ابومحمد الاعور اسماعیل بن عبدالرحمان سدی اصفهانیابومحمد الاعور اسماعیل بن عبدالرحمان سُدّی قرشی کوفی حجازی هاشمی اصفهانی (م ۱۲۷ هـ)، از اصحاب امام سجاد، امام باقر و امام صادق (علیهم‌السّلام) و از راویان و مفسرین مشهور قرن دوم هجری قمری و از تابعین بزرگ شمرده می‌شود. فهرست مندرجات۲ - مشایخ و راویان ۳ - مذهب ۴ - توثیق رجالی ۵ - آثار ۶ - تاریخ وفات ۷ - مطالعه بیشتر ۸ - پانویس ۹ - منبع ۱ - معرفی اجمالیابومحمد الاعور اسماعیل بن عبدالرحمان بن ابی‌کریمه سُدّی قرشی کوفی حجازی هاشمی اصفهانی، از راویان مشهور قرن دوم هجری و از تابعان بزرگ شمرده می‌شود. وی از زمره اصحاب امام سجاد، امام باقر و امام صادق (علیهم‌السّلام) به شمار می‌رفت [۱]
طوسی، محمد بن حسن، رجال الطوسی، ص۸۲.
[۲]
طوسی، محمد بن حسن، رجال الطوسی، ص۱۰۵.
[۳]
طوسی، محمد بن حسن، رجال الطوسی، ص۱۴۸.
و به گفته برخی او امام حسن مجتبی (علیه‌السّلام) را نیز درک کرده و آن حضرت را دیده است. [۴]
مزی، یوسف بن عبدالرحمن، تهذیب الکمال، ج۳، ص۱۳۳.
پدرش عبدالرّحمان مکنّی به ابوخزیمه فرزند ابودویب (یا ابن‌کریمه کوفی) از بزرگان اصفهان بود. [۵]
ابونعیم اصفهانی، احمد بن عبداللّه، ذکر اخبار اصفهان، ج۱، ص۲۰۴.
سُدّی کبیر، لقب او است و سدّی صغیر، لقب نواده او محمّد بن مروان بن عبداللّه بن اسماعیل بن عبدالرّحمان کوفی است. نیاکان اسماعیل از مردم حجاز، [۶]
مامقانی، عبدالله، تنقیح المقال، ج۱، ص۱۷۸.
[۷]
امین، سیدمحسن، اعیان الشیعه، ج۳، ص۳۷۹.
[۸]
بابانی بغدادی، اسماعیل بن محمد، هدیه العارفین، ج۱، ص۲۰۶.
[۹]
زرکلی، خیر الدین، الاعلام، ج۱، ص۳۱۷.
و خود از موالی بنی‌هاشم یا زینب دختر قیس بن مخرمه بود [۱۰]
مزی، یوسف بن عبدالرحمن، تهذیب الکمال، ج۳، ص۱۳۲.
و در کوفه اقامت داشت. [۱۱]
طوسی، محمد بن حسن، رجال الطوسی، ص۸۲.
[۱۲]
اردبیلی، محمد بن علی، جامع الرواة، ج۱، ص۹۸.
اسماعیل، دارای ریشی پهن و بلند بوده، به‌طوری که در موقع نشستن، سینه او را می‌پوشانید، [۱۳]
ابوالشیخ، عبدالله بن محمد، طبقات المحدّثین، ج۱، ص۳۳۴.
و چون در سُدّه ساکن شده، به سُدّی شهرت یافته است. سُدّه به معنی رواق و درگاه است؛ چون صاحب عنوان، در رواق مسجد کوفه، و یا درگاه مسجد می‌نشسته، و تفسیر قرآن می‌گفته، و یا در درگاه مسجد، مقنعه می‌فروخته است. [۱۴]
مدرس تبریزی، محمدعلی، ریحانه الادب، ج۲، ص۴۵۶.
۲ - مشایخ و راویاناسماعیل سدی با عدّه‌ای از صحابه دیدار کرده، و از برخی از آنان روایت نموده است، از آن جمله: ابن‌عبّاس، ابوسعید خدری، ابوهریره، انس بن مالک، [۱۵]
ذهبی، محمد بن احمد، تاریخ الاسلام، ج۸، ص۳۷.
[۱۶]
مزی، یوسف بن عبدالرحمن، تهذیب الکمال، ج۳، ص۱۳۲.
[۱۷]
صفی‌الدین خزرجی، احمد بن عبدالله، خلاصة تذهیب تهذیب الکمال، ج۱، ص۳۵.
حسن بن علی (علیهماالسلام)، سعد بن ابی‌وقّاص، عبداللّه بن عمر، [۱۸]
ابن‌حبان، محمد بن حبان، الثقات، ج۴، ص۱۸.
عمرو بن حریث و محمّد بن عبّاس.ابوعوانه وضاح بن عبدالله یشکری، سفیان ثَوری، حسن بن صالح، زائدة بن قدامه، شریک بن عبدالله، شعبة بن حجاج، عیسی بن عمر، محمّد بن ابان، اسرائیل بن یونس، ابن‌ابی‌نجیح، و معلّی از او حدیث نقل کرده‌اند. [۱۹]
ذهبی، محمد بن احمد، تاریخ الاسلام، ج۸، ص۳۷.
[۲۰]
مزی، یوسف بن عبدالرحمن، تهذیب الکمال، ج۳، ص۱۳۳.
[۲۱]
ابن‌حبان، محمد بن حبان، الثقات، ج۴، ص۱۸.
