استوانه حنانهاستوانه حنانه ستونی در مسجدالنبی (صلی الله علیه و اله) می‌باشد که از جدایی پیامبر ناله سرداد. ۱ - تاریخچهحنانه از حن به معنای صدای طرب انگیز یا غمگینانه است. [۱]
معجم مقاییس اللغه، ج۲، ص۲۴، «حن».
این ستون از ستون‌های روضه مطهر و پس از ستون توبه، دومین ستون به طرف روضه و میان منبر و محراب است. [۲]
المعالم الاثیره، ص۴۴.
پیامبر (صلی الله علیه و اله) تا پیش از ساخته شدن منبر، بر تنه درخت خرمایی تکیه می‌داد و سخن می‌گفت. پس از ساخته شدن منبر به سال ششم یا هفتم ق. نخستین بار که ایشان برای سخنرانی و موعظه بر منبر رفت، از آن تنه درخت، ناله‌ای همچون ناله ماده شتری که آن را از بچه خود جدا کرده باشند یا همانند صدای گاو [۶]
السیرة الحلبیه، ج۲، ص۳۶۶.
در فضای مسجد طنین افکند. در این هنگام، ایشان از منبر فرود آمد و ستون را در بر گرفت یا بر آن دست نهاد. سپس آن ناله به خاموشی گرایید. [۷]
شرف النبی، ص۴۳۰.
آن گاه ایشان فرمود: اگر من آن را در بر نگرفته بودم، تا قیامت ناله می‌کرد. از این رو، ستونی که در آن مکان قرار گرفت، حنانه خوانده شد. این ماجرا از کرامت‌ها و معجزه‌های رسول خدا (صلی الله علیه و اله) شمرده شده است. از این ستون بعدها با نام «جزعه» نیز یاد کرده‌اند. [۱۰]
تاریخ و آثار اسلامی، ص۲۱۲-۲۱۳.
۲ - عاقبت ستون حنانهبر پایه گزارشی، به فرمان رسول خدا (صلی الله علیه و اله) آن تنه درخت را در جای خود دفن کردند. [۱۱]
وفاء الوفاء، ج۲، ص۳۸۸-۳۸۹.
بعدها در توسعه مسجد در زمان عثمان، این تنه به دست ابی بن کعب از صحابه پیامبر (صلی الله علیه و اله) افتاد و نزد او بود تا در جای خود دفن شد. [۱۲]
الدرة الثمینه، ص۲۶۲.
به گفته ابن جبیر که میان سال‌های ۵۷۸ـ۵۸۸ق. به مدینه سفر کرده، تا سده ششم ق. این تنه در مسجد بود و مردم آن را مسح می‌کردند و بدان تبرک می‌جستند. [۱۴]
مدینه شناسی، ص۸۸.
[۱۵]
رحلة ابن بطوطه، ج۱، ص۱۵۳.
ابن بطوطه نیز از استلام آن یاد کرده است. [۱۶]
رحلة ابن بطوطه، ج۱، ص۱۵۳.
در برخی منابع شیعی اشاره شده که بنی امیه پس از تجدید بنای مسجدالنبی، تنه مشهور به حنانه را از جای خود کندند. در اوایل سده چهاردهم ق. میرزا حسین فراهانی نام حنانه را بر این ستون دیده است. [۱۸]
مدینه شناسی، ص۸۵.
نماز گزاردن در کنار آن [۲۰]
جامع احادیث الشیعه، ج۴، ص۵۱۵.
و تبرک بدان سفارش شده است. ۳ - منابع مقالهبحار الانوار: المجلسی (م. ۱۱۱۰ق.)، بیروت، دار احیاء التراث العربی، ۱۴۰۳ق؛ تاریخ و آثار اسلامی مکه مکرمه و مدینه منوره: اصغر قائدان، مشعر، ۱۳۷۲ش؛ جامع احادیث الشیعه: اسماعیل معزی ملایری، قم، المطبعة العلمیه، ۱۳۹۹ق؛ الخرائج و الجرائح : الراوندی (م. ۵۷۳ق.)، مؤسسة الامام المهدی [، ۱۴۰۹ق؛ الدرة الثمینة فی اخبار المدینه: محمد بن محمود النجار (م. ۶۴۳ق.)، به کوشش صلاح الدین، مرکز بحوث و دراسات المدینه، ۱۴۲۷ق؛ دلائل النبوه: البیهقی (م. ۴۵۸ق.)، به کوشش عبدالمعطی، بیروت، دار الکتب العلمیه، ۱۴۰۵ق؛ رحلة ابن بطوطه: ابن بطوطه (م. ۷۷۹ق.)، ترجمه: محمد علی موحد، تهران، علمی و فرهنگی، ۱۳۷۶ش؛ رحلة ابن جبیر: محمد بن احمد (م. ۶۱۴ق.)، بیروت، دار مکتبة الهلال، ۱۹۸۶م؛ السیرة الحلبیه: الحلبی (م. ۱۰۴۴ق.)، بیروت، دار المعرفه، ۱۴۰۰ق؛ شرف النبی: ابوسعید واعظ خرگوشی، به کوشش روشن، تهران، بابک، ۱۳۶۱ش؛ عیون الاثر: ابن سید الناس (م. ۷۳۴ق.)، بیروت، دار القلم، ۱۴۱۴ق؛ الغدیر: الامینی (م. ۱۳۹۲ق.)، بیروت، دار الکتاب العربی، ۱۳۸۷ق؛ مدینه شناسی: سید محمد باقر نجفی، ۱۳۶۴ش؛ مستدرک الوسائل: النوری (م. ۱۳۲۰ق.)، بیروت، آل البیت: ، ۱۴۰۸ق؛ المعالم الاثیره: محمد محمد حسن شراب، تهران، مشعر، ۱۳۸۳ش؛ معجم المقاییس اللغه: ابن فارس (م. ۳۹۵ق.)، به کوشش عبدالسلام، قم، دفتر تبلیغات، ۱۴۰۴ق؛ وفاء الوفاء: السمهودی (م. ۹۱۱ق.)، به کوشش محمد محیی الدین، بیروت، دار احیاء التراث العربی، ۱۳۹۳ق. ۴ - پانویس
۵ - منبعحوزه نمایندگی ولی فقیه در امور حج و زیارت، برگرفته از مقاله «استوانه حنانه». |