ابوبکر عبدالله بن طاهر طائی ابهریاَبوبَکْرِ اَبْهَری، عبداللـه بن طاهر بن حارث طائی (د ۳۳۰ق/۹۴۲م)، زاهد، عارف و عالم بود. ۱ - شناخت اجمالینسب او به حاتم طایی می‌رسد. [۱]
نوربخش، سیدمحمد، «سلسله الاولیاء»، جشن نامۀ هانری کربن، ص۲۳،تهران، ۱۳۴۵ش/۱۳۹۷ق.
وی در ابهر زاده شد، از بزرگان ناحیۀ جبال (عراقی عجم) بود و با یوسف بن حسین رازی (د ۳۰۴)، شیخ ری و قهستان، و مظفر قرمیسینی صحبت داشت و از آن دو تعلیم گرفت. [۲]
سلمی، محمد بن حسین، طبقات الصوفیه، ج۱، ص۴۰۶، لیدن، ۱۹۶۰م.
ابهری با صوفیان بغداد هم ارتباط داشته، چنانکه از شبلی روایت حدیث کرده و با جنید و ابراهیم خواص صحبت داشته است. [۳]
سلمی، محمد بن حسین، طبقات الصوفیه، ج۱، ص۴۰۶، لیدن، ۱۹۶۰م.
[۴]
نوربخش، سیدمحمد، «سلسله الاولیاء»، جشن نامۀ هانری کربن، ص۲۳،تهران، ۱۳۴۵ش/۱۳۹۷ق.
[۵]
انصاری، خواجه عبداللـه، طبقات الصوفیه، ج۱، ص۳۹۲، به کوشش عبدالحی حبیبی، تهران، ۱۳۶۲ش.
۲ - شاگردانبسیاری از بزرگان صوفیه ایران هم از صحبت وی بهره گرفته‌اند که از آن جمله می‌توان شیخ ابوبکر فراء ، [۶]
سلمی، محمد بن حسین، طبقات الصوفیه، ج۱، ص۵۳۹، لیدن، ۱۹۶۰م.
[۷]
جامی، عبدالرحمن احمد، نفحات الانس من حضرات القدس، ج۱، ص۱۹۰، به کوشش مهدی توحیدی‌پور، تهران، ۱۳۳۶ش.
ابوالعباس بردعی صوفی که از وی روایت کرده است. [۸]
انصاری، خواجه عبداللـه، طبقات الصوفیه، ج۱، ص۳۰۱-۳۰۲، به کوشش عبدالحی حبیبی، تهران، ۱۳۶۲ش.
و نیز ابوالقاسم نصرآبادی را نام برد. [۹]
انصاری، خواجه عبداللـه، طبقات الصوفیه، ج۱، ص۴۴۲، به کوشش عبدالحی حبیبی، تهران، ۱۳۶۲ش.
۳ - سفرهاابوبکر سفری به مکه داشت [۱۰]
سلمی، محمد بن حسین، طبقات الصوفیه، ص ۴۰۹-۴۱۰، لیدن، ۱۹۶۰م.
[۱۱]
جامی، عبدالرحمن احمد، نفحات الانس من حضرات القدس، ص۱۸۶، به کوشش مهدی توحیدی‌پور، تهران، ۱۳۳۶ش.
و سفری دیگر به قزوین که در ۳۲۸ق انجام گرفت. [۱۲]
حمداللـه مستوفی، تاریخ گزیده، ص۷۹۱، به کوشش عبدالحسین نوائی، تهران، ۱۳۶۲ش.
۴ - وفاتوفات وی در ابهر اتفاق افتاد [۱۳]
نوربخش، سیدمحمد، «سلسله الاولیاء»، جشن نامۀ هانری کربن، ص۲۳،تهران، ۱۳۴۵ش/۱۳۹۷ق.
و مزار او هنوز در آن ناحیه باقی است. [۱۴]
موسوی زنجانی، سیدابراهیم، تاریخ زنجان، ج۱، ص۱۳۶، تهران، ۱۳۵۲ش.
قزوینی در آثار البلاد ضمن بیان کرامات او گوید که در ابهر رباطی به نام او موجود بوده است. [۱۵]
قزوینی، زکریا بن محمد، آثارالبلاد و اخبار العباد، ترجمۀ عبدالرحمن شرفکندی، ج۱، ص۷۰، تهران، ۱۳۶۶ش.
