص۲۴۶، با تعالیق جوبلی بن ابراهیم شافعی، بیروت: دارالفکر.
[۲۲]
عبدالحمید شروانی، حاشیة العلامة الشیخ عبدالحمید الشروانی، ج۱، ص۱۰۷، در حواشی الشروانی و ابن قاسم العبادی علی تحفة المحتاج بشرح المنهاج، چاپ سنگی مصر ۱۳۱۵، چاپ افست (بیروت) : داراحیاء التراث.
[۲۳]
عبدالحمید شروانی، حاشیة العلامة الشیخ عبدالحمید الشروانی، ج۱، ص۱۹۴، در حواشی الشروانی و ابن قاسم العبادی علی تحفة المحتاج بشرح المنهاج، چاپ سنگی مصر ۱۳۱۵، چاپ افست (بیروت) : داراحیاء التراث.
[۲۴]
عبدالحمید شروانی، حاشیة العلامة الشیخ عبدالحمید الشروانی، ج۱، ص۲۲۶، در حواشی الشروانی و ابن قاسم العبادی علی تحفة المحتاج بشرح المنهاج، چاپ سنگی مصر ۱۳۱۵، چاپ افست (بیروت) : داراحیاء التراث.
عالمان بسیاری به تدریس، حفظ و شرح التنبیه می پرداختند و کسانی که آن را حفظ می کردند، نزد سایر علما مقبولیت بیشتری می یافتند [۲۵]
محمدحسن هیتو، الامام الشیرازی: حیاته و آراؤه الاوصولیة، ج۱، ص۱۶۸، دمشق ۱۴۰۰/۱۹۸۰.
[۲۶]
ابن عساکر، تبیین کذب المفتری فیما نسب الی الامام ابی الحسن الاشعری، ج۱، ص۲۷۷، بیروت ۱۴۰۴/ ۱۹۸۴.
نووی، تحریر، ص ۲۷؛. [۲۷]
عبدالوهاب بن علی سبکی، طبقات الشافعیة الکبری، ج۴، ص۲۲۹، چاپ محمود محمد طناحی و عبدالفتاح محمد حلو، قاهره ۱۹۶۴ـ۱۹۷۶.
[۲۸]
حاجی خلیفه،کشف الظنون، ج ۱، ستون ۴۸۹.
۳ - از جمله حافظان کتاب التنبیهاز جمله حافظانِ التنبیه، تقی الدین سُبْکی (متوفی ۷۵۶)، جمال الدین ابن قَلانِسی (متوفی ۷۳۱)، بدرالدین بن مکتوم (متوفی ۷۹۷)، شمس الدین سلسبیلی (متوفی ۷۷۰) و علی بن محمد موصلی (متوفی ۷۳۴) بودند. [۲۹]
عبدالقادربن محمد نعیمی دمشقی، الدّارس فی تاریخ المدارس، ج۱، ص۱۳۴، چاپ جعفر حسنی، (قاهره) ۱۹۸۸.
[۳۰]
عبدالقادربن محمد نعیمی دمشقی، الدّارس فی تاریخ المدارس، ج۱، ص۱۹۷، چاپ جعفر حسنی، (قاهره) ۱۹۸۸.
[۳۱]
عبدالقادربن محمد نعیمی دمشقی، الدّارس فی تاریخ المدارس، ج۱، ص۳۷۱، چاپ جعفر حسنی، (قاهره) ۱۹۸۸.
[۳۲]
عبدالقادربن محمد نعیمی دمشقی، الدّارس فی تاریخ المدارس، ج۱، ص۳۷۲، چاپ جعفر حسنی، (قاهره) ۱۹۸۸.
[۳۳]
عبدالقادربن محمد نعیمی دمشقی، الدّارس فی تاریخ المدارس، ج۲، ص۱۶۲، چاپ جعفر حسنی، (قاهره) ۱۹۸۸.
[۳۴]
عبدالقادربن محمد نعیمی دمشقی، الدّارس فی تاریخ المدارس، ج۲، ص۳۹۹، چاپ جعفر حسنی، (قاهره) ۱۹۸۸.
