استوانه مقام جبرئیلاستوانه مقام جبرئیل به ستونی کنار در خانه حضرت فاطمه سلام‌الله‌علیه در مسجدالنبی اطلاق می‌شود که مکان ورود جبرئیل بوده است. ۱ - مکان فعلی استوانه مقام جبرئیلاین ستون کنار در خانه حضرت فاطمه زهرا سلام‌الله‌علیه و در ردیف ستون‌های وفود و محرس قرار دارد و اکنون درون ضریح و در نهایت سمت شمالی حجره شریف جای گرفته و در دیدرس زائران نیست. [۲]
تاریخ و آثار اسلامی، اصغر قائدان، ص۱۹۴.
این ستون از ستون‌های مشهور در روضه مطهره است. [۳]
موسوعة مکة المکرمه، احمد زکی یمانی، ج۲، ص۴۴۶.
گویند این ستون تا هنگام توسعه مسجد به دست قایتبای (م. ۸۸۷ق.) بیرون ضریح و در دسترس زائران بوده است. از این رو دانشوران به قرار دادنش در ضریح اعتراض نمودند؛ اما اعتراض آن‌ها نتیجه نداد. [۴]
موسوعة مکة المکرمه، احمد زکی یمانی، ج۲، ص۴۴۷.
[۵]
موسوعة مرآة الحرمین، ایوبصبری پاشا، ج۳، ص۲۳۹.
این ستون از آن رو به این عنوان شهرت یافت که جبرئیل از آن جا نزد پیامبر صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم فرود می‌آمده است. [۷]
موسوعة مکة المکرمه، احمد زکی یمانی، ج۲، ص۴۴۶.
۲ - نام‌های دیگر استوانه مقام جبرئیل«مربعة القبر» نام دیگر این ستون است. سبب این نام گذاری آن است که به گزارش ابن شهرآشوب ، هنگامی که امیر مؤمنان علی بن ابی طالب علیه‌السلام به کمک سه تن از مهاجران، عباس و فرزندش فضل و اسامة بن زید ، خواست بدن شریف پیامبر خدا صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم را به خاک بسپارد، انصار از امیر مؤمنان علیه‌السّلام خواستند تا یکی از آنان نیز برای دفن بدن حضرت وارد قبر شود. علی ـ عليه‌السلام ـ اوس بن خولی را درون قبر فرستاد. پس از قرار دادن جسد مبارک پیامبر صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم در قبر، امیر مؤمنان علیه‌السلام به اوس گفت: «اخرج و ربع قبره: بیرون شو و قبر را چهار گوشه ساز.» [۹]
المعالم الاثیره، محمد محمد حسن شراب، ص۳۹.
وجه دیگر این نام آن است که این ستون درون شبکه‌ای جای گرفته که قبر چهار گوشه پیامبر در آن قرار دارد. [۱۰]
المعالم الاثیره، محمد محمد حسن شراب، ص۳۹.
این ستون در رکن شمال غربی مربعة القبر و به ادعای صبری پاشا میان دو استوانه وفود و مربعة القبر جای گرفته و در خانه فاطمه۳ کنار آن بوده است. [۱۱]
موسوعة مرآة الحرمین، ایوب صبری پاشا، ج۳، ص۲۳۸-۲۳۹.
بر پایه گزارش‌هایی، در این مکان، عروسی حضرت فاطمه سلام‌الله‌علیه رخ داده است. از این رو «استوانة المعرس» نیز نامیده شده است. [۱۲]
فضائل المدینة المنوره، مؤسسة علوم القرآن، ج۲، ص۳۲۵.
[۱۳]
موسوعة مکة المکرمه، احمد زکی یمانی، ج۲، ص۴۴۶.
اکنون این ستون درون شباک (پنجره‌ها) قرار دارد و مردم از تبرک جستن به آن که مستحب شمرده شده، [۱۵]
الزیارة فی الکتاب و السنه، جعفر سبحانی، ص۴۰.
محروم هستند.۳ - فضیلت استوانه مذکوردر فضیلت این مکان، در روایتی مشهور آمده که پیامبر خدا صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم ۴۰ روز با نهادن دست مبارکش بر چارچوب در، می‌فرمود: «السلام علیکم یا اهل البیت» و بدین‌سان، بر فاطمه سلام‌الله‌علیه و علی علیه‌السلام و حسنین (علیهما السلام) درود می‌فرستاد. سپس آیه تطهیر : {انما یرید الله لیذهب عنکم الرجس اهل البیت و یطهرکم تطهیرا... } را تلاوت می‌کرد. [۱۹]
تعمیر و توسعه مسجد شریف نبوی، ناجی محمد مسن، ص۷۵-۷۶.
به روایتی دیگر، رسول خدا هر روز در خانه فاطمه سلام‌الله‌علیها و علی علیه‌السلام را می‌زد و می‌فرمود: «الصلاة، الصلاة.» [۲۱]
موسوعة مرآة الحرمین، ایوب صبری پاشا، ج۳، ص۲۳۹.
۴ - فهرست منابعتاریخ و آثار اسلامی مکه مکرمه و مدینه منوره: اصغر قائدان، مشعر، ۱۳۷۲ش؛ تعمیر و توسعه مسجد شریف نبوی: ناجی محمد حسن، ترجمه: آیتی، مشعر، ۱۳۸۷ش؛ الزیارة فی الکتاب و السنه: جعفر سبحانی؛ الغدیر: الامینی (م. ۱۳۹۲ق.) ، بیروت، الاعلمی؛ فضائل المدینة المنوره: مؤسسة علوم القرآن، دمشق، ۱۴۱۳ق؛ المعالم الاثیره: محمد محمد حسن شراب، ترجمه: شیخی، مشعر، ۱۳۸۳ش؛ مناقب آل ابی طالب: ابن شهرآشوب (م. ۵۸۸ق.) ، به کوشش گروهی از استادان، نجف، المکتبة الحیدریه، ۱۳۷۶ق؛ موسوعة مرآة الحرمین: ایوب صبری پاشا (م. ۱۲۹۰ق.) ، ترجمه: محمد عرب، قاهره، دار الآفاق العربیه، ۱۴۲۴ق؛ موسوعة مکة المکرمة و المدینة المنوره: احمد زکی یمانی، مصر، مؤسسة الفرقان، ۱۴۲۸ق؛ وفاء الوفاء: السمهودی (م. ۹۱۱ق.) ، به کوشش السامرائی، مؤسسة الفرقان، ۱۴۲۲ق. ۵ - پانویس
۶ - منبعحوزه نمایندگی ولی فقیه در امور حج و زیارت، برگرفته از مقاله«استوانه مقام جبرئیل». |