آیه نفرآیۀ ۱۲۲ سورۀ توبه را آیۀ نفر (آیۀ انذار) گویند که یکی از دلائل قرآنی بر حجیت خبر واحد و حجیت فتوای مجتهد و وجوب تحصیل اجتهاد و جواز تقلید می‌باشد. ۱ - موارد کاربردبه این آیه در اصول فقه، مباحث حجج و امارات و در فقه، باب اجتهاد و تقلید، استناد شده است. ۲ - تعریفنفر به فتح نون و سکون فاء می‌باشد و به معناى کوچ کردن است و چون در آیه، واژه " نفر" آمده ، آن را آیه نفر مى گویند . ۳ - موارد استدلال به آیه نفرآیه نفر ، از آیاتى است که براى حجیت خبر واحد به آن استدلال شده است: " و ما کان المؤمنون لینفروا کافة فلولا نفر من کل فرقة منهم طائفة لیتفقهوا فى الدین و لینذروا قومهم اذا رجعوا الیهم لعلهم یحذرون ؛ شایسته نیست مؤمنان همگى ـ به سوى میدان جهاد ـ کوچ کنند . چرا از هر گروهى ، طایفه اى از آنان کوچ نمى کنند ـ و طایفه اى بمانند ـ تا از دین آگاهى پیدا کنند و به هنگام بازگشت به سوى قوم خود ، آنان را انذار نمایند تا ـ از مخالفت فرمان پروردگار ـ بترسند ". ۴ - دلیلیکی از دلایل قرآنی حجیت خبر واحد آیه ۱۲۲ سوره توبه است. ۵ - کیفیت استدلالبه چند صورت ، به این آیه استدلال شده است: ۱- کلمه " لعل " در " لعلهم یحذرون " بر وجوب تحذر دلالت می کند ؛ به این بیان که وقتى منذرین ، مردم را به ترک واجب و فعل حرام انذار مى‌دهند، بر مردم هم واجب است منذرین را تصدیق کنند و به سخن آنان ترتیب اثر دهند . ۲- در این آیه ، چند چیز به دنبال هم ذکر شده است: خداوند در مقام اعتراض ، با « لولا » تحضیضیه مى فرماید: " فلولا نفر من کل فرقة ... ؛ چرا کوچ تحقق پیدا نمى کند ؟ " ، این لحن دلالت بر وجوب کوچ دارد و وقتی کوچ واجب شد ، غایت آن هم که انذار است واجب مى شود و وقتىانذار واجب شد ، حذر کردن مردم هم واجب مى شود . بنا بر این، مردم باید خبر کوچ کنندگان را - هر چند به صورت خبر واحد و غیر متواتر - بشنوند و بترسند ؛ پس خبر واحد آنان حجیت دارد . [۷]
ايضاح الكفاية، فاضل لنكرانى، محمد، ج۴، ص(۳۱۰-۳۲۳).
[۱۲]
مقالات اصولى، موسوى بجنوردى، محمد، ص۳۱.
[۱۳]
تحريرالمعالم، مشكينى، على، ص۱۶۴.
[۱۵]
دررالفوائد، حايرى، عبد الكريم، ص۳۸۹.
[۱۹]
منابع اجتهاد (ازديدگاه مذاهب اسلامى)، جناتى، محمد ابراهيم، ص۱۰۸.
[۲۰]
الموجز في اصول الفقه، سبحانى تبريزى، جعفر، ص(۲۸۰-۲۷۹).
[۲۱]
سيرى كامل در اصول فقه، فاضل لنكرانى، محمد، ج۱۰، ص(۵۲۹-۴۹۵).
۶ - دلیل بر حجیت فتوای مجتهداز دلیل‌هایی که بر حجیت فتوای مجتهد در حق مقلّد، [۲۳]
التنقیح (الاجتهاد و التقلید)، ص۸۵-۸۸.
وجوب تحصیل اجتهاد [۲۴]
التنقیح (الاجتهاد و التقلید)، ص۶۶.
و جواز تقلید [۲۵]
التنقیح (الاجتهاد و التقلید)، ص۸۵-۸۶.
اقامه شده، آیۀ نفر است که به کوچ کردن گروهی از مردم جهت فراگیری احکام و معارف دینی دستور می‌دهد تا در مرحلۀ نخست، خودشان آن‌ها را فرا بگیرند و در مرحلۀ بعد، به سوی قومشان بازگشته آنان را انذار کنند. حجّیّت فتوای مجتهد و جواز تقلید از این جهت به آیۀ شریفه مستند شده که قبول قول هر یک از کوچ‌کنندگان بر قومشان واجب شده است.همچنین به صدر آیه بر وجوب تحصیل اجتهاد استناد شده است؛ هر چند بر هر یک از این استنادها، اشکال‌ها و مناقشه‌هایی شده است. [۲۶]
التنقیح (الاجتهاد و التقلید)، ص۸۵-۸۸.
[۲۷]
التنقیح (الاجتهاد و التقلید)، ص۶۶.
[۲۸]
التنقیح (الاجتهاد و التقلید)، ص۸۵-۸۶.
۷ - پانویس
۸ - منبعفرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت، ج۱، ص۲۰۹-۲۱۰. فرهنگ‌نامه اصول فقه، تدوین توسط مرکز اطلاعات و مدارک اسلامی، ص۶۲، برگرفته از مقاله «آیه نفر». |