سریه

سَريَّه یا بعث، به جنگ‌هایی در دوره پیامبر اکرم(ص) گفته می‌شود که بدون حضور مستقیم پیامبر(ص) و به فرماندهی يكى از صحابه بوده است.

معنای سریه

درباره وجه تسیمه سریه دو احتمال مطرح ساخته‌اند:

  1. سریه به سپاهی گفته می‌شود که شمار افراد آن، نهایت تا چهارصد نفر می‌رسد و به عبارتی این سپاه، گزیده یک سپاه و چیرگان آن است.
  2. این گروه یا سپاه به‌طور مخفیانه و سرّی اعزام می‌شود. البته گفته‌اند که احتمال دوم صحیح نیست، زیرا سرّ از لحاظ لغوی غیر از سَرِی است.

ترتیب تاریخی سریه‌ها

به گزارش ابن‌اسحاق، بعث‌ها و سریه‌های رسول خدا سی‌وهشت بعث یا سریه بوده است. مسعودی از جمعی، سی‌وپنج بعث و سریه و از محمد بن جریر طبری چهل‌وهشت سریه و از بعضی شصت‌وشش سریه و بعث نقل می‌کند. فضل بن حسن طبرسی در اعلام الوری سی‌وشش سریه می‌نویسد.

  1. سریه حمزه بن عبدالمطلب به ساحل دریا، در ناحیه عیص- سال دوم بعد از غزوه ابواء.
  2. سریه عبیده بن حارث بن مطّلب به پایین‌تر از ثنیه المرّه- سال دوم بعد از غزوه اَبواء.
  3. سریه سعد بن ابی‌وقاص به خرّار آبگاهی در جحفه- بعد از سریه حمزه، سال دوم.
  4. سریه عبدالله بن جحش به نخله- در ماه رجب، بعد از بدر اولی.
  5. سریه عمیر بن عدی - رمضان سال دوم.
  6. سریه سالم بن عمیر برای کشتن ابی‌عفک- ماه شوّال سال دوم.
  7. سریه محمّد بن مسلمه برای کشتن کعب بن اشرف- ربیع الاول سال سوم.
  8. سریه زید بن حارثه به قرده- جمادی‌الآخر سال سوم.
  9. سریه مرثد بن ابی‌مرثد غنوی: سریه رجیع- صفر سال چهارم.
  10. سریه منذر بن عمرو: سریه بئر معونه- صفر سال چهارم.
  11. سریه ابوسلمه بن عبدالاسد به سرزمین قطن- محرّم سال چهارم.
  12. سریه عبداللّه بن انیس جهنی برای کشتن سفیان بن خالد بن نبیح هذلی لحیانی- محرّم سال چهارم.
  13. سریه عمرو بن امیه ضمری و سلمه بن اسلم بن حریش به مکه بر سر ابوسفیان- سال چهارم.
  14. سریه ابوعبیده بن جرّاح به سیف البحر- ذی‌الحجّه سال پنجم.
  15. سریه عبداللّه بن عتیک برای کشتن ابورافع سلّام بن ابی‌الحقیق رمضان سال ششم.
  16. سریه محمّد بن مسلمه به سمت قرطاء بر سر بنی‌بکر بن کلاب محرّم سال ششم.
  17. سریه عمر بن خطاب از غزوه لحیان بر سر قاره- ربیع‌الاول سال ششم.
  18. سریه هلال بن حارث مزنی از غزوه لحیان بر سر بنی مالک بن فهر- ربیع الاوّل سال ششم.
  19. سریه بشر بن سویید جهنی از غزوه لحیان بر سر بنی‌حارث بن کنانه- ربیع الاوّل سال ششم.
  20. سریه سعد بن عباده جهنی به غمیم- ربیع الاوّل سال ششم.
  21. سریه عکاشه بن محصن اسدی تا غمر آبگاهی از بنی‌اسد- ربیع الاوّل سال ششم.
  22. سریه محمّد بن مسلمه به ذی‌القصّه بر سر بنی‌ثعلبه و بنی‌عوال- ربیع الثانی
  23. سریه ابوعبیده بن جرّاح به ذی‌القصّه بر سر بنی‌ثعلبه و بنی‌عوال- ربیع الثانی سال ششم.
  24. سریه ابوعبیده بن جرّاح به ذی‌القصّه در راه عراق.
  25. سریه زید بن حارثه به جموم: سرزمین بنی‌سلیم.
  26. سریه زید بن حارثه به عیص- جمادی‌الاول سال ششم.
  27. سریه زید بن حارثه به طرف - جمادی‌الثانی سال ششم.
  28. سریه زید بن حارثه به حسمی بر سر جذام- جمادی‌الثانی سال ششم.
  29. سریه زید بن حارثه به مدین.
  30. سریه زید بن حارثه به وادی‌القری بر سر امّ‌قرفه- رجب سال ششم.
  31. سریه علی بن ابی‌طالب(ع) به فدک بر سر سعد بن بکر- شعبان سال ششم.
  32. سریه عبدالرحمن بن عوف به دومةالجندل بر سر بنی‌کلب- شعبان سال ششم.
  33. سریه ابوعبیده بن جراح به دو کوه اجاَ و سلمی.
  34. سریه زید بن حارثه به وادی‌القری- رمضان سال ششم.
  35. سریه عبدالله بن رواحه به خیبر.
