اربعین
چهل، چهلم. در فرهنگ اسلامى و در معارف عرفانى، عدد چهل (اربعین) جایگاه خاصى دارد. چله نشینى براى رفع حاجت یا رسیدن به مقامات سلوک و عرفان معروف است.
حفظ کردن چهل حدیث، اخلاص چهل صباح، کمال عقل در چهل سالگى، دعا براى چهل مؤمن، چهل شب چهارشنبه و... بسیارى از این نمونه‌ها و موارد.
همچنین از سنت هاى مردمى، گرامی داشت چهلم مردگان است که به یاد عزیز فوت شده خویش، خیرات و صدقات مى‌دهند و مجلس یاد بود به پا مى‌کنند.
در فرهنگ عاشورا نیز، اربعین به چهلمین روز شهادت حسین بن على علیه السلام گفته مى‌شود که مصادف با روز بیستم ماه صفر است. در این روز شیعیان، عظیمترین مراسم سوگوارى را در کشورها وشهرهاى مختلف به یاد عاشوراى حسینى برپا مى‌کنند و همراه با دسته‌هاى سینه زنى و عزادارى به تعظیم شعائر دینى مى‌پردازند. در شهر کربلا، اربعین حسینى عظمت و شکوه خاصى دارد و دسته‌هاى عزادار، مراسمى پرشور برپا مى‌کنند.
در نخستین اربعین شهادت امام حسین علیه السلام، جابر بن عبدالله انصارى و عطیه عوفى موفق به زیارت تربت و قبر سیدالشهدا شدند. بنا به برخى نقل ها، در همان اربعین، کاروان اسراى اهل بیت علیهم السلام در بازگشت از شام و سر راه مدینه، از کربلا گذشتند و با جابر دیدار کردند؛ البته برخى از مورخان هم آن را نفى کرده و نپذیرفته‌اند. از جمله مرحوم محدث قمى در «منتهى الآمال» دلایلى ذکر مى‌کند که دیدار اهل بیت از کربلا در اربعین اول نبوده است. بعضى از علما نیز در این باره تحقیق مبسوط و مستقلى انجام داده‌اند که منتشر شده است.
به هر حال، تکریم این روز و احیاى خاطره غمبار عاشورا، رمز تداوم شور عاشورایى در زمان هاى بعد بوده است.
در تاریخ انقلاب اسلامى ایران نیز، سنت احیاى اربعین تاثیر مهمى در شور گسترى در شهرها داشت و در چهلم شهداى حادثه قم (در تاریخ ۱۹ دى ۱۳۵۶ ش) مردم مسلمان تبریز قیام کردند و شهید دادند. در اربعین شهداى تبریز، شهرهاى دیگر مجلس یاد بود گرفته، تظاهرات کردند و همین گونه اربعین ها به هم وصل شد و سراسر ایران به نهضت پیوست تا آن که انقلاب اسلامى در ۲۲ بهمن سال ۱۳۵۷ ش به پیروزى رسید. این به برکت الهام گیرى از فرهنگ شهادت و ایثار خون بود که ملت قهرمان ایران از عاشورا گرفته بود. «اربعین»، تداوم «عاشورا» بود و «ذکر»، رسالت بازماندگان پس از «خون» و «شهادت».
به یاد کربلا دلها غمین است دلا خون گریه کن چون اربعین است
پیام خون، خطاب آتشین است بقاء دین، رهین اربعین است
که تاریخ پر از خون و شهادت سراسر اربعین در اربعین است
بسوز اى دل که امروز اربعین است عزاى پور ختم المرسلین است
مرام شیعه در خون ریشه دارد نگهبانى ز خط خون چنین است
پانویس
- ↑ ر.ک: «اربعین در فرهنگ اسلامى»، سید رضا تقوى، انتشارات سازمان تبلیغات اسلامى.
- ↑ منتهى الآمال، ج ۱، حوادث بازگشت اسرا.
- ↑ تحقیقى درباره اولین اربعین حضرت سیدالشهداء، شهید قاضى طباطبایى.
منابع
- جواد محدثی، فرهنگ عاشورا، نشر معروف.
| قبل از واقعه | |||
| شرح واقعه |
| ||
| پس از واقعه | |||
| بازتاب واقعه | |||
| وابسته ها | |||