شرح چهل حدیث (کتاب)
|
| |
| اطلاعات کتاب | |
|---|---|
| نویسنده | امام خمینی |
| تاریخ نگارش | ۵ اسفند ۱۳۱۷ هجری شمسی |
| موضوع | توضیح و شرح چهل حدیث اخلاقی، کلامی و عرفانی از احادیث کافی |
| زبان | فارسی |
| اطلاعات نشر | |
| ناشر | مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی |
| محل نشر | تهران و قم |
| تاریخ نشر | از ۱۳۷۱ش |
| نوبت چاپ | شصتوسوم تا سال ۱۳۹۸ش |
| شمارگان | چاپ اول: ده هزار نسخه، چاپ شصتوسوم: پنج هزار نسخه. |
شرح چهل حدیث کتابی اخلاقی، عرفانی و اعتقادی به زبان فارسی که امام خمینی نگارش آن را در سال ۱۳۱۷ش به پایان رساند. در این اثر بسیاری از مسائل اخلاقی مانند اخلاص، ریا، توکل، حسادت، عجب، توبه، خوف و رجا و صبر، برخی از مسائل اعتقادی مانند جبر و اختیار و معاد و برخی از مسائل عرفانی مانند لقاء الله بر اساس ۴۰ حدیث از احادیث کافی مطرح و شرح شده‌است.
این کتاب، به زبان‌های عربی، انگلیسی، فرانسوی، اردو، تایلندی و کردی ترجمه و منتشر شده‌است. برخی از نویسندگان از جمله جواد محدثی، سید حسن اسلامی و محمدرضا یکتایی هر کدام به صورت جداگانه، این کتاب را به زبان فارسی، بازنویسی و خلاصه کرده‌اند.
پیشینه
مطالب کتاب شرح چهل حدیث را امام خمینی نخست در مدرسه فیضیه و مدرسه ملاصادق قم برای شاگردانش مطرح و بعد آن دروس را به صورت کتابی به زبان فارسی تنظیم کرد. چنانکه نویسنده تصریح کرده است، نگارش کتاب «شرح چهل حدیث»، چهارم محرم ۱۳۵۸ق (۵ اسفند ۱۳۱۷ش) به پایان رسانده است.
چهل‌حدیث‌نویسی یا اربعین‌نویسی، سنتی مرسوم در میان مسلمانان است که از نیمه دوم قرن سوم هجری آغاز شد. بر اساس حدیثی که از پیامبر اسلام(ص) نقل شده است، هر کس چهل حدیث از آنچه مسلمانان در امر دین خود بدان محتاجند را حفظ کند، خداوند او را در قیامتْ فقیهی عالِم محشور خواهد کرد. امام خمینی نیز در مقدمه کتاب، به این حدیث اشاره کرده و ابراز امیدواری کرده است که این اثر مشمول حدیث مذکور باشد.
با اتکا به این حدیث، آثار فراوانی در قالب جمع‌آوری و شرح و توضیح چهل حدیث در موضوع خاص یا به‌طور پراکنده تدوین شده است. آقابزرگ تهرانی، در کتاب خود الذریعه، اطلاعات حدود نود کتاب در این باره را از میان نویسندگان شیعه ذکر کرده که موضوعاتی فقهی، عرفانی، اخلاقی و عقایدی دارند. در میان اهل سنت نیز کتاب‌هایی با همین نام تدوین شده است که مصطفی حاجی خلیفه، کتابنامه‌نویس اهل سنت در قرن یازدهم هجری، مشهور به کاتب چلبی، در کتاب خود کشف الظنون، به بیش از هفتاد اثر اشاره کرده است.
ساختار کتاب
۳۳ حدیث از احادیث کتاب، در باب اخلاق، و هفت حدیث دیگر، درباره اعتقادات و معارف است. امام خمینی در این کتاب ابتدا متن حدیث را نقل می‌کند، سپس ترجمه فارسی را می‌نگارد و پس از آن، کلمه‌های اصلی حدیث را شرح و معنا می‌کند و در نهایت، به شرح و توضیح متن حدیث می‌پردازد. استفاده از آیات قرآن کریم برای توضیح بهتر نیز در متن شرح چهل حدیث امام خمینی دیده می‌شود. وی همچنین پاره‌ای از سخنان استاد خود محمدعلی شاه‌آبادی را نیز در موضوعات مختلف نقل کرده است.