  36. سریه عبدالله بن رواحه به خیبر بر سر یسیر بن رزام یهودی- شوّال سال ششم.
  37. سریه کرز بن جابر فهری به ذی الجدر- شوّال سال ششم.
  38. سریه عمر بن خطّاب به تربه- شعبان سال هفتم.
  39. سریه ابوبکر به نجد بر سر بنی‌کلاب- شعبان سال هفتم.
  40. سریه بشیر بن سعد به فدک بر سر بنی مرّه- شعبان سال هفتم.
  41. سریه زبیر بن عوام به فدک بر سر بنی مرّه.
  42. سریه غالب بن عبداللّه لیثی به میفعه بر سر بنی‌ثعلبه و بنی‌عوال- رمضان سال هفتم.
  43. سریه بشیر بن سعد به یمن و جبار در ناحیه خیبر .
  44. سریه ابن‌ابی‌العوجاء بر سر بنی‌سلیم- ذی‌الحجه سال هفتم.
  45. سریه عبداللّه بن ابی‌حدرد اسلمی به غابه- ذی‌حجّه سال هفتم.
  46. سریه محیصه بن مسعود به ناحیه فدک- ذی‌حجّه سال هفتم.
  47. سریه عبداللّه بن ابی‌حدرد به إضم- ذی‌حجّه سال هفتم.
  48. سریه غالب بن عبداللّه لیثی به کدید بر سر بنی‌ملوّح صفر سال هشتم.
  49. سریه غالب بن عبداللّه لیثی به فدک بر سر بنی‌مرّه- صفر سال هشتم.
  50. سریه کعب بن عمیر غفاری به ذات اطلاح از سرزمین شام- ربیع‌الاَوّل سال هشتم.
  51. سریه شجاع بن وهب اسدی به سی: آبی از ذات عرق- ربیع‌الاوّل سال هشتم.
  52. سریه عیینه بن حصن فزاری بر سر بنی‌العنبر.
  53. سریه قطبه بن عامر بن حدیده به تباله بر سر قبیله خشعم بعد از سریه شجاع بن وهب.
  54. سریه موته- جمادی‌الاول سال هشتم.
  55. سریه عمرو بن عاص: سریه ذات السلاسل آبی در آن طرف وادی‌القری بر سر بلی و قضاعه- جمادی‌الثانی سال هشتم.
  56. سریه ابوعبیده بن جرّاح: سریه خبط بر سر جهینه- رجب سال هشتم.
  57. سریه ابوقتاده بن ربعی انصاری به خضره از سرزمین نجد، مسکن محارب بر سر غطفان شعبان سال هشتم.
  58. سریه ابوقتاده به بطن اضم- رمضان سال هشتم .
  59. سریه خالد بن ولید برای ویران کردن بتخانه عزّی.
  60. سریه ابوعامر اشعری به اوطاس- بعد از حنین.
  61. سریه عمرو بن عاص به رهاط برای ویران کردن بتخانه سواع- رمضان سال هشتم.
  62. سریه سعد بن زید اَشهلی به مثلّل برای ویران کردن بتخانه مناه- رمضان سال هشتم.
  63. سریه خالد بن سعید بن عاص به عرنه- رمضان سال هشتم.
  64. سریه هشام بن عاص به یلملم- رمضان سال هشتم.
  65. سریه طفیل بن عمرو دوسی برای خراب کردن بتخانه ذی- الکفّین بت عمرو بن حممه دوسی- شوّال سال هشتم.
  66. سریه غالب بن عبد اللّه بر سر بنی مدلج (بعد از فتح مکه).
  67. سریه عمرو بن امیه بر سر بنی‌الهذیل بعد از فتح مکه.
  68. سریه عبداللّه بن سهیل بن عمرو بر سر بنی معیص و محارب بن فهر- بعد از فتح مکه.
  69. سریه خالد بن ولید بر سر بنی جذیمه.
  70. سریه ضحّاک بن سفیان کلابی بر سر بنی کلاب- ربیع‌الاَوّل سال نهم.
  71. سری‌های که ثمامه بن اَثال حنفی را اسیر کرد.
  72. سریه علقمه بن مجزّز مدلجی به بندر شعیبه- ربیع الآخر سال نهم.
  73. سریه عکاشه بن محصن اَسدی به جناب: سرزمین عذره و بلی -ربیع الآخر سال نهم.
  74. سریه علی بن ابی‌طالب برای خراب کردن بتخانه فلس از بنی طیئ ربیع الآخر سال نهم.
  75. سریه خالد بن ولید به دومة الجندل بر سر اَکید بن عبد الملک- ربیع الآخر سال نهم.
  76. سریه خالد بن ولید بر سر بنی حارث بن کعب- ربیع الآخر یا جمادی الاَولی سال دهم.
  77. سریه اسامه بن زید به ابنی از ناحیه بلقاء- صفر سال دهم.
  78. سریه خالد بن ولید بر سر بنی‌عبد المدان در نجران - ربیع‌الاوّل سال دهم.
  79. سریه علی بن ابی‌طالب به یمن- رمضان سال دهم.
  80. سریه خالد بن ولید به یمن.
  81. سریه اسامة بن زید به سرزمین بلقاء و اذرعات و مؤته- صفر سال یازدهم.
  82. سریه بنی‌عبس.