[۳۵]
ابن عراقی، الذیل علی العبر فی خبر من عبر، ج۱، ص۲۹۹، چاپ صالح مهدی عباس، بیروت ۱۴۰۹/۱۹۸۹.
[۳۶]
ابن عراقی، الذیل علی العبر فی خبر من عبر، ج۱، ص۴۱۴، چاپ صالح مهدی عباس، بیروت ۱۴۰۹/۱۹۸۹.
[۳۷]
ابن قاضی شهبه، تاریخ ابن قاضی شهبه، ج۲، جزء ۱، ص۱۶۵، چاپ عدنان درویش، دمشق ۱۹۷۷ـ۱۹۹۴.
[۳۸]
ابن قاضی شهبه، تاریخ ابن قاضی شهبه، ج۲، جزء ۱، ص۳۳۳، چاپ عدنان درویش، دمشق ۱۹۷۷ـ۱۹۹۴.
[۳۹]
ابن قاضی شهبه، تاریخ ابن قاضی شهبه، ج۲، جزء ۱، ص۶۰۲، چاپ عدنان درویش، دمشق ۱۹۷۷ـ۱۹۹۴.
[۴۰]
ابن قاضی شهبه، تاریخ ابن قاضی شهبه، ج۳، جزء ۲، ص۲۳۹، چاپ عدنان درویش، دمشق ۱۹۷۷ـ۱۹۹۴.
[۴۱]
ابن قاضی شهبه، تاریخ ابن قاضی شهبه، ج۱، ص۲۴۰، چاپ عدنان درویش، دمشق ۱۹۷۷ـ۱۹۹۴.
[۴۲]
ابن قاضی شهبه، تاریخ ابن قاضی شهبه، ج۱، ص۴۶۷، چاپ عدنان درویش، دمشق ۱۹۷۷ـ۱۹۹۴.
[۴۳]
ابن قاضی شهبه، تاریخ ابن قاضی شهبه، ج۱، ص۴۸۵، چاپ عدنان درویش، دمشق ۱۹۷۷ـ۱۹۹۴.
[۴۴]
عبدالقادربن محمد نعیمی دمشقی، الدّارس فی تاریخ المدارس، ج۱، ص۲۰۴، چاپ جعفر حسنی، (قاهره) ۱۹۸۸.
[۴۵]
عبدالقادربن محمد نعیمی دمشقی، الدّارس فی تاریخ المدارس، ج۱، ص۲۵۰، چاپ جعفر حسنی، (قاهره) ۱۹۸۸.
[۴۶]
عبدالقادربن محمد نعیمی دمشقی، الدّارس فی تاریخ المدارس، ج۱، ص۳۱۳، چاپ جعفر حسنی، (قاهره) ۱۹۸۸.
[۴۷]
عبدالقادربن محمد نعیمی دمشقی، الدّارس فی تاریخ المدارس، ج۱، ص۵۹۹، چاپ جعفر حسنی، (قاهره) ۱۹۸۸.
در باره ابن قَمّاح (فقیه شافعی، متوفی ۷۴۱) گفته شده که وی آن چنان بر مطالب التنبیه احاطه داشته که به هنگام پرسش مسئله ای از آن، مسئله قبلی را نیز از حفظ بیان می‌کرده است. [۴۸]
خلیل بن ایبک صفدی، اعیان العصر و اعوان النصر، ج۴، ص۲۶۸، چاپ علی ابوزید و دیگران، دمشق ۱۴۱۸/ ۱۹۹۸.
۴ - التنبیه کتابی جامع وکاملفقهای شافعی التنبیه را کتابی جامع و کامل می دانستند. نصیرالدین مبارک بن یحیی بَصری (متوفی ۶۶۹) مدعی بود که تمام مسائل فقه را می توان از آن استخراج کرد. [۴۹]
عبدالوهاب بن علی سبکی، طبقات الشافعیة الکبری، ج۸، ص۳۶۷ـ ۳۶۸، چاپ محمود محمد طناحی و عبدالفتاح محمد حلو، قاهره ۱۹۶۴ـ۱۹۷۶.
