آیه 139 سوره نساء

الَّذِينَ يَتَّخِذُونَ الْكافِرِينَ أَوْلِياءَ مِنْ دُونِ الْمُؤْمِنِينَ أَ يَبْتَغُونَ عِنْدَهُمُ الْعِزَّةَ فَإِنَّ الْعِزَّةَ لِلَّهِ جَمِيعاً (139)

بعد از آن بيان منافقين را فرمايد:

الَّذِينَ يَتَّخِذُونَ الْكافِرِينَ أَوْلِياءَ مِنْ دُونِ الْمُؤْمِنِينَ‌: منافقان آنانند كه اتخاذ كنند و فرا مى‌گيرند كافران را دوستان خود از غير مؤمنان. بعد بر سبيل انكار مى‌فرمايد: أَ يَبْتَغُونَ عِنْدَهُمُ الْعِزَّةَ: آيا اين متحابين با كفار، ميطلبند نزد كافران عزت و بزرگوارى را، يعنى از دوستى با ايشان، ارجمندى و قوت و شوكت و غلبه و نصرت را مى‌خواهند. فَإِنَّ الْعِزَّةَ لِلَّهِ جَمِيعاً: پس بدرستى كه عزت و ارجمندى مر خداى راست به تمامه يعنى در حالتى كه جميع عزت از جانب حضرت عزت مى‌باشد لا غير، پس متعزز نيست كسى كه خدا او را عزيز نگردانيده و حق تعالى عزت را براى اولياء خود خواسته، چنانچه فرمايد: وَ لِلَّهِ الْعِزَّةُ وَ لِرَسُولِهِ وَ لِلْمُؤْمِنِينَ‌: بنابراين عزت غير، نسبت به عزت اولياى الهى، هيچ نمى‌نمايد.

«1» شبيه به اين مضمون از امام باقر عليه السّلام روايت شده است: اصول كافى، جلد 4، صفحه 43، حديث 2.

تفسير اثنا عشرى، ج‌2، ص: 611

تنبيه: چون آيات قرآنى، عبرت آن به عموم لفظ است نه خصوص سبب، لذا آيه شريفه عموميت دارد به تمام مكلفين. و كأنّه هاتف غيبى الهى و لسان ناطق قرآنى، السّاعه مخاطبه نمايد با كسانى كه مصاحبت و مجالست و معاشرت و مرافقت با كفار مى‌كنند از غير مؤمنان، و مى‌فرمايد: آيا اين جماعت طلب عزت مى‌كنند از كفار، و حال آنكه جميع عزت از خدا است، و طالبين آن بايد دوستى با خدا و طاعت او را نمايند تا عزت يابند.

الَّذِينَ يَتَّخِذُونَ الْكافِرِينَ أَوْلِياءَ مِنْ دُونِ الْمُؤْمِنِينَ أَ يَبْتَغُونَ عِنْدَهُمُ الْعِزَّةَ فَإِنَّ الْعِزَّةَ لِلَّهِ جَمِيعاً (139)

ترجمه‌

آنانكه مى‌گيرند كافران را دوستان غير از اهل ايمان آيا مى‌جويند نزد ايشان عزت را پس همانا عزت مر خدا راست بتمامى..

تفسير

كوته‌نظران همينكه ديدند كفار داراى ثروت و مكنت و رياست ميباشند مايل بدوستى با آنها ميشوند بگمان آنكه حشر و معاشرت و رفاقت با آنها موجب عزت و افتخار است در صورتى كه از ثروت و مكنت و رياست آنها بهره نميبرند و بوبال عقائد فاسده و اعمال كاسده آنها گرفتار ميشوند و ناچار ميشوند كه در اوضاع زندگانى از آنها تقليد و تبعيت كنند و خود را از هر جهت كه ممكن است شبيه بآنها نمايند كم كم آداب دينى خود را از دست داده رفتار خود را فراموش ميكنند و رفتار آنها را هم ياد نميگيرند و اگر هم ياد بگيرند چون تقليدى است دوام و ثبات ندارد و چون با قواعد و آداب دينى و اوضاع مملكتى آنها سازش ندارد نمى‌توانند كاملا تبعيت نمايند ناچار از اين در رانده و از آن راه مانده ميشوند با آنكه خداوند فرموده مر خدا راست عزت بتمامى در هر جا و براى هر كس باشد و بهر كس خواهد عنايت فرمايد و مقرر داشته است آنرا براى دوستان خود و قمى فرموده نازل شده است در باره بنى اميّه كه هم قسم شده‌

جلد 2 صفحه 140

بودند كه نگذارند بنى هاشم بر مسند خلافت متمكن شوند و اللّه اعلم.

الَّذِين‌َ يَتَّخِذُون‌َ الكافِرِين‌َ أَولِياءَ مِن‌ دُون‌ِ المُؤمِنِين‌َ أَ يَبتَغُون‌َ عِندَهُم‌ُ العِزَّةَ فَإِن‌َّ العِزَّةَ لِلّه‌ِ جَمِيعاً (139)

جلد 6 - صفحه 241

كساني‌ ‌که‌ ميگيرند كفار ‌را‌ دوست‌ و ناصر و معين‌ ‌خود‌ ‌از‌ ‌غير‌ مؤمنين‌ آيا طلب‌ ميكنند ‌از‌ نزد كفار عزّت‌ و بزرگي‌ ‌را‌ ‌پس‌ بدانند ‌که‌ محققا جميع‌ انحاء عزّت‌ اختصاص‌ بخداوند دارد ‌هر‌ ‌که‌ ‌را‌ بخواهد عزيز ميكند و ‌هر‌ ‌که‌ ‌را‌ بخواهد ذليل‌ وَ تُعِزُّ مَن‌ تَشاءُ وَ تُذِل‌ُّ مَن‌ تَشاءُ آل‌ عمران‌ ‌آيه‌ 36.

الّذين‌ صفت‌ منافقين‌ ‌است‌ ‌که‌ ظاهر مسلمان‌ و باطن‌ كافر يَتَّخِذُون‌َ اخذ بمعني‌ دوستي‌ و رفاقت‌ ‌با‌ ‌آنها‌ ‌است‌ الكافرين‌ و ‌آنها‌ ‌را‌ دوست‌ ‌خود‌ پنداشتن‌ (اولياء) ولي‌ّ دوست‌ و ناصر و معين‌ و صاحب‌ اختيار ‌است‌ ‌که‌ ‌در‌ تحت‌ اطاعة كفار ميروند و تصور ميكنند ‌که‌ ‌آنها‌ اينان‌ ‌را‌ عزت‌ و شوكت‌ و رفعت‌ ميدهند، ‌آنها‌ ‌در‌ گرفتاريها باو كمك‌ ميدهند و ‌او‌ ‌را‌ نجات‌ ميدهند مِن‌ دُون‌ِ المُؤمِنِين‌َ ‌يعني‌ ‌با‌ مؤمنين‌ آميزش‌ و محبت‌ و رفاقت‌ نميكنند و ‌آنها‌ ‌را‌ دوست‌ و ناصر ‌خود‌ نميپندارند أَ يَبتَغُون‌َ عِندَهُم‌ُ العِزَّةَ استفهام‌ انكاريست‌ مثل‌ أَ إِله‌ٌ مَع‌َ اللّه‌ِ قُل‌ هاتُوا بُرهانَكُم‌ نمل‌ ‌آيه‌ 64، ابتغاء بمعني‌ طلب‌ و تحصيل‌ ‌است‌، عندهم‌ نزد ‌آنها‌ ‌يعني‌ تصور ميكنيد ‌که‌ عزة نزد كفار ‌است‌ چنانچه‌ امروز بسياري‌ ‌با‌ كفار و ظلمه‌ آميزش‌ دارند بطمع‌ مال‌ و جاه‌ ‌که‌ ‌از‌ پرتو ‌آنها‌ بهره‌مند شوند و ‌با‌ اهل‌ ايمان‌ و تقوي‌ و علماء كناره‌گيري‌ ميكنند و ‌آنها‌ ‌را‌ خوار و خفيف‌ ميپندارند غافل‌ ‌از‌ اينكه‌ للباطل‌ جولة و للحق‌ دولة.

فَإِن‌َّ العِزَّةَ لِلّه‌ِ جَمِيعاً خداوند تمام‌ عزة بدست‌ ‌او‌ ‌است‌ لَهُوَ العَزِيزُ الرَّحِيم‌ُ عزتش‌ ‌غير‌ متناهيست‌ و تمام‌ مخلوقات‌ ‌در‌ جنب‌ قدرتش‌ ذليل‌ و خوار هستند و بخاصان‌ خودش‌ عنايت‌ ميفرمايد وَ لِلّه‌ِ العِزَّةُ وَ لِرَسُولِه‌ِ وَ لِلمُؤمِنِين‌َ منافقين‌ ‌آيه‌ 8.

242

(آیه 139)

و در این آیه این دسته از منافقان چنین توصیف شده اند: «آنها کافران را به جای مؤمنان دوست خود انتخاب می کنند» (الَّذِینَ یتَّخِذُونَ الکافِرِینَ أَولِیاءَ مِن دُونِ المُؤمِنِینَ). سپس می گوید: هدف آنها از این انتخاب چیست! «آیا راستی می خواهند آبرو و حیثیتی از طریق این دوستی برای خود کسب کنند»!؟ (أَ یبتَغُونَ عِندَهُمُ العِزَّةَ). «در حالی که تمام عزتها مخصوص خداست» (فَإِنَّ العِزَّةَ لِلّهِ جَمِیعاً) زیرا عزت همواره از «علم» و «قدرت» سر چشمه می گیرد و اینها که قدرت و علمشان ناچیز است، کاری از دستشان ساخته نیست که بتوانند منشأ عزتی باشند.

این آیه به همه مسلمانان هشدار می دهد که عزت خود را در همه شؤون زندگی اعم از شؤون اقتصادی و فرهنگی و سیاسی و مانند آن، در دوستی با دشمنان اسلام نجویند، زیرا هر روز که منافع آنها اقتضا کند فورا صمیمی ترین متحدان خود را رها کرده و به سراغ کار خویش می روند که گویی هرگز با هم آشنایی نداشتند، چنانکه تاریخ معاصر شاهد بسیار گویای این واقعیت است؟