فهرست شرح‌های صحیفه سجادیه

این مقاله دربارهٔ فهرستی از شرح‌های صحیفه سجادیه است. برای آشنایی با صحیفه سجادیه و ترجمه‌های آن، مدخل صحیفه سجادیه و فهرست ترجمه‌های صحیفه سجادیه را ببینید.

صحیفه سجادیه کتابی است حاوی مناجات و ادعیۀ امام سجاد(ع)، امام چهارم شیعیان مشتمل بر ۵۴ دعای کوتاه و بلند. عناوین دعاهای صحیفه مختلف است و در ضمن هر دعا آموزه‌هایی از اسلام و تشیع گنجانده شده است. معروف‌ترین دعای صحیفه دعای مکارم الاخلاق است.

آقا بزرگ تهرانی در کتاب الذریعه حدود ۵۰ شرح بر صحیفه سجادیه نام برده است. برخی نیز این شروح را بیش از ۸۰ مورد ذکر کرده و آنها را نام برده‌اند.

فهرستی از شروح فارسی و عربی زبور آل محمد(ص) در پی می‌آید:

شروح فارسی

ردیفعنواننویسندهدوره زمانیتوضیحاتسایر
۱ تحفة الرضویة فی شرح الصحیفة السجادیة قاضی بن کاشف الدین محمد اردکانی یزدیبعد از ۱۰۵۷ق نویسنده ابتدا قصد داشت شرحی مفصل به زبان عربی بنگارد اما پس از شرح دو دعا تصمیم می‌گیرد برای نفع عموم مردم از دقایق و اسرار آن، منتخبی از شرح عربی خود را به فارسی برگرداند. اما ظاهرا هر دو شرح او ناتمام مانده و از شرح فارسی فقط ۱۱ دعا نگاشته شده است..
۲ریاض العابدین فی شرح صحیفة زین العابدین بدیع الزمان قهپائی هرندیقرن ۱۱هشرح و ترجمه مزجی مختصری بر صحیفه سجادیه است.
۳ریاض المؤمنین و حدائق المتقین و فقه الصالحین محمد تقی مجلسیم۱۰۷۰قمجلسی ابتدا مقدمه‌ای مفصل در ۱۲ لمعه مشتمل بر معنی دعا و فضل و کیفیت آن و طرز استجابت دعا و فضیلت علم و عالمان بر آن ترتیب داد. اما متأسفانه پس از این مقدمه، کار را ادامه نداد و این شرح ناتمام رها شد.
۴تبیان اللغهمیرزا محمدعلی بن محمد نصیر گیلانی چهاردهیم۱۳۳۴ق----
۵شرح دعای یا من تحل به عقد المکاره نا مشخص ---ترجمه و شرح مختصری از دعای هفتم صحیفه سجادیه است.
۶شرح صحیفه سجادیهمیرزا محمد بن سلیمان تنکابنیقرن ۱۳ و ۱۴----
۷شرح الصحیفة السجادیة سید عبدالله بن علی بن خلیفه سلطان حسینی اصفهانیقرن ۱۲هدر شرح دعای صباح و مساء است.
۸شرح صحیفه سجادیه قطب الدین محمد بن علی شریف لاهیجی م قبل از ۱۰۹۵ه----
۹شرح صحیفه سجادیه نا مشخص ۱۰۵۹ترجمه و شرحی از مزجی بر صحیفه سجادیه که بعد از ذکر هر فقره، نکات و دقایق صرفی و نحوی و موارد ادبی آنها را مشخص می‌سازد و ازجمله ممیزات و مختصات آن، نقل اضافات و کاستی‌های نسخ دیگر از جمله نسخه‌های شهیدین وابن ادریس و کفعمی و در دو مورد از شیخ بهایی است.