[۵۰]
عبدالرحمان بن ابی بکر سیوطی، حسن المحاضرة فی تاریخ مصر و القاهرة، ج۱، ص۴۱۶، چاپ محمد ابوالفضل ابراهیم، (قاهره) ۱۳۸۷.
همچنین نقل شده که علی بن قاسم حَکَمی (از مفتیان یمن، متوفی ۶۴۰) همه پرسشهای فقهی را فقط از این کتاب پاسخ می داده است. [۵۱]
عبداللّه بن اسعد یافعی، مرآة الجنان و عبرة الیقظان، ج۳، ص۸۸، بیروت ۱۴۱۷/۱۹۹۷.
متداول بودن تدریس و آموزش التنبیه تا زمان نگارش منهاج الطالبین اثرِ یحیی بن شرف نووی (متوفی ۶۷۶) ادامه یافت. [۵۲]
محمدحسن هیتو، الامام الشیرازی: حیاته و آراؤه الاوصولیة، ج۱، ص۱۶۸، دمشق ۱۴۰۰/۱۹۸۰.
۵ - شروح نوشته شده بر التنبیهبر التنبیه شروح متعددی نوشته شده که اولین آن توجیه التنبیه تألیف ابن خَلّ (متوفی ۵۵۲) است. [۵۳]
ابن خلّکان، وفیات الاعیان وأنباء أبناء الزمان، ج۴، ص۲۲۷.
[۵۴]
عبدالوهاب بن علی سبکی، طبقات الشافعیة الکبری، ج۶، ص۱۷۶، چاپ محمود محمد طناحی و عبدالفتاح محمد حلو، قاهره ۱۹۶۴ـ۱۹۷۶.
دیگر شروح مهم آن عبارت‌اند از: کفایه النبیه، اثر ابن رِفعه (متوفی ۷۱۶)؛ التوشیح، تألیف تاج الدین سبکی (متوفی ۷۷۱)؛ مقصد النبیه فی شرح خطبه التنبیه، اثر ابن جماعه؛ شرح بدرالدین زرکشی (متوفی ۷۹۴)؛ شرح احمدبن عیسی عَسْقَلانی با عنوان الاشراق فی شرح تنبیه ابی اسحاق، شرح ابن قاضی شهبه (متوفی ۸۵۱)؛ مجمع العشاق بتوشیح تنبیه الشیخ ابی اسحاق، تألیف محمد خَیْضِری (متوفی ۸۹۴)؛ و المُبْهت، اثر حمزة بن یوسف حَمَوی (متوفی ۶۷۰). شرح اخیر به اشکالات وارد شده بر کتاب پرداخته است . [۵۵]
حاجی خلیفه، کشف الظنون،ج ۱، ستون ۴۹۰ـ۴۹۲
[۵۶]
کارل بروکلمان، Geschichte گردد arabischen ادبیات، ج۱، ص۶۷۰، لیدن ۱۹۴۳-۱۹۴۹، Supplementband، ۱۹۳۷-۱۹۴۲.
نووی که خود حافظ التنبیه بود، در باره این کتاب، دو اثرِ العمدة فی تصحیح التنبیه و تحریر الفاظ التنبیه را تألیف کرد [۵۷]
محمدبن احمد ذهبی، ج۴، ص۱۴۷۰، کتاب تذکرة الحفاظ، حیدرآباد دکن ۱۳۸۸ـ۱۳۹۰/ ۱۹۶۸ـ۱۹۷۰.
و در تحریر به بررسی قواعد صرفی کلمات کتاب، ضبط آنها، رفع ابهام و توضیح عبارات دشوار متن پرداخت. [۵۸]
یحیی بن شرف نووی، مقدمه دقر، ص ۵ ـ ۶، ج۱، ص۲۷ـ۲۹، تحریرالفاظ التنبیه، او، لغة الفقه، چاپ عبدالغنی دقر، دمشق ۱۴۰۸/۱۹۸۸.
