اعلام الاحباء فی حرمة الغناء (کتاب)نام کامل کتاب إعلام الأحباء في حرمة الغناء في القرآن و الدعاء در موضوع فقه استدلالی نوشته سید محمدهادی میر لوحی فرزند سید محمد موسوی میرلوحی سبزواری قدس سره به زبان فارسی است. ۱ - انگیزۀ تالیفبه نظر می‌رسد که میرلوحی این رساله را در رد محقق سبزواری نوشته باشد. او انگیزه اش را از نگارش رساله این چنین بیان می‌کند: در این اوقات از بعضی دوستان و پیروان ائمۀ معصومین (صلوات الله علیهم) چنین استماع افتاد که بعضی از افاضل تالیفی کرده و در آن بیان کرده که غنا کردن و خوانندگی نمودن در قرآن جایز ، بلکه سنت است و مستمسک به حدیثی چند شده که با جواب مذکور شود. ان شاء الله. ۲ - غنا در قرائت قرآنمحقق سبزواری در کفایة الاحکام دربارۀ غنا در قرائت قرآن می‌نویسد: لا خلاف عندنا فی تحریم الغناء فی الجملة... لکن غیر واحد من الاخبار یدل علی جوازه بل استحبابه فی القرآن بناء علی دلالة الروایات علی جواز حسن الصوت و التحزین و الترجیع فی القرآن، بل استحبابه. و الظاهر ان شیئا منها لا یوجد بدون الغناء علی ما استفید من کلام اهل اللغة و غیرهم و فصلناه فی بعض رسائلنا. عجیب است که سبزواری پس از نگارش رسالۀ موصوف و کفایة الاحکام، رسالۀ دیگری در حرمت غنا نوشته و غنا در قرائت قرآن را نیز استثنا نکرده است. این رساله در همین مجموعه چاپ شده است. و مرحوم شیخ علی عاملی در خاتمۀ تنبیه الغافلین و تذکیر العاقلین، که رد بر سبزواری است، پس از آنکه رسالۀ حرمت غنای سبزواری را می‌بیند، تعجب خود را چنین اظهار می‌کند: «رایت بعد ما کتبت هذه الرسالة رسالة لمن جری البحث معه، نقل فیها احادیث کثیرة تزید علی ما ذکرته و تتبع فیها الاحادیث الواردة الدالة علی تحریم الغناء مع الآیات القرآنیة الدالة علی ذلک. و شدد فیها الانکار علی من یذهب الی تحلیله. فالمامول ممن رای هذه الرسالة ان ینظر فی رسالته لیری ما هو من العجب العجائب و لا یغتر بدعوی ان المجتهد قد یتغیر اجتهاده. فان الناقد البصیر یجد هذا من غیر هذا القبیل. و الله الهادی الی سواء السبیل». همچنین سبزواری در جواب کسی که از مسالۀ غنا استفتا کرده اینچنین نوشته است: «خلافی میان علمای امامیه نیست در اینکه غنا و سرود حرام است و از احادیث متعدده ظاهر می‌شود که کبیره است و فرقی نیست که غنا در قرآن باشد یا شعر یا غیر...» [۲]
سلوة الشیعة و قوة الشریعة، ص۳۵۷.
از کلام محقق سبزواری برداشت می‌شود که او معتقد به جواز بلکه استحباب غنا در قرائت قرآن بوده و رساله‌ای نیز در این باره نوشته بوده است که ظاهرا اثری از آن نمانده است. با توجه به هم عصر بودن میرلوحی با سبزواری و با مقایسۀ متن رسالۀ میرلوحی با ادله‌ای که سبزواری در کفایه در استحباب غنا در قرائت قرآن اقامه کرده، این نظر تقویت می‌شود که اعلام الاحباء رد رسالۀ محقق سبزواری است. ردیه‌های فراوان دیگری نیز بر رساله و آرای سبزواری در این باب نوشته شده است.۳ - تاریخ تالیفاز خاتمۀ نسخۀ شماره ۵۵۱۱ مجلس و نیز عبارتی که در متن رساله آمده، برداشت می‌شود که اعلام الاحباء در ۱۰۸۷ تالیف شده است. عبارت متن رساله چنین است: چون از عهد رسول خدا تا قریب به عصر ما که اوایل سال ۱۰۸۷ است از هجرت هیچ کس از طایفه امامیه به اباحه غنا در قرآن و استحباب آن قائل نشده بود.... مؤلف، این رساله را به زبان فارسی نوشته تا نفعش عام باشد و بعضی از دلایل اقناعی هم در رساله ذکر کرده تا همه کس از فواید این رساله منتفع شود و طالبان تفصیل را به رسالۀ عربی در حرمت غنا که قصد نوشتن آن را داشته ارجاع داده است. آقا محمد علی کرمانشاهی در کتاب خیراتیه [۳]
خیراتیه، آقا محمد علی کرمانشاهی، ج ۱، ص۳۰۴-۲۶۹.
