استصحاب زماناستصحاب زمان به حکم به بقای بخشی از زمان اطلاق می‌شود. ۱ - تعریفاستصحاب زمان از اقسام استصحاب امور تدریجی و مقابل استصحاب زمانیات بوده و به استصحابی گفته می‌شود که مستصحب آن، نفس زمان می‌باشد؛ به بیان دیگر، به معنای حکم به بقای بخشی از زمان می‌باشد، مانند: استصحاب بقای روز یا شب به هنگام شک در هر یک، و یا استصحاب بقای ماه شعبان و یا ماه رمضان در یوم الشک ؛ برای مثال، کسی که نذر کرده در روز معینی قربانی کند، در صورت شک در وقوع شب، می‌تواند استصحاب بقای روز جاری کند. ۲ - اختلاف اصولیون در استصحاب مذکوردر این که آیا در نفس زمان، استصحاب جاری می‌گردد یا خیر، میان اصولی‌ها اختلاف وجود دارد؛ برخی مانند مرحوم « شیخ انصاری » استصحاب را در زمان جاری نمی‌دانند؛ ولی برخی دیگر مثل مرحوم « نایینی » و « آخوند خراسانی » به جریان چنین استصحابی اعتقاد دارند. علت این اختلاف آن است که زمان از امور تدریجی الوجود (غیر قارّ) می‌باشد؛ یعنی وجود آن دارای قرار و ثبات نیست و هرگز تمام اجزای آن، یک باره پدید نمی‌آید، بلکه هر جزئی از آن که موجود می‌شود، تا معدوم نگردد، جزء دیگر جای گزین آن نمی‌شود و از آن جایی که استصحاب به هنگام شک در بقا جاری می‌گردد نه هنگام شک در حدوث، مخالفین جریان استصحاب در زمان، می‌گویند: چون اجزای زمان به تدریج پدید می‌آید، پس شک در بقا، در آن معنا ندارد و از مصادیق شک در حدوث است که استصحاب در آن جریان ندارد؛ ولی معتقدان به جریان استصحاب در زمان، پاسخ می‌دهند که هر چند به دقت عقلی، استصحاب در نفس زمان جاری نیست، ولی عرف این دقت عقلی را به کار نمی‌بندد و با دید مسامحی، یک نوع وحدت اعتباری (غیر حقیقی) میان اجزای زمان لحاظ نموده و شب یا روز را حقیقت واحد در نظر می‌گیرد، آن گاه در آن استصحاب می‌کند. البته راه حل‌های دیگری هم در این باره بیان شده است. [۳]
کفایة الاصول، فاضل لنکرانی، محمد، ج۵، ص۳۸۴.
[۴]
سیری کامل در اصول فقه، فاضل لنکرانی، محمد، ج۱۴، ص۵۳۸.
۳ - پانویس
۴ - منبعفرهنگنامه اصول فقه، تدوین توسط مرکز اطلاعات و مدارک اسلامی،ص ۱۷۰، برگرفته از مقاله «استصحاب زمان». |