اسماعشنواندن را اسماع گویند. از آن در باب‌های صلات و نکاح به مناسبت سخن گفته شده است. ۱ - شنواندن ذکرهای نماز توسط امام یا مأمومشنواندن ذکرهای نماز توسط امام به مأموم به گونه‌ای که از حدّ متعارف تجاوز نکند، مستحب و شنواندن این اذکار به وسیلۀ مأموم به امام، مکروه است، جز ذکرهایی که امام فراموش کرده و مأموم بخواهد آن‌ها را به وی بشنواند و نیز تکبیرة الاحرام، در صورتی که امام در رکوع، منتظر پیوستن او باشد. ۲ - کمترین حد آهسته خواندن نمازکمترین حدّ آهسته خواندن قرائت نماز، آن است که نمازگزار آن را به خود بشنواند. ۳ - اسماع جواب سلام به سلام کنندهشنواندن جواب سلام به سلام کننده- در نماز و غیر نماز- واجب است؛ هرچند قولی به واجب نبودن آن به طور مطلق یا در خصوص نماز، نقل شده است. امام خمینی در این باره در تحریرالوسیله می‌فرماید: واجب است جواب سلام را چه در نماز و چه در غیر آن، به طرف بشنواند؛ به این معنا که صدایش را به جواب سلام طبق متعارف بلند کند به‌طوری که اگر مانعی از شنیدن نباشد، سلام دهنده، جواب او را بشنود. و درصورتی‌که سلام دهنده طوری دور باشد که شنواندن جواب سلام به او ممکن نباشد، جوابش - بنابر ظاهر - واجب نیست، بنابراین جواب سلام او در نماز جایز نمی‌باشد. و درصورتی‌که دور باشد به حدّی که شنواندن جواب به او، احتیاج به بلند نمودن صدا داشته باشد، باید صدایش را بلند کند، مگر آنکه موجب حرج باشد که در این صورت بنابر احتیاط (واجب) درصورتی‌که توجه او به اشاره ممکن باشد، جواب اشاره‌ای کفایت می‌کند و (در چنین موردی) اگر در نماز باشد، وجوب بلند نمودن صدا و شنواندن به او مورد تردید است و احتیاط (واجب) آن است که در صورت امکان با اشاره جواب دهد، و اگر سلام دهنده کر باشد، چنانچه توجه دادن او به جواب ولو به کمک اشاره ممکن باشد، بعید نیست که علاوه بر جواب متعارف، توجه دادن او به جواب واجب باشد و اگر توجه دادن او ممکن نباشد، جواب متعارف بدون اشاره کافی است. [۶]
موسوعة الامام الخمینی، ج۲۲، تحریرالوسیلة، ج۱، ص۱۹۵، کتاب الصلاة، القول فی مبطلات الصلاة، مسالة۶.
۴ - اسماع خطبه توسط خطیب جمعهشنواندن خطبه توسط خطیب جمعه به افرادی که شمار آن‌ها در انعقاد نماز جمعه معتبر می‌باشد، واجب است؛ البته برخی در وجوب آن تردید کرده‌اند. ۵ - شنواندن زن صدای خود را به نامحرمشنواندن زن صدای خود را به نامحرم به صورت مهیّج که موجب تلذّذ وی و وقوع در فتنه باشد، حرام است. در تحریرالوسیله آمده است: «الاقوی جواز سماع صوت الاجنبیّة ما لم یکن تلذّذ وریبة. وکذا یجوز لها اسماع صوتها للاجانب اذا لم یکن خوف فتنة؛ و ان کان الاحوط الترک فی غیر مقام الضرورة، خصوصاً فی الشابّة. وذهب جماعة الی حرمة السماع و الاسماع، و هو ضعیف. نعم، یحرم علیها المکالمة مع الرجال بکیفیة مهیّجة؛ بترقیق القول وتلیین الکلام وتحسین الصوت، فیطمع الذی فی قلبه مرض.» اقوی آن است که شنیدن صدای زن بیگانه مادامی‌که تلذذ و ریبه نباشد جایز است. و همچنین برای زن جایز است که صدایش را به مردان بیگانه بشنواند، درصورتی‌که ترس فتنه نباشد؛ اگرچه احتیاط (مستحب) در غیر مقام ضرورت، ترک آن است خصوصاً اگر زن جوان باشد. و عده‌ای، شنیدن و شنواندن را حرام دانسته‌اند و این قول ضعیف است، البته بر زن حرام است که با مردان با کیفیت مهیج صحبت کند؛ به اینکه به نازکی سخن بگوید و در کلام نرمی کند و صدایش را زیبا نماید؛ تا آنکه کسی که در قلبش مرض هست، طمع کند. ۶ - پانویس۷ - منبع• فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت علیهم السلام، ج۱، ص۵۱۷-۵۱۸. • ساعدی، محمد، (مدرس حوزه و پژوهشگر) ، موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی |