ابوعبدالله محمد بن احمد قرشی هاشمیاَبو عَبْدُ اللهِ قُرَشی، محمد بن احمد بن ابراهیم قرشی هاشمی (د ۵۹۹ق/ ۱۲۰۳ م)، عارف اندلسی بود. ۱ - تولدو در جزیرة الخضراء زاده شد. [۱]
ابن‌خلکان، وفیات، ج۴، ص۳۰۵.
[۲]
صفدی، خلیل بن ایبک، الوافی بالوفیات، ج۲، ص۷۸، به کوشش هلموت ریتر، بیروت، ۱۳۸۱ق/ ۱۹۶۱ م.
[۳]
مجیرالدین حنبلی، الانس الجلیل بتاریخ القدس و الخلیل، ج۲، ص۱۴۵، بیروت، ۱۹۷۳ م.
از آن‌جا که سن او در هنگام وفات ۵۵ سال نوشته‌اند، [۴]
ابن‌خلکان، وفیات، ج۴، ص۳۰۶.
[۵]
مجیرالدین حنبلی، الانس الجلیل بتاریخ القدس و الخلیل، ج۲، ص۱۴۵، بیروت، ۱۹۷۳ م.
[۶]
مقری، احمد بن محمد، نفح الطیب، ج۲، ص۲۶۴، به کوشش محمد بقاعی، بیروت، ۱۴۰۶ق/ ۱۹۸۶ م.
تاریخ ولادت وی را می‌توان در ۵۴۴ق/ ۱۱۴۹ م دانست.۲ - پیشینهاز جزئیات زندگی وی اطلاعی در دست نیست. تنها می‌دانیم که او پس از کسب علم از مشایخ مغرب رهسپار مصر شد و چندی در آن دیار اقامت گزید [۷]
ابن‌خلکان، وفیات، ج۴، ص۳۰۵.
[۸]
صفدی، خلیل بن ایبک، الوافی بالوفیات، ج۲، ص۷۸، به کوشش هلموت ریتر، بیروت، ۱۳۸۱ق/ ۱۹۶۱ م.
[۹]
مقری، احمد بن محمد، نفح الطیب، ج۲، ص۲۶۴، به کوشش محمد بقاعی، بیروت، ۱۴۰۶ق/ ۱۹۸۶ م.
و در میان مردم آوازه‌ای یافت. ابن‌خلکان خود برخی از کسانی را که در مصر به درک صحبت ابوعبدالله نایل آمده و کراماتی نیز به وی نسبت می‌داده‌اند، دیده است. [۱۰]
مقری، احمد بن محمد، نفح الطیب، ج۲، ص۲۶۴، به کوشش محمد بقاعی، بیروت، ۱۴۰۶ق/ ۱۹۸۶ م.
[۱۱]
صفدی، خلیل بن ایبک، الوافی بالوفیات، ج۲، ص۷۸، به کوشش هلموت ریتر، بیروت، ۱۳۸۱ق/ ۱۹۶۱ م.
[۱۲]
مقری، احمد بن محمد، نفح الطیب، ج۲، ص۲۶۷، به کوشش محمد بقاعی، بیروت، ۱۴۰۶ق/ ۱۹۸۶ م.
۳ - مسافرت رفتن ویابوعبدالله سپس از مصر به قصد زیارت بیت المقدس راهی شام شد و چون به بیت المقدس رسید، عزم اقامت کرد و تا آخر عمر در آن‌جا ماند. [۱۳]
ابن‌خلکان، وفیات، ج۴، ص۳۰۵.
[۱۴]
صفدی، خلیل بن ایبک، الوافی بالوفیات، ج۲، ص۷۸، به کوشش هلموت ریتر، بیروت، ۱۳۸۱ق/ ۱۹۶۱ م.
[۱۵]
مقری، احمد بن محمد، نفح الطیب، ج۲، ص۲۶۷، به کوشش محمد بقاعی، بیروت، ۱۴۰۶ق/ ۱۹۸۶ م.
[۱۶]
ذهبی، محمد بن احمد، العبر، ج۳، ص۱۲۷، به کوشش محمد سعید بسیونی زغلول، بیروت، ۱۴۰۵ق/ ۱۹۸۵ م.
[۱۷]
مجیرالدین حنبلی، الانس الجلیل بتاریخ القدس و الخلیل، ج۲، ص۱۴۵، بیروت، ۱۹۷۳ م.
۴ - اساتید قرشیوی اگرچه در طول سفر های خود به صحبت بسیاری از مشایخ طریقت نایل شد، ولی با این‌همه، سخن مقری که گوید ابوعبدالله صحبت ۶۰۰ شیخ را درک کرده است، [۱۸]
مقری، احمد بن محمد، نفح الطیب، ج۲، ص۲۶۴، به کوشش محمد بقاعی، بیروت، ۱۴۰۶ق/ ۱۹۸۶ م.
