استعمال لفظ در نوعاستعمال لفظ در نوع، اطلاق لفظ و اراده نوع آن است. ۱ - از اقسام استعمال لفظ در لفظیکی از اقسام استعمال لفظ در لفظ، استعمال لفظ در نوع می‌باشد که به معنای اطلاق لفظ و اراده نوع آن است، مانند: کلمه «زید» در جمله «زید لفظ»؛ به این معنا که لفظ زید در کلام هر کسی و با هر کیفیتی که باشد (مبتدا، فاعل، مفعول و.. . ) عنوان لفظ برآن صادق است و حتی خود این «زید» که از دهان متکلم خارج می‌شود لفظ است. در این صورت، گفته می‌شود لفظی اطلاق شده و نوع آن اراده شده است؛ یعنی متکلم با آوردن یک فرد، کلی طبیعی را در ذهن احضار کرده است. ۱.۱ - اختلاف اصولیوندر این باره میان اصولیون اختلاف نظر وجود دارد: ۱. برخی هم چون مرحوم بروجردی و خویی معتقدند استعمال لفظ در نوع از باب استعمال نیست؛ [۳]
کتابشناسی اصول فقه شیعه، مهریزی، مهدی، ج۱، ص۱۰.
۲. برخی دیگر مانند مرحوم «آخوند خراسانی» آن را از باب استعمال می‌دانند. ۲ - نکتهمرحوم «آخوند» برای استعمال لفظ و اراده نوع، به مثالی اشاره کرده که شامل خود مثال نمی‌شود، ولی موارد دیگر را در بر می‌گیرد، مثل این که گفته شود: «ضَرَب فعل ماض»، که این «ضَرَب» حکایتگر تمام «ضَرَب» ها است. که فعل ماضی می‌باشد، اما شخص این «ضرب»ای که در جمله استعمال شده، فعل ماضی نیست، بلکه مبتدا است و اگر فعل ماضی بود نمی‌توانست مبتدا واقع شود. [۶]
کفایة الاصول، فاضل لنکرانی، محمد، ج۱، ص۷۵.
[۷]
سیری کامل در اصول فقه، فاضل لنکرانی، محمد، ج۱، ص (۵۴۳-۵۴۱).
[۸]
نهایة الاصول، بروجردی، حسین، ص۳۲.
۳ - پانویس
۴ - منبعفرهنگنامه اصول فقه، تدوین توسط مرکز اطلاعات و مدارک اسلامی، ص۱۸۸، برگرفته از مقاله «استعمال لفظ در نوع». |