اضطرار به بعض اطراف علم اجمالیاضطرار به بعض اطراف علم اجمالی به اضطرار مکلّف به ارتکاب یا ترک بعض افراد متعلق علم اجمالی اطلاق می‌شود. ۱ - تعریفاضطرار به بعض اطراف علم اجمالی، هنگامی پیش می‌آید که مکلف، به «مکلفٌ به» علم اجمالی دارد و سپس به ارتکاب بعضی از اطراف علم اجمالی، در شبهات تحریمی ، یا به ترک بعضی از اطراف آن، در شبهه وجوبی ، مضطر می‌گردد، که این خود دارای صورت‌های متعددی است؛ به این بیان که گاهی اضطرار به یک طرف معین و گاهی به یک طرف نامعین است و در هر دو صورت، یا اضطرار قبل از تکلیف و صدور حکم از جانب مولا است و یا بعد از تکلیف و صدور حکم ، و در مورد دوم نیز یا اضطرار قبل از علم مکلف به حکم، پدید می‌آید و یا بعد از آن. ۲ - دیدگاه اصولیهادر میان اصولی‌ها درباره این که آیا اضطرار به بعضی از اطراف علم اجمالی، مانع فعلیت تکلیف است یا نه، اختلاف وجود دارد و در مجموع، چهار نظر مطرح شده است: ۱. اضطرار مطلقا موجب انحلال علم اجمالی و مانع از فعلیت تکلیف می‌گردد (نظریه آخوند خراسانی )؛ ۲. تفصیل بین صورت پیدایش اضطرار به طرف معین بعد از علم اجمالی، و بین غیر آن؛ به این بیان که تنها در فرض اول باید احتیاط نمود، نه در غیر آن؛ ۳. تفصیل بین صورت پیدایش اضطرار به طرف معین قبل از علم اجمالی، و غیر آن؛ به این شکل که تنها در فرض اول احتیاط واجب است، نه در غیر آن؛ ۴. تفصیل بین صورت پیدایش اضطرار بعد از علم اجمالی و بین پیدایش آن قبل یا هم زمان با علم اجمالی؛ به این شکل که تنها در برخی اول احتیاط واجب می‌باشد. [۳]
فاضل لنکرانی، محمد، سیری کامل در اصول فقه، ج۱۲، ص۱۴۳- ۱۴۲.
[۴]
فاضل لنکرانی، محمد، کفایة الاصول، ج۵، ص۳۱.
۳ - پانویس
۴ - منبعفرهنگ نامه اصول فقه، تدوین توسط مرکز اطلاعات و مدارک اسلامی، ص۲۲۰، برگرفته از مقاله «اضطرار به بعض اطراف علم اجمالی». |