حدیث مقلوب
«قلب» در لغت، به معنای «وارونه و جا به جا کردن» است و «حدیث مقلوب» که یکی از دوازده قسم حدیث ضعیف می باشد، از یک لحاظ به مقلوب سندی و متنی و از لحاظ دیگر به مقلوب سهوی و عمدی تقسیم می‌شود.
به این ترتیب که اسماء همگی یا بعضی از راویان سلسله سند به شخص یا به اشخاص دیگری تبدیل شود. یا نام دو راوی که در سلسله سند هستند پس و پیش آورده شود. مانند «محمد بن احمد بن عیسی» در رجال شیعه که نام صحیحش احمد بن محمد بن عیسی است و مانند «کعب بن مرة» در رجال اهل سنت که «مرة بن کعب» است.
قلب متنی، در جایی است که کلمه‌ای از متن یک حدیث با کلمه دیگری از همان متن، جا به جا شده باشد؛ یا بعض الفاظ متن را مقدم و مؤخر بیاورند، مانند حدیث: «سبعة یظلّهم الله فی عرشه... (فمنهم) رجل تصدّق بصدقة فأخفاها حتی لاتعلم یَمینُه ما تنفق بشِماله» که اصل آن «حتی لاتعلم شماله ما تنفق بیمینه» می باشد.
در حدیث مقلوب، گاهی این عمل اشتباهاً انجام می شده و گاهی برای امتحان و اختبار محدث صورت می گرفته، مانند آزمایش اهل بغداد از بخاری. گاهی نیز این کار برای بهتر جلوه دادن حدیث می شود تا در آن حدیث رغبت شود. قلب عمدی حدیث حرام است زیرا نوعی دروغ گفتن است که موجب اسقاط عدالت راوی می‌شود.
پانویس
- ↑ قواعد التحدیث، ص ۱۳۲؛ او کانت المخالفة بتقدیم و تاخیر فی الاسماء المقلوب (شرح نخبه، ص۳۴).
- ↑ خطیب بغدادی را کتابی است در این موضوع، به نام (رفع الارتیاب فی المقلوب من الاسماء والالقاب).
- ↑ تمام حدیث را در درایه مروج، ص۱۰۴ ببینید.
- ↑ و هو حدیث یروی بطرق آخر لیکون اجود منه، فیرغب فیه (درایه شهید، ص۶۹).
منابع
- درایة الحدیث، کاظم مدیر شانه چی.
- آسیب شناخت حدیث، عبدالهادی مسعودی.
- پایگاه مدیریت اطلاعات علوم اسلامی، برگرفته از مقاله "حدیث مقلوب".
- لغتنامه دهخدا، ذیل "حدیث مقلوب".