۳ - مذهبمیزان الاعتدال درباره اسماعیل سدی می‌گوید: «رمی السُدّی بالتشیّع». [۲۲]
شمس‌الدین ذهبی، محمد بن احمد، میزان الاعتدال، ج۱، ص۲۳۷.
حسین بن واقد مروزی گوید: نزد او بودم، و از او قرآن و حدیث می‌شنیدم، تا هنگامی که شنیدم (شب جمعه) دو نفر اوّل را بد می‌گوید، و لعن می‌کرد، دیگر نزد او نرفتم. [۲۳]
شمس‌الدین ذهبی، محمد بن احمد، میزان الاعتدال، ج۱، ص۲۳۷.
ابن‌حجر وی را محدثی شیعه‌گرا دانسته است. [۲۴]
عسقلانی، احمد بن علی، تقریب التهذیب، ج۱، ص۱۰۸.
۴ - توثیق رجالیرجالیان اسماعیل سدی را توثیق کرده و در صحاح از او روایت آورده‌اند، گرچه او را در تشیع افراطی می‌دانند. بسیاری از جمله ذهبی او را فردی راستگو و مورد اعتماد ذکر کرده‌اند. [۲۵]
ذهبی، محمد بن احمد، سیر اعلام النبلاء، ج۵، ص۲۶۵.
[۲۶]
عسقلانی، احمد بن علی، تقریب التهذیب، ج۱، ص۱۰۸.
[۲۷]
استرابادی، محمد بن علی، منهج المقال، ج۲، ص۳۳۸.
[۲۸]
صفی‌الدین خزرجی، احمد بن عبدالله، خلاصة تذهیب تهذیب الکمال، ج۱، ص۳۵.
[۲۹]
ذهبی، محمد بن احمد، میزان الاعتدال، ج۱، ص۲۳۶.
شیخ ابوجعفر طوسی، سدی را در زمره صحابه امام زین‌العابدین (علیه‌السّلام) شمرده و با عنوان مفسر قرآن از او یاد کرده است. گوشه‌ای از شرح حال او هنگام بیان اسناد تفسیری منسوب به ابن‌عباس (سند چهارم) آورده شد. ۵ - آثاراسماعیل سدی دارای تالیفی در زمینه تفسیر قرآن بوده که به تفسیر السُدی شهرت دارد. [۳۰]
آقا بزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعه، ج۴، ص۲۷۶.
[۳۱]
امین، سیدمحسن، اعیان الشیعه، ج۳، ص۳۷۹.
[۳۲]
حاجی خلیفه، مصطفی بن عبدالله، کشف الظّنون، ص۴۴۸.
[۳۳]
زرکلی، خیر الدین، الاعلام، ج۱، ص۳۱۷.
سیوطی آن‌را ستوده، و نوشته است که تفسیر او، از بهترین تفاسیر است. این تفسیر اخیرا با جمع‌آوری و تحقیق دکتر محمد عطا یوسف در مصر به چاپ رسیده است.تفسیر او جزو بزرگترین منابع تفسیر نقلی به شمار می‌رود و در جامع البیان طبری و الدر المنثور سیوطی و دیگر تفاسیر نقلی معتبر، از آن فراوان گرفته شده است. ۶ - تاریخ وفاتاسماعیل سدی سرانجام به سال ۱۲۷ هـ درگذشت. [۳۴]
ذهبی، محمد بن احمد، تاریخ الاسلام، ج۸، ص۳۸.
[۳۵]
اردبیلی، محمد بن علی، جامع الرواة، ج۱، ص۹۸.
[۳۶]
عمر رضا، معجم المؤلّفین، ج۲، ص۲۷۶.
برخی سال وفات او را ۱۲۹ هـ ذکر کرده‌اند. [۳۷]
ذهبی، محمد بن احمد، العبر فی خبر من غبر، ج۱، ص۱۲۷.
۷ - مطالعه بیشتربرای مطالعه بیشتر به منابع زیر مراجعه شود. [۳۸]
نمازى شاهرودى، على، مستدرکات علم رجال الحدیث، ج۱، ص۶۴۷.
[۳۹]
اعلمی حا‌ئری، محمدحسین، دائرة المعارف الشیعیة العامه، ج۳، ص۴۵۷.
[۴۰]
شوشتری، قاضی نورالله، احقاق الحق و ازهاق الباطل، ج۲، ص۲۲۰.
[۴۱]
تفضلی، آذر، فرهنگ بزرگان اسلام و ایران، ص۹۶.
[۴۲]
برقعی قمی، سیدعلی‌اکبر، راهنمای دانشوران، ج۱، ص۴۷۴.
[۴۳]
دهخدا، علی‌اکبر، لغت‌نامه دهخدا، ذیل «اسماعیل»، ص۲۵۱۶.
۸ - پانویس
۹ - منبعمهدوی، سیدمصلح‌الدین، اعلام اصفهان، ج۱، ص۵۶۶. محمدهادی معرفت، تفسیر و مفسران، ج۱، ص۴۱۵-۴۱۶. پژوهشگاه فرهنگ و معارف اسلامی، دائرة المعارف مؤلفان اسلامی، ج۱، ص۱۸۵، برگرفته از مقاله «اسماعیل بن عبدالرحمان سدی». رده‌های این صفحه : اصحاب امام باقر علیه السلام | اصحاب امام سجاد | اصحاب امام صادق | درگذشتگان سال 127 (قمری) | درگذشتگان سال 129 (قمری) | راویان از امام حسن مجتبی | محدثان شیعه قرن 2(قمری) | مفسران تابعی کوفی | مفسران سده دوم(قمری)
|