فصلی را به « مذمت درویشان و صوفیان در غنا کردن و خوانندگی نمودن در قرآن و اشعار و اذکار» اختصاص داده و بیشتر مطالب این فصل را بدون ذکر ماخذ از رسالۀ اعلام الاحباء نقل کرده است.۴ - مباحث کتاباعلام الاحباء شامل مقدمه و پنج فصل و خاتمه بدین شرح است: مقدمه در کلمه‌ای چند ضروری. فصل اول در بیان قول علمای لغت و قول فقهای شیعه رحمهم الله در معنی غنا. فصل دوم در تحریر محل نزاع. فصل سوم در بیان آیات قرآنی که دلالت می‌کند بر حرمت غنا مطلقا، خواه در قرآن و خواه در غیر آن. فصل چهارم در بیان بعضی از احادیث که دلالت می‌کند بر حرمت غنا مطلقا، خواه در قرآن و خواه در غیر آن. فصل پنجم در قول فقهای شیعه و علمای امامیه (رضوان الله علیهم اجمعین) در اینکه غنا حرام است مطلقا، خواه در قرآن و خواه در غیر آن. خاتمه در بیان بعضی از احادیث که بعضی مستند خود ساخته‌اند در مباح بودن غنا بلکه در سنت بودن غنا در قرآن، و جواب آن. ۵ - نسخهشناسیاز این رساله پنج نسخه خطی شناخته شده است: ۱. نسخۀ شماره ۵۵۱۱ کتابخانه شماره ۱ مجلس شورای اسلامی . این نسخه را اسماعیل بن پرویز شاگرد نویسنده در ۱۰۹۸ (در حیات استادش) تحریر کرده است [۴]
فهرست مجلس، ج۱۶، ص۴۱۰.
۲. نسخۀ شماره ۱/ ۵۶۷۲ کتابخانۀ مجلس شورای اسلامی. این نسخه ناقص الآخر است و دارای خط خوردگی و اصلاح فراوان است و شاید خط خود مؤلف باشد. [۵]
فهرست مجلس، ج۱۷، ص۱۲۵۱۲۴.
۳. نسخۀ شماره ۲۲/ ۸۸۳۹ کتابخانۀ آیة الله مرعشی قدس سره [۶]
فهرست مرعشی، ج۲۳، ص۳۱۳۰.
۴. نسخۀ شماره ۲/ ۵۹۱ کتابخانۀ ملی ملک، تحریر ۱۱۱۴. این نسخه با رسالۀ تحریم غناء ملا اسماعیل خواجوئی در یک مجموعه قرار دارد [۷]
فهرست ملک، ج۵، ص۹۱.
۵. نسخۀ شماره ۱۷/ ۵۷۰ کتابخانۀ مرحوم آیت الله صفائی خوانساری [۸]
فهرست هزار و پانصد نسخه، ص۲۶۹.
در مقدمۀ تصحیح گزیدۀ کفایة المهتدی پنداشته شده که میرلوحی دو رسالۀ غنائیه به زبان فارسی داشته؛ یکی با عنوان «رساله در حرمت غنا» و دیگری «اعلام الاحباء». این پندار خلاف واقع است؛ زیرا نسخه‌هایی که از این دو رساله نشان داده‌اند، نسخه‌های همان اعلام الاحباء است. این رساله بر اساس نسخۀ اول و سوم تصحیح شد. ۶ - پانویس
۷ - منبعنرم افزار جامع فقه اهل البيت ۲، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی. رده‌های این صفحه : کتاب شناسی | کتب فقهی شیعه
|