اغراق آمیز می‌نماید. ابوعبدالله خود می‌گوید که از میان مشایخ ۴ تن را به استادی برگزیده است: ابوالربیع کفیف مالقی، ابوالحسن بن طریف، ابوزید قرطبی و ابوالعباس جوزی. [۱۹]
مقری، احمد بن محمد، نفح الطیب، ج۲، ص۲۶۴، به کوشش محمد بقاعی، بیروت، ۱۴۰۶ق/ ۱۹۸۶ م.
[۲۰]
یافعی، عبدالله بن اسعد، روش الریاحین فی حکایات الصالحین، ص۴۳۵، قبرس، مؤسسه عمادالدین.
[۲۱]
ابن‌عربی، محمد بن علی، الفتوحات المکلیه، ج۳، ص۵۰۸، بولاق، ۱۲۹۳ق/ ۱۸۷۶ م.
۵ - شاگردان ویبعدها ابوعبدالله خود مجالس درس و وعظ برپا داشت [۲۲]
یافعی، عبدالله بن اسعد، روش الریاحین فی حکایات الصالحین، ص۴۲۵، قبرس، مؤسسه عمادالدین.
و به ترتیب شاگردان و مریدان پرداخت. کسانی چون ابوالعباس احمد بن علی قسطلانی در زُمره مریدان خاص وی بوده‌اند، چنانکه گویند ابوعبدالله قرشی در خانه وی منزل گزید و همو بود که تمامی دارایی خویش را در راه ابوعبدالله نهاد [۲۳]
ابن‌ملقن، عمر بن علی، طبقات الاولیاء، ج۱، ص۴۸۷ ـ ۴۸۸، به کوشش نوالدین شریبه، بیروت، ۱۴۰۶ق/ ۱۹۸۶ م.
و آراء و سخنان وی را گرد آورد. [۲۴]
یافعی، عبدالله بن اسعد، مرآة الجنان، ج۳، ص۴۹۷، حیدرآباد دکن، ۱۳۳۸ ق.
[۲۵]
مقری، احمد بن محمد، نفح الطیب، ج۲، ص۲۶۴، به کوشش محمد بقاعی، بیروت، ۱۴۰۶ق/ ۱۹۸۶ م.
۶ - اعتقاد مریدان ابوعبدالله به ویاعتقاد مریدان ابوعبدالله به وی چنان بود که گویند یکی از ایشان با آن‌که شیخ به بیماری جذام مبتلا و نابینا شده بود، [۲۶]
مقری، احمد بن محمد، نفح الطیب، ج۲، ص۲۶۵، به کوشش محمد بقاعی، بیروت، ۱۴۰۶ق/ ۱۹۸۶ م.
به قصد تبرک، دختر خویش را به عقد وی درآورد. [۲۷]
شعرانی، عبدالوهاب بن احمد، الطبقات الکبری، ج۱، ص۱۵۹، قاهره، ۱۳۷۴ق/۱۹۵۴ م.
به گفته مقری، مادر قسطلانی نیز به عقد وی در آمده بود. [۲۸]
شعرانی، عبدالوهاب بن احمد، الطبقات الکبری، ج۱، ص۱۵۹، قاهره، ۱۳۷۴ق/۱۹۵۴ م.
۷ - کراماتبسیاری از کراماتی که بعدها به وی نسبت داده شد، [۲۹]
ابن‌خلکان، وفیات، ج۴، ص۳۰۵.
[۳۰]
صفدی، خلیل بن ایبک، الوافی بالوفیات، ج۲، ص۷۸، به کوشش هلموت ریتر، بیروت، ۱۳۸۱ق/ ۱۹۶۱ م.
[۳۱]
ذهبی، محمد بن احمد، العبر، ج۳، ص۱۲۷، به کوشش محمد سعید بسیونی زغلول، بیروت، ۱۴۰۵ق/ ۱۹۸۵ م.
[۳۲]
یافعی، عبدالله بن اسعد، مرآة الجنان، ج۳، ص۴۹۷ ـ ۴۹۸، حیدرآباد دکن، ۱۳۳۸ ق.
درباره نابینایی و بیماری جذام اوست. [۳۳]
مقری، احمد بن محمد، نفح الطیب، ج۲، ص۲۶۵، به کوشش محمد بقاعی، بیروت، ۱۴۰۶ق/ ۱۹۸۶ م.
