احمد بن اقبال قزوینی

---

احمد بن اقبال قزوینی از دانشوران و قاریان ایرانی مکه می‌باشد.

۱ - معرفی اجمالی

---

ابوالعباس احمد بن عمر اقبال یا ابوالعباس بن ابی عمر معروف به قزوینی مکی در جمادی الآخرة سال ۶۳۹ق. زاده شد. به رغم تصریح منابع به شهرت قزوینی، گزارشی از محل ولادت او در دست نیست. وی پس از عزیمت به مکه همراه پدر خویش، سال‌ها در آن جا اقامت گزید. او نزد برخی دانشوران این شهر همچون ابن عساکر (م. ۵۷۱ق.)، عزالدین فاروثی (م. ۶۹۴ق.)، ابوالفضل مریسی (م. ۶۵۵ق.) و دلاصی (م. ۶۹۴ق.) دانش آموخت. سپس ضمن مهاجرت به یمن، شهر عدن را موطن خویش برگزید و گویا تا پایان عمرش در همان شهر زیست. در منابع، به زمان این مهاجرت اشاره نشده است.

۲ - مقام علمی

---

مقام علمی ابوالعباس و به ویژه چیره دستی وی در تفسیر، حدیث و دانش قرائت سبب شد تا جویندگان دانش با حضور در آن شهر، نزد وی به فراگیری این علوم در مسجد سماع پردازند؛ مسجدی که به دلیل فراوانی استماع کتب در آن، به این نام خوانده می‌شد. دلاصی ضمن شعری دیگران را در دانش نزد او فقیر شمرده است. جندی، از مورخان سده هفتم و هشتم ق. که منظومه حاجبیه و کتاب تفسیر الوسیط واحدی را نزد وی آموخت، از اهتمام او در تلاوت قرآن یاد کرده است.

۳ - وفات

---

از زمان درگذشت او گزارشی در دست نیست. جندی هنگام ترک عدن، وی را پیر و شکسته وصف کرده است. فاسی بر پایه این گزارش، عمر وی را ۷۰ سال یا بیشتر دانسته و بر این باور است که او تا سال ۷۲۰ق. زنده بوده است. پذیرش این ادعا از آن جهت جای درنگ دارد که با توجه به ولادت ابوالعباس در ۶۳۹ق. سن او در سال ۷۲۰ق. افزون بر ۸۰ سال می‌شده است. درباره وی گفته‌اند کم نظیر است کسی که به اندازه او، در اقراء (آموزش قرائت) صبر و حوصله ورزیده باشد.

۴ - منابع مقاله

---

تاریخ ثغر عدن: عبدالله طیب بن عبدالله ابومخرمه (م. ۹۴۸ق.)، لیدن، مطبعة بریل، ۱۹۳۶م. السلوک فی طبقات العلماء و الملوک: محمد بن یوسف الجندی (م. ۷۳۲ق.)، به کوشش محمد الحوالی، صنعا، مکتبة الارشاد، ۱۴۱۶ق. العقد الثمین فی تاریخ البلد الامین: محمد الفاسی (م. ۸۳۲ق.)، به کوشش فؤاد سیر، مصر، الرساله، ۱۴۰۶ق. میقات حج: تهران، حوزه نمایندگی ولی فقیه در امور حج و زیارت.

۵ - پانویس

---