شماری از شروح التنبیه، مفصّل است، مانند شرح عَلاءالدین سُبکی (متوفی ۷۴۷) در چهار جلد، شرح احمدبن موسی خَفاجا (متوفی ۷۵۰) در ده جلد، کفایة النبیه اثر ابن رفعه در بیست جلد، و التفقیه فی شرح التنبیه تألیف قاضی جمال الدین محمد رَیْمی یمنی (متوفی ۷۹۱) در ۲۴ جلد [۵۹]
ابن قاضی شهبه، تاریخ ابن قاضی شهبه، ج ۲، جزء ۱، ص ۵۶۵، چاپ عدنان درویش، دمشق ۱۹۷۷ـ۱۹۹۴.
[۶۰]
ابن قاضی شهبه، تاریخ ابن قاضی شهبه، ج ۲، جزء ۱، ۶۷۸، چاپ عدنان درویش، دمشق ۱۹۷۷ـ۱۹۹۴.
[۶۱]
حاجی خلیفه، کشف الظنون، ج ۱، ستون ۴۹۰ـ۴۹۲.
۶ - تلخیص های نوشته شده بر التنبیهالتنبیه را تلخیص نیز کرده اند، از جمله تلخیص تاج الدین عبدالرحیم موصلی (متوفی ۶۷۱) با نام النبیه فی اختصار التنبیه، و تلخیص ابوالفرج مفضل بن مسعود تنوخی با نام اللباب. [۶۲]
حاجی خلیفه، کشف الظنون، ج ۱، ستون ۴۹۲
ضیاءالدین علی اَذْرعی (متوفی ۷۳۰) این کتاب را به نظم در آورده و احمدبن سیف الدین بیلیک (متوفی ۷۵۳) نیز آن را با نام الروض النزیه فی نظم التنبیه منظوم ساخته است. [۶۳]
ابن قاضی شهبه، تاریخ ابن قاضی شهبه، ج۳، جزء ۲، ص۳۷ـ ۳۸، چاپ عدنان درویش، دمشق ۱۹۷۷ـ۱۹۹۴.
[۶۴]
حاجی خلیفه، کشف الظنون، ج ۱، ستون ۴۹۲ـ۴۹۳
۷ - حاشیه های نوشته شده بر التنبیهبر این کتاب، حاشیه‌هایی هم نوشته شده است < [۶۵]
عبدالرحمان بن ابی بکر سیوطی، حسن المحاضرة فی تاریخ مصر و القاهرة، ج۱، ص۴۲۰، چاپ محمد ابوالفضل ابراهیم، (قاهره) ۱۳۸۷.
[۶۶]
عبدالرحمان بن ابی بکر سیوطی، حسن المحاضرة فی تاریخ مصر و القاهرة، ج۱، ص۴۲۲ـ۴۲۳، چاپ محمد ابوالفضل ابراهیم، (قاهره) ۱۳۸۷.
[۶۷]
حاجی خلیفه، کشف الظنون، ج ۱، ستون ۴۹۳
[۶۸]
عبدالرحمان بن ابی بکر سیوطی، حسن المحاضرة فی تاریخ مصر و القاهرة، ج۱، ص۴۱۹ـ۴۲۱، چاپ محمد ابوالفضل ابراهیم، (قاهره) ۱۳۸۷.
[۶۹]
عبدالرحمان بن ابی بکر سیوطی، حسن المحاضرة فی تاریخ مصر و القاهرة، ج۱، ص۴۲۹ـ۴۳۰، چاپ محمد ابوالفضل ابراهیم، (قاهره) ۱۳۸۷.
[۷۰]
عبدالرحمان بن ابی بکر سیوطی، حسن المحاضرة فی تاریخ مصر و القاهرة، ج۱، ص۴۴۳ـ۴۴۴، چاپ محمد ابوالفضل ابراهیم، (قاهره) ۱۳۸۷.
[۷۱]
، حاجی خلیفه، کشف الظنون، ج ۱، ستون ۴۸۹ـ۴۹۳.
[۷۲]
محمدحسن هیتو، الامام الشیرازی: حیاته و آراؤه الاوصولیة، ج۱، ص۱۶۹ـ۱۷۷، دمشق ۱۴۰۰/۱۹۸۰.
[۷۳]
کارل بروکلمان، Geschichte گردد arabischen ادبیات، ج۱، ص۶۷۰، لیدن ۱۹۴۳-۱۹۴۹، Supplementband، ۱۹۳۷-۱۹۴۲.