۸ - وفاتسرانجام ابوعبدالله پس از مرگ در ماملای بیت المقدس به خاک سپرده شد. [۳۴]
مجیرالدین حنبلی، الانس الجلیل بتاریخ القدس و الخلیل، ج۲، ص۱۴۵، بیروت، ۱۹۷۳ م.
آرامگاه وی زیارتگاه مردم شد و به گفته مجیرالدین، در ۷۲۲ ق ابوبکر صفدی ضریحی تاره بر آرامگاه او نهاد. [۳۵]
مجیرالدین حنبلی، الانس الجلیل بتاریخ القدس و الخلیل، ج۲، ص۱۴۵، بیروت، ۱۹۷۳ م.
۹ - اخلاقیات ویوی به موضوع فقر و اهمیت آن در سلوک توجه خاص داشت و بسیاری ازسخنانش در باب فقر و منزلت فقر است. [۳۶]
شعرانی، عبدالوهاب بن احمد، الطبقات الکبری، ج۱، ص۱۵۹، قاهره، ۱۳۷۴ق/۱۹۵۴ م.
گفته‌های او در کتاب‌های تذکره و طبقات پراکنده است. [۳۷]
یافعی، عبدالله بن اسعد، روش الریاحین فی حکایات الصالحین، ج۱، ص۴۵۷ ـ ۴۵۸، قبرس، مؤسسه عمادالدین.
[۳۸]
یافعی، عبدالله بن اسعد، مرآة الجنان، ج۳، ص۴۹۷ ـ ۴۹۸، حیدرآباد دکن، ۱۳۳۸ ق.
[۳۹]
نبهانی، یوسف بن اسماعیل، جامع کرامات الاولیاء، ج۱، ص۱۹۱ ـ ۱۹۲، به کوشش ابراهیم عطوه عوض، بیروت، ۱۴۰۹ق/ ۱۹۸۹ م.
[۴۰]
مقری، احمد بن محمد، نفح الطیب، ج۲، ص۲۶۵، به کوشش محمد بقاعی، بیروت، ۱۴۰۶ق/ ۱۹۸۶ م.
ابوالعباس قسطلانی نیز گفته‌های وی را در آداب معاملات و طرایق اهل ریاضات و تأدیب اهل بدایات گرد آورده و در چندین «فصل» تنظیم و تدوین کرده است. بروکلمان سهواً نام این مجموعه را «الفصول» نهاده است. افزون بر این، جواهر البلاغه فی المعانی و البیان را نیز به ابوعبدالله نسبت داده که زرکلی این انتساب را نادرست دانسته است. [۴۱]
زرکلی، اعلام، ج۵، ص۳۱۹.
۱۰ - فهرست منابع(۱) ابن‌خلکان، وفیات. (۲) ابن‌عربی، محمد بن علی، الفتوحات المکلیه، بولاق، ۱۲۹۳ق/ ۱۸۷۶ م. (۳) ابن‌ملقن، عمر بن علی، طبقات الاولیاء، به کوشش نوالدین شریبه، بیروت، ۱۴۰۶ق/ ۱۹۸۶ م. (۴) ذهبی، محمد بن احمد، العبر، به کوشش محمد سعید بسیونی زغلول، بیروت، ۱۴۰۵ق/ ۱۹۸۵ م. (۵) زرکلی، اعلام. (۶) شعرانی، عبدالوهاب بن احمد، الطبقات الکبری، قاهره، ۱۳۷۴ق/۱۹۵۴ م. (۷) صفدی، خلیل بن ایبک، الوافی بالوفیات، به کوشش هلموت ریتر، بیروت، ۱۳۸۱ق/ ۱۹۶۱ م. (۸) مجیرالدین حنبلی، الانس الجلیل بتاریخ القدس و الخلیل، بیروت، ۱۹۷۳ م. (۹) مقری، احمد بن محمد، نفح الطیب، به کوشش محمد بقاعی، بیروت، ۱۴۰۶ق/ ۱۹۸۶ م. (۱۰) نبهانی، یوسف بن اسماعیل، جامع کرامات الاولیاء، به کوشش ابراهیم عطوه عوض، بیروت، ۱۴۰۹ق/ ۱۹۸۹ م. (۱۱) یافعی، عبدالله بن اسعد، روش الریاحین فی حکایات الصالحین، قبرس، مؤسسه عمادالدین. (۱۲) یافعی، عبدالله بن اسعد، مرآة الجنان، حیدرآباد دکن، ۱۳۳۸ ق. ۱۱ - پانویس
۱۲ - منبعدانشنامه بزرگ اسلامی، مرکز دائرة المعارف اسلامی، برگرفته از مقاله «ابوعبدالله محمدقرشی»، ج۵، ص۱۴. |