تعریف بعضی واژه‌ها

مسعودی می‌نویسد:

  • سرایا از سه تا پانصد نفر است که در شب بیرون روند.
  • سوارب: دسته‌هائی است که روز بیرون روند.
  • مناسر: بیش از پانصد نفر و کمتر از هشتصد نفر.
  • جیش: سپاهی است که شماره‌اش به هشتصد نفر برسد.
  • خشخاش: بیش از هشتصد و کمتر از هزار نفر.
  • جیش ازلم: سپاهی است که به هزار نفر برسد.
  • جیش جحفل: سپاهی است که به چهار هزار نفر برسد.
  • جیش جرّار: سپاهی است که به دوازده هزار نفر برسد.
  • هرگاه سرایا و سوارب پس از بیرون رفتن، پراکنده و دسته دسته شدند، کمتر از چهل نفر جرائد و از چهل تا کمتر از سیصد مقانب و از سیصد تا کمتر از پانصد نفر جمرات است. و هرگاه چهل مرد را می‌فرستادند، آن‌ها را عصبه می‌نامیدند.
  • کتیبه: سپاهی است که فراهم گشته و پراکنده نشود.
  • حضیره: از ده نفر به پائین را گویند که به جنگ فرستاده شوند.
  • اَرعن: سپاه بزرگ بی‌مانند. خمیس: سپاه عظیم را گویند.

