اثر آفرینان (کتاب)

اثرآفرینان مجموعه ای است که به همت بخش پژوهش انجمن آثار و مفاخر فرهنگی فراهم گردیده است و به معرفی اثرآفرینان ایران از آغاز تاریخ ایران تا متولیدن سال ۱۳۰۰ می پردازد. چاپ اول این مجموعه زیر نظر دکتر سید کمال حاج سید جوادی و دکتر عبدالحسین نوایی تهیه و تالیف گردیده است و چاپ دوم زیر نظر دکتر محمدرضا نصیری و با ویرایش و بازبینی نهایی مینا احمدیان ارائه شد.

مدیریت علمی و اجرایی

آقای حسین محدث‌زاده (از جلد ۱ تا ۶) و دکتر حبیب‌الله عباسی (از جلد ۱ تا ۳).

پژوهشگران

مینا احمدیان، محمدرضا اسحاقی جردوی، علی درویشانی، منوچهر دین‌پرست، فهیمه سیفی نهاوندی، حسین شکرآبی، ولی‌الله محمدی، شریفه مهدی‌پور، حمید ناطقی، کیوان یگانه رودپیشی.

هدف

طرح این مجموعه در سال ۱۳۷۳ در انجمن آثار و مفاخر فرهنگی توسط آقای دکتر سید کمال حاج سید جوادی رئیس هیئت مدیره انجمن آثار و مفاخر فرهنگی (از ۱۳۷۳ـ۱۳۷۷) ارائه شد. هدف از این اثر معرفی نام آوران فرهنگ ایرانی است که از آغاز تاریخ ایران تا (متولدین) سال ۱۳۰۰ به منصه ظهور رسیده‌اند و در عرصه‌های فرهنگی اعم از دین، ادب، هنر، علوم و غیره آثاری را از خود به یادگار نهاده‌اند.

شخصیت های یاد شده در این اثر یا ایرانی‌اند یا دارای تبار و نژاد ایرانی هستند، هر چند در این خاک نزیسته‌اند و یا بزرگانی هستند که از خارج از ایران به این خاک سفر کرده و با افکندن رحل اقامت در این خاک، جذب فرهنگ ایران شده‌اند و در اعتلای تمدن و فرهنگ ایران کوشیده‌اند مانند شیخ بهایی.

در عرصه‌های فرهنگی یادشده، اگر عالمی کتابی نگاشته، استادی شاگردی تربیت نموده، محدثی حدیثی روایت کرده، هنروری قلمی زده و نقشی کشیده و آهنگی ساخته، معماری بنایی پرداخته و شاعری بیتی سروده و آن که حریم فرهنگ و فرهنگیان را پاس داشته و خدمت گزارده در این مجموعه از او یاد شده است.

نکات قابل توجه در تألیف این اثر

• حدود و ثغور در ادوار مختلف برابر نقشه سیاسی هر دوره تاریخی است.
• القابی همچون آیت‌الله، حجت الاسلام، استاد، دکتر، مهندس و غیره از عناوین مداخل حذف شده است.
• عناوین بر اساس اسم اشهر افراد آمده است و اگر شخصی دارای چندین شهرت بوده، شرح حال او به تصدیق چندین منبع متقدم در ذیل نام اشهرش آمده و شهرت‌های دیگر وی در جای خود ذکر شده و به مدخل نوشته شده، ارجاع داده شده است.
• اسم اشهر در مورد عالمان دینی عمدتاً مبتنی بر کنیه و گاه لقب و همچنین نسبت شهر بوده است.
• اسم اشهر در مورد شاعران اغلب مبتنی بر تخلص بوده و در مورد هنرمندان اسم اشهر، اسمی که در رقمشان آمده است.
• چون مدار کار بر ایجاز و به دور از هر گونه اطناب بوده است، از نقل اقوال مختلف و دیدگاه های متفاوت در جنبه‌های مختلف زندگی هر فرد امتناع شده و قول صواب‌تر را از میان اقوال برگزیده و از مابقی چشم پوشیده شده است.
• در این مجموعه سعی شده است که از مدح و ذم نابجا و حتی بجا تا آنجا که میسر است، پرهیز شود و اصل «اذکروا موتاکم بالخیر» در نوشتن هر مدخلی مدنظر قرار گرفته است.
• در این مجموعه به هیچ عنوان وجه سیاسی و مشغله کاری فرد، مد نظر نبوده و تنها به مشخصات فرهنگی، علمی و ادبی صاحب عنوان توجه شده است.
• شرح حال هر شخصیتی از تولد آغاز و به مرگ و محل دفن ختم شده است و چون آثار تنها چیزی است که بعد از مرگ باقی می‌ماند، در انتهای مدخل آورده شده است.
• این مجموعه به معرفی بیش از ده هزار ایرانی بر اساس هزار منبع متقدم و متأخر پرداخته که در تألیف شرح احوال هر شخصیت به اقوال کهن‌ترین و نزدیکترین مأخذ به زمان حیات هر فرد توجه شده است.

محتوا و سال انتشار هر جلد

• جلد اول (شامل حروف آ ـ الف از مدخل آباده‌ای تا ایوب خراسانی) حدود ۱۶۵۰ مدخل در سال ۱۳۷۷ به چاپ رسید.
• جلد دوم (شامل حروف ب ـ خ از مدخل بابا افضل کاشانی تا خیری تبریزی) حدود ۱۷۵۰ مدخل در سال ۱۳۷۷ به چاپ رسید.
• جلد سوم (شامل حروف د ـ ش از مدخل دابوقی بارفروشی تا شیونی قاینی) حدود ۲۰۰۰ مدخل در سال ۱۳۷۸ به چاپ رسید.
• جلد چهارم (شامل حروف ص ـ ق از مدخل صائب تبریزی تا قیصری همدانی) حدود ۱۸۰۰ مدخل در سال ۱۳۷۹ به چاپ رسید.
• جلد پنجم (شامل حروف ک ـ م از مدخل کابلی تا میهنی) حدود ۱۶۰۰ مدخل در سال ۱۳۸۰ به چاپ رسید.
• جلد ششم (شامل حروف ن ـ ی از مدخل ناتل خانلری تا یوسفی هروی) حدود ۸۵۰ مدخل به همراه فهرست اعلام در سال ۱۳۸۰ به چاپ رسید.

چاپ دوم این اثر با دقت نظر مجددی مورد بازبینی و ویرایش علمی قرار گرفت و در سال ۱۳۸۴ تقدیم به اهل علم شد.

منابع

طرح پژوهش اثرآفرینان، انجمن آثار و مفاخر فرهنگی، بازیابی: ۱۹ بهمن ۱۳۹۱.