احمد بن هلال کرخیابوجعفر احمد بن هلال عبرتائی کرخی بغدادی (۱۸۰-۲۶۷ هـ)، از اصحاب امام هادی و امام حسن عسکری (علیهما‌السّلام) بوده و از امام هادی (علیه‌السلام) و راویان شیعه روایت کرده است. احمد مشهور به غلو است. احمد بن هلال ابتدا از پیروان اهل بیت بوده و اما بعدا دچار کژی شد و مورد نکوهش امام حسن عسکری (علیه‌السلام) و برخی گفته‌اند مورد نکوهش حضرت مهدی (عجل‌الله‌تعالی‌فرجه‌الشریف) قرار گرفته است. ۱ - معرفی اجمالیابوجعفر احمد بن هلال عبرتائی کرخی بغدادی، منسوب به عبرتا، روستایی در نواحی شهر اسکاف در منطقه‌ای بین واسط و بغداد و از قبیله بنی‌جنید می‌باشد. ابوجعفر از اصحاب امام هادی و امام حسن عسکری (علیهما‌السّلام) بود. وی مشهور به غلو و مورد لعن و نفرین ابدی است. نخست از افراد مورد اطمینان حضرت عسکری (علیه‌السّلام) و از اصحاب ویژه و روایت‌کننده از امامان معصوم (علیهم‌السّلام) بود. ۲ - القاببیشتر کتاب‌های رجالی، به احمد بن هلال لقب عبرتایی داده‌اند. شیخ طوسی در کتاب الغیبه وی را کرخی نام‌گذاری کرده و به او بغدادی نیز گفته شده است. ۳ - مشایخ و راویاناحمد بن هلال از امام هادی (علیه‌السّلام)، حسن بن علی بن یقطین، ابن‌ابی‌عمیر، حسن بن محبوب و امیة بن علی قیسی روایت کرده و سعد بن عبدالله، محمد بن علی بن محبوب، محمد بن احمد بن ابوقتاده و احمد بن موسی نوفلی از او روایت کرده‌اند. ۴ - دیدگاه علمای رجالبرخی رجال‌نویسان آنچه را در مذمت احمد بن هلال وارد شده، رد می‌کنند. در مقابل، برخی دیگر او را محدثی غلوکننده و متهم در دین شمرده‌اند و عده‌ای گفته‌اند که تنها به روایاتی که او در حال سلامتش نقل کرده، اعتنا می‌شود. [۱۲]
مامقانی، عبدالله، تنقیح المقال، ج۱، ص۱۰۰.
عبرتائی بیشتر اصول اصحاب امامیه را روایت کرده است.۵ - گمراهی احمداحمد بن هلال ۵۴ بار به زیارت خانه خدا رفت که بیست بار آن با پای پیاده بود، اما دچار کژی شد؛ به گونه‌ای که حضرت عسکری (علیه‌السّلام) او را بسیار نکوهش کرد و درباره‌اش فرمود: احذروا الصوفی المتصنع: از این صوفی ریاکار و بازیگر پروا کنید. برخی نیز این جمله را در نکوهش او، از جانب حضرت مهدی (عجل‌الله‌تعالی‌فرجه‌الشریف) دانسته‌اند که در هرحال نشانگر پلیدی و گمراهی این مرد است. او تا زمان نیابت محمد بن عثمان زیست و با سماجت بسیار، سفارت آن جناب را انکار کرد. از حضرت مهدی (عجل‌الله‌تعالی‌فرجه‌الشریف) درباره لعن و نفرین بر او و لزوم بیزاری از کارهایش توقیعی صادر شد. شاید به همین جهت، برخی معتقدند که وی از اعتقاد به شیعه دست کشیده و به اهل سنت پیوست. ۶ - دوری جستن مردم از احمداحمد بن هلال تا آخر سفارت نایب نخست، دچار کژی نشده بود؛ ولی پس از وفات عثمان بن سعید، در نایب دوم شک کرد و نیابت او را نپذیرفت. [۱۹]
صدر، سیدمحمد، تاریخ الغیبة الصغری، ص۵۰۲.
شیعیان هم پس از برکناری، او را نفرین شده دانسته و از وی دوری جستند.۷ - توقیع امام علیه احمدپس از مرگ احمد بن هلال، توقیعی از حضرت ولی عصر (علیه‌السّلام) صادر شد: خداوند سبحانه و تعالی از فرزند هلال نگذرد که بدون هماهنگی و خشنودی ما، در کار ما مداخله و فقط به میل خود عمل می‌کرد، تا آن که پروردگار، با نفرین ما زندگی‌اش را به انجام رساند. ما در زمان زندگی‌اش نیز انحرافش را به شیعیان خاص خود گوشزد کردیم. این را به هر کس که درباره او می‌پرسد، برسانید. هیچ یک از شیعیان ما معذور نیست در آنچه افراد مورد اعتماد از ما نقل می‌کنند، تردید کند، زیرا می‌دانند ما اسرار خود را با آنان می‌گوییم. آن حضرت در توقیعی دیگر فرمود: ابن‌هلال، ایمان خود را پایدار نداشت و با آن که مدت طولانی خدمت کرد، به دست خود ایمانش را به کفر دگرگون ساخت و خدا نیز او را کیفر داد. ۸ - آثارتالیفات احمد بن هلال المشیخه، یوم و لیله و کتاب النوادر می‌باشد. ۹ - تاریخ وفاتاحمد بن هلال، سرانجام در سال ۲۶۷ هـ درگذشت. ۱۰ - مطالعه بیشتربرای مطالعه بیشتر به منابع زیر مراجعه شود. ۱۱ - پانویس۱۲ - منبعفرهنگنامه مهدویت، خدامراد سلیمیان، ص۳۹-۴۰، برگرفته از مقاله «احمد بن هلال کرخی». پژوهشگاه فرهنگ و معارف اسلامی، دائرة المعارف مؤلفان اسلامی، ج۱، ص۱۴۴، برگرفته از مقاله «ابوجعفر احمد بن هلال عبرتائی کرخی بغدادی» رده‌های این صفحه : اصحاب امام عسکری | اصحاب امام هادی | درگذشتگان سال 267 (قمری) | راویان از امام هادی | راویان صاحب کتاب | زادگان سال 180 (قمری) | صاحبان کتاب النوادر | محدثان سده سوم(قمری) | محدثان غالی
|