اعلام جغرافیایی قرآناعلام جغرافیایی قرآن، اسامی مکان‌های مذکور در قرآن را می‌گویند. ۱ - تعریفنام مکان‌ها، شهرها و کوه‌ها، اعلام جغرافیایی قرآن را می‌گویند. ۲ - اقسامنام مکان‌ها، شهرها و کوه‌ها ، به این شرح در قرآن ذکر شده است: ۲.۱ - نام‌های یک بار تکرار قرآننامهایی که یک بار در قرآن آمده است، عبارتند از : ۱. بکه : بکه یا مکه ، نام سرزمین مقدسی است که مسجدالحرام و کعبه مکرمه در آن قرار دارد. در آیه ۹۶ سوره آل عمران آمده است: (ان اول بیت وضع للناس للذی ببکة مبارکا وهدی للعالمین). «بکه» همان مکه است که در زبان عربی هم با «ب» و هم با «م» تلفظ می‌شود. در قرآن مجید به « ام القری » نیز از این شهر یاد شده است. ۲. بدر : نام مکانی است نزدیک مدینه که جنگ معروف «بدر» میان مسلمانان و مشرکان مکه در آن جا رخ داد. این واژه در آیه ۱۲۳ سوره آل عمران آمده است. ۳. احد : نام کوهی است در چهار کیلومتری شمال مدینه که جنگ احد در دامنه آن رخ داد. داستان جنگ احد در آیات ۱۳۹ - ۱۷۲ سوره آل عمران آمده است. جلال الدین سیوطی بنا بر قرائتی به ذکر واژه «احد» در آیه (اذ تصعدون ولا تلوون علی احد...) نظر داده است. ۴. حنین : نام محلی نزدیک شهر طائف است که جنگ مسلمانان به رهبری پیامبر اسلام صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم با قبیله هوازن در آن جا صورت گرفت. آیه ۲۵ سوره توبه با ذکر کلمه «حنین» به وقایع جنگ حنین اشاره دارد. ۵. بابل : نام شهری در سواد عراق است که دو فرشته به نام‌های هاروت و ماروت از سوی پروردگار برای تعلیم و ابطال سحر به مردم این شهر ، فرودآمدند. داستان این دو فرشته و نام شهر بابل در آیه ۱۰۲ سوره بقره آمده است. ۶. حجر : نام سرزمین قوم ثمود (اصحاب حجر) در ناحیه شام و نزدیک وادی القری ، محل سکونت قوم ثمود است؛ این نام در آیه ۸۰ سوره حجر (ولقد کذب اصحاب الحجر المرسلین) به کار رفته است و نیز نام سوره‌ای از قرآن است. ۷. احقاف : نام سرزمینی ریگزار در ناحیه عمان و حضرموت بوده است که قوم عاد - همان قوم حضرت هود علیه‌السّلام - در آن جا سکونت داشتند. این واژه در آیه ۲۱ سوره‌ای به همین نام به کار رفته است. ۸. مشعرالحرام : نام مکانی نزدیک مکه است و در آیه ۱۹۸ سوره بقره آمده است. ۹. عرفات : نام مکانی نزدیک مکه است و در آیه ۱۹۸ سوره بقره به کار رفته است. ۱۰. جودی : کشتی نوح پس از پایان طوفان، بر فراز کوه «جودی» به گل نشست. امروزه «جودی» یا «جودی داغ» ( داغ کوه ) کوهی مرتفع در ولایت «بهتان» واقع در بخش آسیایی ترکیه است. ۱۱. رقیم : نام روستا و محله‌ای است که کوه کهف در آن قرار داشت. کلمه «رقیم» در آیه ۹ سوره کهف آمده است. ۲.۲ - نام‌های چهار بار تکرار قرآننامهایی که چهار بار در قرآن آمده است عبارتند از ۱. مصر : مصر به معنای شهر است و در آیات: ۶۱ بقره، ۲۱ و ۹۹ سوره یوسف و ۵۱ سوره زخرف به کار رفته است. ۲. ایکه : نام سرزمین قوم حضرت شعیب علیه‌السّلام بود. ۳. کهف : نام غاری است در دامنه کوهی که اصحاب کهف در آن جا مخفی شده بودند. ۲.۳ - نام‌های بیش چهار بار تکرار قرآننامی که بیش از چهار بار در قرآن آمده است، عبارتنداز: طور (سینا): واژه طور ده بار در قرآن آمده و منظور از آن، کوه طور سینا است که حضر ت موسای کلیم در آن جا با خداوند سخن می‌گفت و به او وحی می‌شد. اعلام جغرافیایی دیگری نیز در قرآن وجود دارد؛ همانند: عرم ، حرد ، صریم ، جرز ، طوی و…. [۱۵]
خرمشاهی، بهاء الدین، ۱۳۲۴ -، دانش نامه قرآن وقرآن پژوهی، ج۲، ص۲۱۴۴.
[۱۶]
خرمشاهی، بهاء الدین، ۱۳۲۴ -، دانش نامه قرآن وقرآن پژوهی، ج۲، ص۱۵۲۱.
[۱۷]
خرمشاهی، بهاء الدین، ۱۳۲۴ -، دانش نامه قرآن وقرآن پژوهی، ج۲، ص۲۰۷۵.
[۱۸]
خرمشاهی، بهاء الدین، ۱۳۲۴ -، دانش نامه قرآن وقرآن پژوهی، ج۱، ص۹۱۵.
[۱۹]
خرمشاهی، بهاء الدین، ۱۳۲۴ -، دانش نامه قرآن وقرآن پژوهی، ج۱، ص۸۶۳.
۳ - پانویس
۴ - منبعفرهنگنامه علوم قرآنی، برگرفته از مقاله «اعلام جغرافیایی قرآن». |