رضی الدین خوانساری

رضی ‌الدین محمد خوانساری (م، ۱۱۱۳ ق)، عالم، فقیه، متکلم، شاعر، جامع علوم عقلی و نقلی، از علمای اواخر عصر صفویه در قرن ۱۲ هجری و فرزند آقا حسین خوانسارى است. وی صاحب آثار متعددی در علوم مختلف اسلامی از جمله «المائدة السماویّه» می باشد.

زندگی‌نامه

رضی الدین محمد خوانساری فرزند آقا حسین خوانسارى، برادر کوچکتر آقا جمال خوانسارى است و هر دو به نام محمد نامیده شده‌اند و در اصفهان نشو و نما یافتند. وى قبل از برادرش در جوانى درگذشت. او از کسانى است که حکم شاه سلطان حسین صفوی را در نهى از منکرات امضاء کرده و از جمله شاهدان وقفنامه مدرسه جدة کوچک در اصفهان بود.

رضی ‌الدین محمد، در اصفهان نزد پدر بزرگوارش محقق خوانساری (م، ۱۰۹۸ ق) و دایی دانشمندش ملا محمدباقر خوانساری علم آموخت.

همچنین آقا خلیل اصفهانی قاینى و میر محمدصالح خاتون آبادی از شاگردان ایشان می باشد.

مرحوم رضی ‌الدین محمد خوانساری دوازده سال قبل از برادر بزرگش آقا جمال الدین در سال ۱۱۱۳ قمری در اصفهان دار فانی را وداع گفت و در تکیه خوانساری های قبرستان تخت فولاد به خاک سپرده شد.

در نظر عالمان

• صاحب تتمیم امل الآمل در مورد وی می نویسد: «صاحب الفضل المبین و التحقیق المتین و الرأی الصواب و المذهب اللباب... ». سپس به نقل از استاد خود میر محمدصالح خاتون آبادی نقل کرده که «در مجلس درس آقا رضی هر روز حدود دویست یا سیصد شاگرد از طلاب اصفهانی یا از اماکن مختلف دیگر حاضر می شدند... او دارای تقریر و بیان رسا و روانی بود و در آن زمان شرح لمعه و شرح اشارات را درس می داد که علماء و فضلای بسیاری از درسش استفاده می کردند که یکی از آن ها استاد مزبور (یعنی میر محمدصالح خاتون آبادی) است».
• محقق اردبیلى در «جامع الرواة» درباره منزلت علمی ایشان می نویسد: «متکلم جلیل القدر عظیم المنزلة رفیع الشأن، دقیق الطبع کثیر الحفظ فاضل متبحر رضی زکی فی غایة الذکاء، عالم بالعلوم العقلیة والنقلیة أدام الله تعالی ظله العالی و اوصله الی اعلی مدارج الکمال».
• حزین لاهیجی می نویسد: «فاضل عالی شأن آقا رضی الدین محمد، خلف علامه نحریر آقا حسین خوانساری و از اذکیای علما بود. طبعی به غایت دقیق و فکرتی عالی داشت، در خدمت او بسیاری از فضلا مستفید شدند».
• محدث قمى در «الفوائد الرضویة» مى‌فرماید: «عالم فاضل کامل، جامع معقول و منقول، او و برادر بزرگ‌ترش آقا جمال، در دامان علم متولد و در سایه کمال رشد یافتند و نزد پدر خود، آقا حسین و دائى خود، محقق سبزوارى تلمذ کردند...».

آثار و تألیفات

آقا رضی الدین دارای تألیفات متعددی است که از جمله آنها آثار ذیل را نام برده اند:

1. حاشیه بر الروضة البهیة فی شرح المعة الدمشقیه
2. حاشیه بر حاشیه خفری بر الهیات تجرید قوشجی
3. حاشیه حکمة العین
4. ترجمه نهج الحق و کشف الصدق
5. شرح «الدروس الشرعیه» شهید اول (چون شرح دروس پدرش آقا حسین خوانسارى با نام «مشارق الشموس» ناقص مانده بود، مى‌خواست آن را تکمیل کند و موفق شد که کتاب صوم و اعتکاف را بنویسد که این کتاب، ضمیمه شرح دروس پدرش به چاپ رسید است).
6. آداب الصلاة (شرح حدیث حمّاد): در آداب و سنن به زبان فارسی
7. نیّت صادقه
8. المائدة السماویّه: معروف ترین تألیف آقا رضی است که علامه تهرانی با عنوان «اطعمه و اشربه» یاد می کند؛ این کتاب به فارسی به نام شاه سلیمان صفوی در آداب و کیفیت غذا خوردن و نوشیدن و غیره تنظیم شده است.
9. رساله در نماز جمعه، به زبان فارسی
10. شرح حاشیه تهذیب المنطق
11. شرح «حدیث البیضه» (حدیث مذکور، یکى از احادیثى است که در کتاب کافى ذکر شده و متضمن پاسخ امام صادق(ع) به این پرسش است که آیا خداوند مى‌تواند جهان را بى‌آنکه آن را کوچک نماید، در یک تخم‌مرغ بى‌آنکه آن را بزرگ کند، بگنجاند؟).

منابع

• انجمن مفاخر فرهنگی، اثرآفرینان، ج۲، ص۳۴۵.
• سایت تخت فولاد اصفهان.
• ویکی نور.