غایة السؤل فی خصائص الرسول (کتاب)
«غایة‌السّؤل فى خصائص الرسول» یا «خصائص النبی» اثر عمر بن على بن احمد، معروف به ابن ملقِّن (۷۲۳-۸۰۴ ق)، محدث و رجالى شافعى مصرى، کتابى است به زبان عربى درباره ویژگى‌ها و صفات پیامبر اکرم (صلی الله علیه وآله)، که در اواخر قرن هشتم هجرى نوشته شده است.
محتوای کتاب
تاکنون آثار متعددى درباره ویژگى‌هاى پیامبر اکرم (صلی الله علیه وآله) با عنوان کلی «خصائص النبى» به نگارش درآمده که کتاب «غایة‌السّؤل» از آن جمله است. مؤلف در این کتاب برخى خصیصه‌هاى آن حضرت را معرفى کرده و آنها را به چهار نوع: واجبات، محرمات، مباحات و فضائل تقسیم و ذیل هر یک از این انواع، خصائص فراوانى را از کتاب و سنت نقل نموده است.
اغلب روایاتى که در این کتاب بدان‌ها استناد شده، در کتب صحاح سته و غیره موجود است.
ابن ملقِّن در بیان نوع اول از ویژگى‌هاى پیامبر؛ یعنى خصائص واجب برای حضرت، مى‌نویسد: حکمت اختصاص یافتن پیامبر(ص) بدین نوع از ویژگى‌ها، افزایش درجات ایشان مى‌باشد.
مؤلف این قسم از ویژگى‌هاى حضرت را به دو بخش تقسیم کرده است:
بخش اول: ویژگى‌هاى مرتبط با امر نکاح؛
بخش دوم: ویژگى‌هاى مرتبط با موضوعات دیگر غیر از نکاح، که سیزده مسأله را مطرح مى‌کند از جمله: صلاة ضحى، اضحى و نماز وتر، تهجد، مسواک و....
نوع دوم از ویژگى‌هاى حضرت، ویژگى‌هایى است که بر پیامبر(ص) حرام و پرهیز از آنها واجب بوده است. این نوع از ویژگى‌ها هم به دو بخش ویژگى‌هاى مربوط به نکاح و سایر ویژگى‌ها تقسیم مى‌شود. مؤلف در بخش اول، نُه مساله را مطرح کرده و در بخش دوم که به ویژگى‌هاى مرتبط با نکاح مى‌پردازد، پنج مساله رابیان مى‌دارد.
نوع سوم، ویژگى‌هایى است که براى آن حضرت مباح بوده و از باب توسعه و تخفیف بر حضرت به ایشان اختصاص داده شده است. این ویژگى‌ها نیز در دو بخش بیان شده است. در بخش نخست هفده مساله و در بخش دوم، شانزده مساله را بیان گردیده است.
نوع چهارم به ویژگى‌هایى اختصاص یافته که در واقع جزو فضائل و کرامات حضرت است. این نوع نیز به دو بخش ویژگى‌هاى مربوط به نکاح و ویژگى‌هاى مرتبط با موضوعات دیگر اختصاص داده شده است.
در پایان کتاب هم مؤلف برخى ویژگى‌هاى حضرت را در قالب فائده نقل مى‌کند که از چهار نوع پیش‌گفته خارج است.
منابع
- ویکی نور.
- ابوالحسن دیانت، دائرةالمعارف بزرگ اسلامى، ج۴، ص ۶۹۰-۶۹۱.