یحیی بن بطریق

شمس‌الدین یحیی بن حسن بن بطریق حلی (۶۰۰-۵۲۳ ق)، فقیه، ادیب، محدث و متکلم امامی در قرن ششم هجری و از شاگردان ابن شهر آشوب مازندرانی بود. وی آثار مهمی در منقبت امیرالمؤمنین (علیه السلام) از جمله «عمدة عیون صحاح الاخبار» و «خصائص الوحی المبین» تألیف کرده است. فخار بن معد موسوی و ابن مشهدی از شاگردان بزرگ او هستند.

زندگی‌نامه

یحیى بن حسن بن حسین بن على بن محمد بن بطریق حلى اسدى ربعى، مکنّا به ابوالحسن و ابوزکریا و ملقب به شرف الاسلام و شرف الدین و شمس الدین در سال ۵۲۳ قمری در شهر حلّه به دنیا آمد.

آل بطریق از خاندانهای بزرگ علم و ادب در حله بود. ابن بطریق دو فرزندش، علی و محمد از مشهورترین افراد این خاندان بزرگ شیعی بودند.

وى در سال ۵۹۶ قمری پس از اتمام تحصیلات و حصول قوه اجتهاد به حلب بازگشت و بقیه عمر بابرکت خود را در آنجا گذراند و در مذهب امامیه به مرتبه «افتاء» دست یافت. او همچنین مدتى را در بغداد گذراند و پس از آن در شهر واسط سکنی گزید و مشغول عبادت شد و زندگانى به زهد سپرى کرد.

ابن بطریق حلی سرانجام در شعبان ۶۰۰ قمری در ۷۷ سالگی درگذشت.

تحصیل و استادان

یحیی بن بطریق، فقه و کلام را در مذهب امامیه نزد سدیدالدین محمود حمصی فراگرفت و پس از آن نحو، لغت، نظم و نثر را نیز فراگرفت.

از جمله استادان روایی او از اهل سنت می توان به ابوالغنائم معمر بن محمد بن عبدالله حسینی، ابوجعفر اقبال بن مبارک بن محمد عکبری واسطی، ابوبکر عبدالله بن منصور بن عمران باقلانی، محمد بن یحیی بن محمد بن ابی السطلین علوی بغدادی، ابوالحسن محمد بن علی حسن بن علی بن وزیر ابوالعلاء واسطی اشاره کرد.

از مشایخ و استادان شیعه او می توان عمادالدین محمد طبری صاحب کتاب «بشارة المصطفی»، احمد بن طاهر بن علی بن طاهر حسینی و ابن شهر آشوب مازندرانی را نام برد.

شاگردان

برخی از شاگردان و راویان ابن بطریق عبارتند از:

• پسرش، علی بن یحیی بن حسن بن بطریق،
• ابوالحسن علی بن یحیی خیاط سورآوی،
• سید فخار بن معد موسوی،
• نجم الدین محمد بن ابی هشام علوی،
• صفی الدین محمد بن معد بن علی،
• نجم الاسلام محمد بن عبدالله بن زهره حلبی (برادرزاده ابوالمکارم ابن زهره)،
• محمد بن جعفر مشهدی.

آثار و تألیفات

از جمله آثار ابن بطریق حلی می توان موارد زیر را برشمرد:

1. عمدة عیون صحاح الاخبار فی مناقب امام الابرار؛ که مؤلف در این اثر، آرای اهل سنت را درباره مناقب امام علی علیه السلام از کتاب های صحاح ستة، تفسیر ثعلبی، حلیة الأولیاء ابونعیم اصفهانی، مناقب ابن مغازلی، فردوس ابن شیرویه، مغازی ابن اسحاق، مناقب سهائی گردآورده است. این کتاب در سال ۱۳۰۹ ق در تبریز و بعد از آن در ۱۴۰۷ ق در قم به چاپ رسید.
2. خصائص الوحی المبین فی مناقب امیرالمؤمنین؛ این کتاب شامل آیاتی است که به اعتراف عامه و شهادت صحاح ستة در مناقب امام علی علیه السلام نازل شده است. این کتاب نخستین بار در ۱۳۱۱ ق به همراه «نور الهدایة» دوانی و پس از آن در ۱۴۰۶ ق به کوشش محمدباقر محمودی در تهران چاپ شد.
3. ابطال شبهة المتأولین لنص ولایة امیرالمؤمنین.
4. المستدرک المختار فی مناقب وصی المختار.
5. المناقب.

پانویس

منابع

• کتاب تقویم تاریخ، فرهنگ و تمدن اسلام و ایران.
• زندگى ابن بطریق، پایگاه اطلاع رسانی حدیث شیعه، بازیابی: ۱۴ اردیبهشت ۱۳۹۳.
• تلخیص از مجموعه گلشن ابرار، جلد ۴، زندگی نامه "یحیی بن بطریق" از علی کرجی.

پيوندها

• زندگينامه
• کتاب العمدة