منبع اصلی کتاب چهل حدیث امام خمینی، اصول کافی است و بیشترین احادیث، از باب ایمان و کفر کتاب اصول کافی انتخاب شده است که تعداد آن به ۲۶ حدیث می‌رسد. همچنین شش حدیث از باب توحید و سه حدیث از باب فضیلت علم‌آموزی نقل و شرح شده است.
نقدها و نظرات
حسن شکوهیان در مقاله‌ای که درباره کتاب چهل حدیث امام خمینی نگاشته است، نقدهایی نیز بر آن وارد کرده است؛ از جمله:
- بر خلاف کتاب‌های چهل حدیث که به‌صورت موضوعی به تدوین احادیث می‌پرداخته‌اند، در کتاب چهل حدیث امام خمینی، تناسب منطقی و رابطه‌ای مضمونی بین چهل حدیث آن وجود ندارد.
- گرچه برخی عبارات و جملات بسیار مؤثر است، اما نوع بیان و سبک گفتار، به‌طور کلی چندان پرقوت نیست تا بتواند راهنمای کسانی باشد که به‌دنبال خودسازی هستند.
- واژگان انتخاب‌شده، بیشتر با ادبیات حوزه‌های علمیه تناسب دارد و برای استفاده دانشجویان و جوانان، نیازمند بازنویسی، خلاصه‌نویسی و ساده‌نویسی است.
نسخه‌ها، چاپ و نشر
نسخه دست‌نویس کتاب شرح چهل حدیث امام خمینی به همراه دو کتاب دیگر، شرح دعای سحر و آداب الصلوة، تا اواخر دهه ۱۳۶۰ شمسی در کتابخانه ملاعلی معصومی همدانی نگهداری می‌شده و سپس به دست چاپ سپرده شده است. اولین چاپ کتاب شرح چهل حدیث امام خمینی، توسط مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی در سال ۱۳۷۱ در ده هزار جلد انتشار یافت و چاپ شصت‌وچهارم آن در سال ۱۴۰۰ش در ۹۲۳ صفحه و هزار نسخه انتشار یافته است.
گزیده‌ها
- اسلامی، سید حسن، برگزیده‌ای از کتاب شرح چهل حدیث امام خمینی، تهران مؤسسه چاپ و نشر عروج، چاپ سوم ۱۳۹۸ش، ۳۰۸ صفحه.
- کمری، علیرضا، گزاره چهل حدیث امام خمینی، تهران کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان، چاپ اول ۱۳۸۲ش، ۱۴۵ صفحه.
- محدثی، جواد، بر کرانه شرح چهل حدیث امام خمینی، تهران مؤسسه چاپ و نشر عروج، چاپ اول ۱۳۸۷ش، ۳۶۴ صفحه
- مددی، اصغر، خلاصه کتاب چهل حدیث امام خمینی، انتشارات کتابستان معرفت، چاپ اول ۱۳۹۷ش، ۴۲۲ صفحه.
- یکتایی، محمدرضا، چهل تدبیر برای تغییر در پرتو چهل حدیث امام خمینی، تهران مؤسسه چاپ و نشر عروج، چاپ اول، ۱۳۸۶ش، ۲۰۰ صفحه.
تدریس‌ها
- درس و شرح صوتی محمدمهدی مهندسی در ۱۴۵ جلسه
- درس و شرح محمدباقر تحریری
- کلاس تدریس کتاب «چهل حدیث» امام خمینی در هیئت امام علی(ع) مرکز فرهنگ اسلامی فرانکفورت به همت «مخبر»، معاون فرهنگی این مرکز به صورت دو هفته یک بار از مورخ ۱۹ اوت ۲۰۱۷ آغاز شد.
- درس و شرح علی ثمری
ترجمه‌ها
- عربی: الامام الخمینی، الاربعون حدیثاً، تعریب السید محمد الغروی، قم، دارالکتاب الاسلامی، ۱۴۱۹ق، ۶۱۴ص.
- انگلیسی: چاپ دوم ترجمه کتاب «شرح چهل حدیث» امام خمینی به زبان انگلیسی توسط مه‌لقا و علیقلی قرایی در ۶۶۷ صفحه از سوی مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (س) منتشر شد.