به سبب اهمیت کتاب نزد شافعیان، نسخ فراوانی از آن موجود بوده تا جایی که گزارش شده در کتابخانه مدرسه شرفیه در حلب (تأسیسِ شرف الدین عبدالرحمان عجمی، متوفی ۶۵۸) در یک زمان، چهل نسخه از کتاب وجود داشته است . [۷۴]
محمد راغب طباخ، «دور الکتب فی حلب قدیماً و حدیثاً»، ج۱، ص۳۰۳، مجلة المجمع العلمی العربی، ج ۱۵، ش ۷ و ۸ (ربیع الثانی و جمادی الاولی ۱۳۵۶).
[۷۵]
دبلیو آلوارت، دست مرگ chriften-Verzeichnisse گردد K خ niglichen Bibliothek زو برلین: Verzeichniss گردد arabis Handschriften، ج۴، ص۶۳، vol۴، برلین ۱۸۹۲.
۸ - چاپ التنبیه به زبانهای مختلفالتنبیه نخستین بار به کوشش یاینبل (جوین بول) همراه با ترجمه لاتین در ۱۲۶۹/ ۱۸۷۹ در لیدن به چاپ رسید. پس از آن نیز بارها چاپ شد، از جمله در ۱۳۲۹/۱۹۱۱ در قاهره و در ۱۳۳۰ ش/ ۱۹۵۱ همراه با مقصد النبیه فی شرح خطبة التنبیه اثر ابن جماعه در ذیل کتاب و العمدة فی تصحیح التنبیه نووی در حاشیه آن در قاهره. [۷۶]
عبدالجبار عبدالرحمان، ذخائرالتراث العربی الاسلامی، ج۱، ص۶۳۰، بصره ۱۴۰۱ـ۱۴۰۳/۱۹۸۱ـ۱۹۸۳.
[۷۷]
ادوارد ون دایک، کتاب اکتفاء القنوع بماهو مطبوع، ج۱، ص۱۵۵، چاپ محمدعلی ببلاوی، مصر ۱۳۱۳/۱۸۹۶، چاپ افست قم ۱۴۰۹.
[۷۸]
محمد زحیلی، مرجع العلوم الاسلامیة، ج۱، ص۵۱۵، دمشق ۱۴۱۳/۱۹۹۲.
التنبیه به فرانسه نیز ترجمه شده است. [۷۹]
ابراهیم بن علی ابواسحاق شیرازی، شرح اللّمع، ج۱، مقدمه ترکی، ص۵۱، چاپ عبدالمجید ترکی، بیروت ۱۴۰۸/۱۹۸۸.
منابع : (۱) ابن خلّکان، وفیات الاعیان وأنباء أبناء الزمان. (۲) ابن صلاح، فتاوی ابن الصلاح، چاپ موفق عبداللّه عبدالقادر، بیروت ۱۴۰۷. (۳) ابن عراقی، الذیل علی العبر فی خبر من عبر، چاپ صالح مهدی عباس، بیروت ۱۴۰۹/۱۹۸۹. (۴) ابن عساکر، تبیین کذب المفتری فیما نسب الی الامام ابی الحسن الاشعری، بیروت ۱۴۰۴/ ۱۹۸۴. (۵) ابن قاضی شهبه، تاریخ ابن قاضی شهبه، چاپ عدنان درویش، دمشق ۱۹۷۷ـ۱۹۹۴. (۶) ابن قاضی شهبه، طبقات الشافعیة، چاپ حافظ عبدالعلیم خان، بیروت: دارالندوة الجدیده، ۱۴۰۷/۱۹۸۷. (۷) ابراهیم بن علی ابواسحاق شیرازی، شرح اللّمع، چاپ عبدالمجید ترکی، بیروت ۱۴۰۸/۱۹۸۸. (۸) ابراهیم بن علی ابواسحاق شیرازی، کتاب التنبیه فی الفقه الشافعی، بیروت ۱۴۰۳/ ۱۹۸۳. (۹) حاجی خلیفه، کشف الظنون. (۱۰) محمدبن احمد خطیب شربینی، مغنی المحتاج الی معرفة معانی