مطالعه بیشتر

جستارهای وابسته

پانویس

  1. ابن‌اثیر، النهایه، ۱۳۷۶ق، ج۲، ص۱۵۹.
  2. طبرسی، اعلام الوری، ۱۳۹۹ق، ص ۶۹- ۷۰.
  3. مقریزی، امتاع‌الاسماع، بیروت، ج۱، ص۱۷۴.
  4. مقریزی، امتاع‌الاسماع، بیروت، ج۱، ص ۱۷۰.
  5. مسعودی، التنبیه و الاشراف، ۱۳۵۶ش، ص ۲۱۳.
  6. مسعودی، التنبیه و الاشراف، ۱۳۵۶ش، ص ۲۱۷.
  7. مسعودی، التنبیه و الاشراف، ۱۳۵۶ش، ربیع الاول (ص۲۱۹، چاپ بیروت) م.سال ششم.
  8. احتمالاً تکرار است. م. ربیع الآخر سال ششم
  9. ابن‌اسحاق، سیره النبی، ج ۴، ص ۲۸۴..- ربیع الآخر سال ششم.
  10. ابن‌اسحاق، سیره النبی، ج ۴، ص ۳۱۲.
  11. مسعودی، التنبیه و الاشراف، ۱۳۵۶ش، ص ۲۱۸.
  12. ابن‌اسحاق، سیره النبی، ج ۴، ص ۲۹۲؛ یعقوبی، ص ۴۳۸
  13. ر. ک: ابن‌اسحاق، سیره النبی، ج ۴، ص ۲۸۴؛ مقریزی، امتاع الاسماع، بیروت، ج۱، ص ۳۳۵.- در شوّال سال هفتم
  14. ابن‌اسحاق، سیره النبی، ج‌۴، ص ۲۸۲؛ مقریزی، امتاع الاسماع، بیروت، ج۱، ص ۳۴۲-۳۴۳.
  15. از ۵۲- ۵۸: ابن‌اسحاق، سیره النبی، ج ۴، ص ۲۹۶؛ یعقوبی، ص ۴۳۸
  16. انسان العیون، ج ۳، ص ۲۲۱
  17. انسان العیون، ج ۳، ص ۲۲۵
  18. در نسخه اصل بر این گونه است ولی صحیح: بنی دیل است. ر. ک: تاریخ یعقوبی ص۴۳۷؛ طبرسی، اعلام الوری، ۱۳۹۹ق، ص ۶۹- ۷۰.
  19. ابن‌اسحاق، سیره النبی، ج ۴، ص ۳۱۵
  20. ابن‌اسحاق، سیره النبی، ج ۴، ص ۳۱۹.
  21. ابن‌اسحاق، سیره النبی، ج ۴، ص ۳۱۹
  22. آیتی، تاریخ پیامبر اسلام، ص ۲۸۳
  1. در تقدیم و تاَخیر و مصادف بودن این دو سریه اختلاف است: بعضی سریه عبیده را مقدّم و بعضی هر دو را در یک زمان نوشته‌اند.
  2. جوامع السیره عمرو بن عدی (ص‌۲۱، چاپ دار المعارف مصر) م. برای کشتن عصماء دختر مروان

منابع

  • آیتی، محمدابراهیم، تاریخ پیامبر اسلام، تهران، دانشگاه تهران، ۱۳۷۸ ش.
  • ابن‌اسحاق، سیرة النبی، چاپ مصطفی الحلبی، ۱۳۵۵ ه. م.
  • ابن‌اثیر، مبارک بن محمد، النهایه فی غریب الحدیث و الاَثر، قم، موسسه مطبوعاتی اسماعیلیان، ۱۳۷۶ ق.
  • حسنی، علی‌اکبر، تاریخ تحلیلی صدر اسلام، تهران، انتشارات پیام نور.
  • طبرسی، فضل بن حسن، اعلام الوری باعلام الهدی، تحقیق علی اکبر غفاری، بیروت، دارالمعرفه، ۱۳۹۹ ق.
  • مقریزی، احمد بن علی، امتاع الاسماع، بیروت، دار الکتب العلمیه، بی‌تا.
  • مسعودی، علی بن حسین، التنبیه و الاشراف، تهران، شرکت انتشارات علمی فرهنگی، ۱۳۵۶ ش.