- فرانسه: به همت رایزنی فرهنگی ایران در فرانسه، شرح چهل حدیث امام خمینی به زبان فرانسوی به نام «quarante hadiths» در ۷۵۸ صفحه در مدت ۲ سال ترجمه و منتشر شد.
- اردو: ترجمه کتاب «شرح چهل حدیث» امام خمینی، به زبان اردو با عنوان «چالیش حدیثین»، به همت بخش امور بین‌الملل مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، در قطع وزیری و ۷۶۷ صفحه منتشر شده‌است.
- کردی: با تلاش وابستگی فرهنگی جمهوری اسلامی ایران در استانبول و همکاری مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی ترجمه کُردی کتاب شرح چهل حدیث امام خمینی (س) با ترجمه سیدعلی حسینی در ۵۸۴ صاز سوی انتشارات کوثر شهر استانبول ترکیه چاپ و منتشر شد.
- تایی: رایزنی فرهنگی ایران در تایلند با همکاری «عبدالله مناجیت»، مترجم با سابقه تایلندی و با پشتیبانی مجمع جهانی اهل بیت علیهم السلام جلد سوم چهل حدیث امام خمینی (ره) را ترجمه و چاپ کرد. بر اساس این گزارش، جلد اول شامل احادیث ۱ تا ۱۷ در سال ۱۳۸۷ش ترجمه و چاپ شد، جلد دوم شامل احادیث ۱۸ تا ۲۸ در سال ۱۳۸۹ش ترجمه و جلد سوم شامل احادیث ۲۹ تا ۴۰ در سال ۱۳۹۰ش ترجمه و منتشر شد و برای بیش از ۹۲ مرکز علمی و فرهنگی و دانشگاهی و سیاسی نیز ارسال شد.
کتاب صوتی
شرح چهل حدیث، در قالب کتاب صوتی نیز تولید و منتشر شده‌است.
پانویس
- ↑ امام خمینی، شرح چهل حدیث، ۱۳۸۰ش، مقدمه ناشر، ص۱.
- ↑ ، پایگاه مرکز تقویم مؤسسه ژئوفیزیک دانشگاه تهران.
- ↑ امام خمینی، شرح چهل حدیث، ۱۳۸۰ش، ص۶۶۱.
- ↑ شکوهیان، «حدیث رهپویان فضیلت...»، ص۱۵۵.
- ↑ شیخ صدوق، الخصال، ۱۳۶۲ش، ج۱، ص۵۴۱، ح۱۵؛ شکوهیان، «حدیث رهپویان فضیلت...»، ص۱۵۵.
- ↑ امام خمینی، شرح چهل حدیث، ۱۳۸۰ش، ص۱.
- ↑ شکوهیان، «حدیث رهپویان فضیلت...»، ص۱۵۵.
- ↑ آقابزرگ تهرانی، الذریعة إلی تصانیف الشیعة، ۱۴۰۳ق، ج۱، ص۴۰۹-۴۳۴.
- ↑ شکوهیان، «حدیث رهپویان فضیلت...»، ص۱۵۵.
- ↑ حاجی خلیفه، کشف الظنون عن اسامی الکتب والفنون، ج۱، دار إحیاء التراث العربی، ص۵۲-۶۱.
- ↑ شکوهیان، «حدیث رهپویان فضیلت...»، ص۱۵۳-۱۵۴.
- ↑ شکوهیان، «حدیث رهپویان فضیلت...»، ص۱۵۴.
- ↑ شکوهیان، «حدیث رهپویان فضیلت...»، ص۱۵۴.
- ↑ شکوهیان، «حدیث رهپویان فضیلت...»، ص۱۵۴.
- ↑ شکوهیان، «حدیث رهپویان فضیلت...»، ص۱۵۴.
- ↑ شکوهیان، «حدیث رهپویان فضیلت...»، ص۱۵۸.
- ↑ عقیقی بخشایشی، «اربعین یا چهل حدیث: اثر نفیس امام خمینی»، ص۳۱.
- ↑ ، بانک اطلاعات کتاب و ناشران؛ ، سایت کتابخانه ملی جمهوری اسلامی ایران.
- ↑ ، سایت ابنا.
- ↑ پاتوق کتاب فردا.
- ↑ پاتوق کتاب فردا.