الفاظ المنهاج، با تعالیق جوبلی بن ابراهیم شافعی، بیروت: دارالفکر. (۱۱) محمدبن احمد ذهبی، کتاب تذکرة الحفاظ، حیدرآباد دکن ۱۳۸۸ـ۱۳۹۰/ ۱۹۶۸ـ۱۹۷۰. (۱۲) محمد زحیلی، مرجع العلوم الاسلامیة، دمشق ۱۴۱۳/۱۹۹۲. (۱۳) عبدالوهاب بن علی سبکی، طبقات الشافعیة الکبری، چاپ محمود محمد طناحی و عبدالفتاح محمد حلو، قاهره ۱۹۶۴ـ۱۹۷۶. (۱۴) عبدالرحمان بن ابی بکر سیوطی، حسن المحاضرة فی تاریخ مصر و القاهرة، چاپ محمد ابوالفضل ابراهیم، (قاهره) ۱۳۸۷. (۱۵) عبدالحمید شروانی، حاشیة العلامة الشیخ عبدالحمید الشروانی، در حواشی الشروانی و ابن قاسم العبادی علی تحفة المحتاج بشرح المنهاج، چاپ سنگی مصر ۱۳۱۵، چاپ افست (بیروت) : داراحیاء التراث. (۱۶) خلیل بن ایبک صفدی، اعیان العصر و اعوان النصر، چاپ علی ابوزید و دیگران، دمشق ۱۴۱۸/ ۱۹۹۸. (۱۷) خلیل بن ایبک صفدی، کتاب الوافی بالوفیات، ج ۶، چاپ س دیدرینغ، ویسبادن ۱۳۹۲/۱۹۷۲. (۱۸) محمد راغب طباخ، «دور الکتب فی حلب قدیماً و حدیثاً»، مجلة المجمع العلمی العربی، ج ۱۵، ش ۷ و ۸ (ربیع الثانی و جمادی الاولی ۱۳۵۶). (۱۹) عبدالجبار عبدالرحمان، ذخائرالتراث العربی الاسلامی، بصره ۱۴۰۱ـ۱۴۰۳/۱۹۸۱ـ۱۹۸۳. (۲۰) عبدالقادربن محمد نعیمی دمشقی، الدّارس فی تاریخ المدارس، چاپ جعفر حسنی، (قاهره) ۱۹۸۸. (۲۱) یحیی بن شرف نووی، تحریرالفاظ التنبیه، او، لغة الفقه، چاپ عبدالغنی دقر، دمشق ۱۴۰۸/۱۹۸۸. (۲۲) یحیی بن شرف نووی، تهذیب الاسماء و اللغات، بیروت ۱۴۲۱/۲۰۰۱. (۲۳) یحیی بن شرف نووی، المجموع: شرح المهذّب، بیروت: دارالفکر. (۲۴) ادوارد ون دایک، کتاب اکتفاء القنوع بماهو مطبوع، چاپ محمدعلی ببلاوی، مصر ۱۳۱۳/۱۸۹۶، چاپ افست قم ۱۴۰۹. (۲۵) محمدحسن هیتو، الامام الشیرازی: حیاته و آراؤه الاوصولیة، دمشق ۱۴۰۰/۱۹۸۰. (۲۶) عبداللّه بن اسعد یافعی، مرآة الجنان و عبرة الیقظان، بیروت ۱۴۱۷/۱۹۹۷. (۲۷) دبلیو آلوارت ، دست مرگ chriften-Verzeichnisse گردد K خ niglichen Bibliothek زو برلین: Verzeichniss گردد arabis Handschriften، vol.۴، برلین ۱۸۹۲؛ (۲۸) کارل بروکلمان ، Geschichte گردد arabischen ادبیات، لیدن ۱۹۴۳-۱۹۴۹، Supplementband، ۱۹۳۷-۱۹۴۲. ۹ - پانویس
۱۰ - منابعدانشنامه جهان اسلام، بنیاد دائرة المعارف اسلامی، برگرفته از مقاله «التنبیه فی الفقه الشافعی»، شماره۳۹۲۵. رده‌های این صفحه : فقه | کتب فقه شافعی
|