۵ - جایگاه اجتماعیابوبکر ابهری در زمان حیات نزد اقران خود اعتباری خاص داشته است، چنانکه شیخ مهلب مقری (مهلب بن احمد بن مرزوق) گوید که با هیچ‌کس از مشایخ این طایفه صحبت نداشتم که صحبتشان برایم مفید باشد، جز شیخ ابوبکر طاهر ابهری. [۱۶]
سلمی، محمد بن حسین، طبقات الصوفیه، ج۱، ص۴۰۶، لیدن، ۱۹۶۰م.
[۱۷]
انصاری، خواجه عبداللـه، طبقات الصوفیه، ج۱، ص۲۹۲-۲۹۳، به کوشش عبدالحی حبیبی، تهران، ۱۳۶۲ش.
[۱۸]
جامی، عبدالرحمن احمد، نفحات الانس من حضرات القدس، ج۱، ص۱۸۵، به کوشش مهدی توحیدی‌پور، تهران، ۱۳۳۶ش.
۶ - بررسی آثار و شخصیتکتاب یا نوشته‌ای به ابهری نسبت داده نشده، اما سخنان عارفانۀ او که متضمن تعلیمات و آراء اوست، در بسیاری از تذکره‌ها آمده است. وی رعایت احکام و اصول شرع را لازمۀ طریق تصوف می‌داند. از وی دربارۀ رستگاری ، علم ، یقین ، حقیقت و مقام معلم ، علما ، صالحان، عارفان، اهل شوق و مقربین سخنانی نقل شده است. [۱۹]
حمداللـه مستوفی، تاریخ گزیده، به کوشش عبدالحسین نوائی، ج۱، ص۶۵۳، تهران، ۱۳۶۲ش.
[۲۰]
قشیری، عبدالکریم بن هوازن، الرساله القشیریه، ج۱، ص۹۱، قاهره، ۱۳۷۹ق/۱۹۵۹م.
[۲۱]
سراج، عبداللـه بن علی، اللمع فی التصوف، ج۱، ص۲۱۶، به کوشش نیکلسون، لیدن، ۱۹۱۴م.
[۲۲]
سلمی، محمدبن حسین، طبقات الصوفیه، ج۱، ص۴۰۹، لیدن، ۱۹۶۰م.
[۲۳]
انصاری، خواجه عبداللـه، طبقات الصوفیه، ج۱، ص۳۹۳، به کوشش عبدالحی حبیبی، تهران، ۱۳۶۲ش.
[۲۴]
شعرانی، عبدالوهاب بن احمد، الطبقات الکبری، ج۱، ص۱۱۳، قاهره، ۱۳۷۴ق/۱۹۵۴م.
۷ - فهرست منابع(۱) ابونعیم اصفهانی، احمد بن عبداللـه، حلیه الاولیاء و طبقات الاصفیاء، بیروت، ۱۳۸۷ق/۱۹۶۷م. (۲) انصاری، خواجه عبداللـه، طبقات الصوفیه، به کوشش عبدالحی حبیبی، تهران، ۱۳۶۲ش. (۳) جامی، عبدالرحمن احمد، نفحات الانس من حضرات القدس، به کوشش مهدی توحیدی‌پور، تهران، ۱۳۳۶ش. (۴) حمداللـه مستوفی، تاریخ گزیده، به کوشش عبدالحسین نوائی، تهران، ۱۳۶۲ش. (۵) سراج، عبداللـه بن علی، اللمع فی التصوف، به کوشش نیکلسون، لیدن، ۱۹۱۴م. (۶) سلمی، محمد بن حسین، طبقات الصوفیه، لیدن، ۱۹۶۰م. (۷) شعرانی، عبدالوهاب بن احمد، الطبقات الکبری، قاهره، ۱۳۷۴ق/۱۹۵۴م. (۸) قزوینی، زکریا بن محمد، آثارالبلاد و اخبار العباد، ترجمۀ عبدالرحمن شرفکندی، تهران، ۱۳۶۶ش. (۹) قشیری، عبدالکریم بن هوازن، الرساله القشیریه، قاهره، ۱۳۷۹ق/۱۹۵۹م. (۱۰) موسوی زنجانی، سیدابراهیم، تاریخ زنجان، تهران، ۱۳۵۲ش. (۱۱) نوربخش، سیدمحمد، «سلسله الاولیاء»، جشن نامۀ هانری کربن، تهران، ۱۳۴۵ش/۱۳۹۷ق ۸ - پانویس
۹ - منبعدانشنامه بزرگ اسلامی، مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی، برگرفته از مقاله «ابوبکر ابهری»، ج۵، ص۱۹۷۸. |