- ↑ پاتوق کتاب فردا.
- ↑ پاتوق کتاب فردا.
- ↑ پاتوق کتاب فردا.
- ↑ پایگاه مرکز تعلیمات اسلامی واشینگتن.
- ↑ پایگاه اطلاع‌رسانی مجمع عالی حکمت اسلامی.
- ↑ خبرگزاری رسمی حوزه.
- ↑ پایگاه راسخون.
- ↑ شبکه جامع کتاب گیسوم.
- ↑ پرتال امام خمینی.
- ↑ خبرگزاری قرآنی ایکنا.
- ↑ خبرگزاری کتاب ایران.
- ↑ پرتال امام خمینی.
- ↑ خبرگزاری قرآنی ایکنا.
- ↑ پایگاه راسخون.
- ↑ قَالَ اَلنَّبِيُّ صَلَّى الله عَلَيْهِ وَ آلِهِ : مَنْ حَفِظَ مِنْ أُمَّتِي أَرْبَعِينَ حَدِيثاً مِمَّا يَحْتَاجُونَ إِلَيْهِ مِنْ أَمْرِ دِينِهِمْ بَعَثَهُ اَللهُ عَزَّ وَ جَلَّ يَوْمَ اَلْقِيَامَةِ فَقِيهاً عَالِماً . الشيخ الصدوق، ثواب الأعمال و عقاب الأعمال، ج۱، ص۱۳۴، نشر دار الشريف الرضي،قم، ۱۴۰۶ق، چاپ دوم
منابع
- آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعة إلی تصانیف الشیعة، با مقدمه محمدحسین آل کاشف الغطاء، بیروت، دار الأضواء، ۱۴۰۳ق/۱۹۸۳م.
- اسلامی، سید حسن، برگزیده‌ای از کتاب شرح چهل حدیث امام خمینی، تهران، مؤسسه چاپ و نشر عروج، چاپ سوم، ۱۳۹۸ش.
- امام خمینی، سید روح‌الله، شرح چهل حدیث، قم، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، چاپ بیست‌و‌چهارم، ۱۳۸۰ش.
- حاجی خلیفه، مصطفی بن عبدالله، کشف الظنون عن اسامی الکتب والفنون، تصحیح محمد شرف‌الدین، بیروت، دار إحیاء التراث العربی، بی‌تا.
- ، سایت کتابخانه ملی جمهوری اسلامی ایران، تاریخ بازدید: ۳ دی ۱۳۹۹ش.
- ، بانک اطلاعات کتاب و ناشران، تاریخ بازدید: ۳ دی ۱۳۹۹ش.
- ، سایت ابنا، تاریخ درج مطلب: ۳۰ آذر ۱۴۰۰ش، تاریخ بازدید: ۳۰ آذر ۱۴۰۰ش.
- شکوهیان، حسن، «حدیث رهپویان فضیلت: مروری بر کتاب شرح چهل حدیث حضرت امام خمینی(ره)»، مجله آینه پژوهش، ش۵۸، مهر و آبان ۱۳۷۸ش.
- شیخ صدوق، محمد بن علی بن بابویه، الخصال، تصحیح و تعلیق علی‌اکبر غفاری، قم، منشورات جامعة المدرسین فی الحوزة العلمیة، ۱۴۰۳ق/۱۳۶۲ش.
- عقیقی بخشایشی، عبدالرحیم، «اربعین یا چهل حدیث: اثر نفیس امام خمینی»، مجله درسهایی از مکتب اسلام، ش۳، سال ۲۹، تیر ۱۳۶۸ش.
- کمری، علیرضا، گزاره چهل حدیث امام خمینی، تهران، کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان، چاپ اول، ۱۳۸۲ش.
- محدثی، جواد، بر کرانه شرح چهل حدیث امام خمینی، تهران، مؤسسه چاپ و نشر عروج، چاپ اول، ۱۳۸۷ش.
- مددی، اصغر، خلاصه کتاب چهل حدیث امام خمینی، انتشارات کتابستان معرفت، چاپ اول، ۱۳۹۷ش.
- یکتایی، محمدرضا، چهل تدبیر برای تغییر در پرتو چهل حدیث امام خمینی، تهران، مؤسسه چاپ و نشر عروج، چاپ اول، ۱۳۸۶ش.
پیوند به بیرون