ابن‌ساعاتی ابوالعباس مظفرالدین احمد بن علیاِبْنِ ساعاتی، ابوالعباس مظفرالدین احمد بن علی بن تغلب (۶۵۱ - ۶۹۴ق/۱۲۵۳- ۱۲۹۵م)، فقیه، اصولی و ادیب حنفی. می‌باشد. ۱ - جد و پدربرخی نام نیای او را «ثعلب» آورده‌اند [۱]
لکنوی، محمد عبدالحی، الفوائد البهیة، ج۱، ص۲۶، بیروت، ۱۳۲۴ق.
، او از خاندانی اهل علم برخاست. پدرش علی عالم نجوم و هیأت بود.۲ - وجه تسمیه ساعتیاحتمالاً ساعتی که وی بر سر در مدرسه مستنصریه بغداد ساخته بود، [۲]
سلامی، محمد، تاریخ علماء بغداد، ج۱، ص۳۶، به کوشش عباس عزاوی، بغداد، ۱۳۵۷ق.
سبب شهرت او به ساعاتی و شهرت فرزندش به ابن ساعاتی گردید. [۳]
خوانساری، محمدباقر، روضات‌الجنات، ج۱، ص۳۲۵، تهران، ۱۳۸۶ق/۱۹۶۲م.
۳ - زندگیاصل آنان از بعلبلک لبنان بود، اما احمد در بغداد زاده شد و در همان‌جا رشد و کمال یافت [۴]
سلامی، محمد، تاریخ علماء بغداد، ص۳۵، به کوشش عباس عزاوی، بغداد، ۱۳۵۷ق.
و دانش و فقاهت آموخت و تا آن‌جا پیش رفت که پیشوای بزرگ عصر خویش در فقه حنفی گردید. [۵]
لکنوی، محمد عبدالحی، الفوائد البهیة، ج۱، ص۲۶، بیروت، ۱۳۲۴ق.
۴ - اساتیداز جمله استادان وی از ابوالندی معد بن نصرالله حراّنی می‌توان نام برد. [۶]
سلامی، محمد، تاریخ علماء بغداد، ج۱، ص۳۶، به کوشش عباس عزاوی، بغداد، ۱۳۵۷ق.
۵ - وثاقتابن ساعاتی در مدرسه مستنصریه بغداد، حوزه درسی برای حنفیان داشت و عالمان روزگارش او را به برتری ستوده‌اند [۷]
یافعی، عبدالله، مرآةالجنان، ج۴، ص۲۲۷، حیدرآباد دکن، ۱۳۳۴-۱۳۳۹ق.
و لکنوی او را توثیق کرده است [۸]
یافعی، عبدالله، مرآةالجنان، ج۴، ص۲۲۷، حیدرآباد دکن، ۱۳۳۴-۱۳۳۹ق.
، ابوعبدالله محمد بن محمود اصفهانی (د ۶۸۸ ق/ ۱۲۸۹م) اصولی و متکلم، او را ستایش بسیار گفته و بر ابن حاجب در دانش و ادب ترجیح داده است. [۹]
ابن تغری بردی، المنهل الصافی، ج۱، ص۴۰۰، به کوشش احمد یوسف نجاتی، قاهره، ۱۹۵۶م.
۶ - خصوصیاتابن ساعاتی به فصاحت بیان و زیبایی خط نیز مشهور بوده است. [۱۰]
یافعی، عبدالله، مرآةالجنان، ج۴، ص۲۲۷، حیدرآباد دکن، ۱۳۳۴-۱۳۳۹ق.
۷ - شاگردانزکیالدین سمرقندی و ناصرالدین محمد در شمار کسانی هستند که از وی بهره برده‌اند و نیز دخترش فاطمه نزد او فقه آموخت و بهره‌ای فراوان یافت. [۱۱]
لکنوی، محمد عبدالحی، الفوائد البهیة، ج۱، ص۲۷، بیروت، ۱۳۲۴ق.
و ابوحیان نحوی از او اجازه حدیث یافت. [۱۲]
سلامی، محمد، تاریخ علماء بغداد، ج۱، ص۳۶، به کوشش عباس عزاوی، بغداد، ۱۳۵۷ق.
۸ - آثارابن ساعاتی تألیفاتی در فقه و اصول و ادب دارد که نسخه‌های خطی آنها در کتابخانه‌های مختلف جهان موجود است مانند: بدیع‌النظام فی اصول الفقه، مجمع البحرین و ملتقی النیّرین، فرائض و شرح مجمع البحرین و ملتقی النیرین. [۱۳]
شورا، خطی.، شم ۱۳۳۸.
[۱۴]
مرکزی، خطی، ج۷، ص۵۶۲ -۵۶۳.
[۱۵]
مرعشی، خطی، ج۱۰، ص۳۸.
۹ - فهرست منابع(۱) ابن تغری بردی، المنهل الصافی، به کوشش احمد یوسف نجاتی، قاهره، ۱۹۵۶م. (۲) خوانساری، محمدباقر، روضات‌الجنات، تهران، ۱۳۸۶ق/۱۹۶۲م. (۳) سلامی، محمد، تاریخ علماء بغداد، به کوشش عباس عزاوی، بغداد، ۱۳۵۷ق. (۴) شورا، خطی. (۵) لکنوی، محمد عبدالحی، الفوائد البهیة، بیروت، ۱۳۲۴ق. (۶) مرعشی، خطی. (۷) مرکزی، خطی. (۸) یافعی، عبدالله، مرآةالجنان، حیدرآباد دکن، ۱۳۳۴-۱۳۳۹ق. ۱۰ - پانویس
۱۱ - منبعدانشنامه بزرگ اسلامی، مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی، برگرفته از مقاله «ابن ساعاتی»، ج۳، ص۱۲۸۶. |