ابن قضیب البان حلبیابومحمد محیی‌الدین عبدالقادر بن محمد، عارف، فقیه، ادیب و شاعر، یکی از شخصیت‌های ابن‌قضیب‌البان می‌باشد؛ اِبْن‌ِ‌قَضیب‌ُ‌الْبان، نام ۳ تن از مشاهیر خاندانی در شهر حلب (سده ۱۱ق، ص۱۷م) است. ۱ - معرفی اجمالیابومحمد محیی‌الدین عبدالقادر بن محمد ابی‌الفیض حلبی (۹۷۱- ح ۱۰۴۰ق/۱۵۶۴-۱۶۳۱م)، عارف، فقیه، ادیب و شاعر. او در حماه به دنیا آمد و پس از چندی همراه پدرش به حلب رفت و در آن‌جا اقامت گزید. ۲ - بیعت با طریقههادر ۱۰۰۰ق عازم حج شد و نزدیک به ۱۲ سال در مکه و مدینه مجاورت اختیار کرد. آنگاه ظاهراً به اشارت قطب خویش به قاهره رفت. در آن‌جا با شیخ‌الاسلام یحیی بن زکریا که قاضی و از پیشوایان صوفیه بود، آشنا شد. شیخ کتاب الفتوحات المدنیه ابن‌قضیب‌البان را نیکو یافت و از او بر ۳ طریقت نقشبندیه، قادریه و خلوتیه قبول بیعت کرد و سپس او را در طریقت نقشبندیه بنشانید و به ذکر قلبی امر کرد و کرامات خویش بر وی ظاهر ساخت. ۳ - نقابت ساداتعبدالقادر امور ظاهری و دنیوی را خوار می‌داشت و آنگاه که نقابت حلب و دیار بکر و توابع و نیز منصب قضای مادام‌العمر حماه و امامت مسجدالحرام به او پیشنهاد شد، پوزش خواست و از پذیرفتن آنها روی برتافت، اما نقابت سادات را، از آن روی که آن را خدمت به خاندان پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم) می‌دانست، قبول کرد و تا پایان زندگی بر آن مقام بماند. وی در حلب شهرت و اعتباری عظیم داشت. ذکر کرامات و حالات صوفیانه شگفت او، حتی سال‌ها پس از مرگ زبانزد خاص و عام در آن شهر بود. ۴ - ذوق شاعرانهوی ذوق شاعرانه نیز داشت و اشعار او در دیوانی سراسر به زبان صوفیانه گرد آمده بود، اما شهرت وی بیشتر مرهون قصیده تائیه‌ای است که در معارضه با تائیه ابن‌فارض سروده و ابراهیم بن منلا شرحی لطیف بر آن نوشته است. ۵ - آثاربه گفته طباخ وی بیش از ۴۰ اثر داشته که ظاهراً همه در باب تصوف و عرفان بوده است. آنچه اینک از او می‌شناسیم، عبارتند از: ۱- المواقف الالهیه، که به گفته زرکلی به چاپ رسیده است. ۲- شعائر المشاعر، که همان دیوان اشعار اوست. ۳- حدیقة اللال فی وصف الال. [۱۰]
بغدادی، ایضاح، ج۱، ص۳۹۸.
۴- ذات العماد فی اخبار ام البلاد، [۱۱]
بغدادی، هدیه، ج۱، ص۶۰۱.
که ظاهراً شرح حالات و مشاهدات وی در مدت مجاورت حرمین شریفین بوده است.۵. رسالة فی اسرار الحروف. ۶- شرح اسماء الله الحسنی. ۷- عقیده ارباب الخواص. [۱۹]
بغدادی، ایضاح، ج۲، ص۱۱۶.
۸- الفتوحات المدنیه. این کتاب به شیوه الفتوحات المکیه ابن‌عربی و در مدت مجاورت در مدینه نوشته شده است. ۹- الکواکب الضوئیة فی شرح الاحادیث النبویة، مشتمل بر ۴۰ حدیث در باب معاش و معاد است و مؤلف نخست معنای هر حدیث را در دو بیت به نظم آورده، سپس آن را شرح کرده است. این کتاب را از ابن‌قضیب‌البان در ۱۰۱۹ق، ص۱۶۱۰م تألیف کرده و به سلطان احمد خان عثمانی اهدا کرده است. ۱۰- مقاصد القصائد، که گویا شرحی بر بعضی سروده‌های خود او بود است. ۱۱. ناقوس الطباع فی اسرار السماع. [۲۹]
بغدادی، ایضاح، ج۲، ص۶۱۶.
۱۲- نفحة البان. [۳۲]
بغدادی، ایضاح، ج۲، ص۶۸۸.
۱۳- نهج السعادة فی التصوف. [۳۵]
بغدادی، ایضاح، ج۲، ص۶۹۴.
۶ - پانویس۷ - منبعدانشنامه بزرگ اسلامی، مرکز دائرة‌المعارف بزرگ اسلامی، برگرفته از مقاله «ابن‌قضیب البان»،ج۴، ص۱۶۴۶. |