۱۰شفاءالصدور فی شرح الزبور سیدعبدالرحیم بن محمد حسینی موسوی شهرستانیقرن ۱۱ ه‍.ق این شرح، از شروح مفصل توضیحی بر صحیفه سجادیه به زبان فارسی است. روش مؤلف بدین ترتیب است که ابتدا فقره‌ای از دعا را نقل و آنگاه ذیل عناوین «بدان که - تحقیق» توضیحات لازمه را در چند مقاله یا مطلب بیان نموده ودر انتها در عنوان «مؤلف گوید» نظر خویش را متذکر شده است. وی این کتاب را به نام شاه سلطان حسین صفوی (۱۱۳۵-۱۱۰۵ ق) معنون داشته است. جلد اول آن شامل شرح ادعیه «تحمید حق تعالی، الصلوة علی رسول الله، الصلوة علی حملة العرش، فی ذکر آل محمد، الصلوة علی اتباع الرسل، الصلوة علی آدم و دعاؤه لنفسه» می‌باشد که به تاریخ رجب ۱۱۱۵ق تحریر شده است و جلد دوم از ادامه ادعیه یعنی «دعای صباح آغاز و تا دعاؤه لِوَلَده» ادامه می‌یابد که در ۱۱۱۷ق نگاشته شده است.
۱۱ تفسیر و شرح صحیفه سجادیه حسین انصاریان۱۳۸۹ش کتابی به زبان فارسی است که تمامی دعاهای صحیفه امام سجاد(ع) را شرح کرده است. این اثر پیش از این با عنوان دیار عاشقان چاپ شده بود. مؤلف در این اثر به شرح مفاهیم اخلاقی، تربیتی و عرفانی دعاهای صحیفه سجادیه پرداخته و از اشعار و حکایات بهره جسته است.
۱۲شهود و شناخت حسن ممدوحی کرمانشاهی---در ۴ جلد به همراه مقدمه‌ای از آیت الله جوادی آملی، از سوی انتشارات بوستان کتاب وابسته به دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم منتشر شده است
۱۳اسرار خاموشان محمد تقی خلجی ---در ۴ جلد که از سوی انتشارات پرتو خورشید منتشر شده است
۱۴دیار عاشقان حسین انصاریان --- ---
۱۵فرهنگ نامه موضوعی فارسی صحیفه سجادیهسیداحمد سجادی با همکاری جمعی از محققان مرکز تحقیقات رایانه‌ای حوزه علمیه اصفهان---در ۳ مجلد در پایان جلد سوم این مجموعه نیز ترجمه روان صحیفه سجادیه آورده شده است.
۱۶ترجمه و شرح صحیفه کامله سجادیه سید علی نقی فیض الاسلام ------- چاپ مرکز نشر آثار فیض الاسلام
۱۷ ترجمه و شرح و توضیح صحیفه سجادیهواحد مطالعات و تحقیقات اسلامی سازمان اوقاف ۱۳۸۱ ه ش---- انتشارات اسوه
۱۸ الدلیل الی موضوعات الصحیفة السجادیهمحمد حسین مظفر---این کتاب به نوعی دسته‌بندی موضوعات صحیفه است و توسط علی شیروانی با عنوان راهنمای موضوعی صحیفه سجادیه به فارسی ترجمه شده است
۱۹ ترجمه و شرح صحیفه سجادیهمحمد رضا آشتیانی و محمد جعفر امامی---
۲۰ شرح دعای مکارم الاخلاقآیت الله صالح غفاری---
۲۱شرح صحیفه سجادیهمیرزا محمد علی مدرسی---
۲۲شرح صحیفه سجادیهابراهیم سبزواری---
۲۳شرح دعای توبهسید محمد ضیاءآبادی---
۲۴شرح دعای عرفهسید احمد سجادی---
۲۵شرح دعای مکارم الاخلاقمحمدتقی فلسفی---
۲۶شرح صحیفه سجادیهسید احمد فهری---
۲۷شرح دعای مکارم الاخلاقسید روح الله خاتمی---
۲۷شرح ۲۰ دعای صحیفه سجادیهسعادت‌ملوک تابش هروی---به شکل سخنرانی

شروح عربی

ردیفعنواننویسندهدوره زمانیتوضیحاتسایر
1 آمال العارفین فی شرح صحیفة سید الساجدینمیرزا عبدالوهاب بن محمد صالح برغانی قزوینی (م ۱۲۴۹ ق) شرح مزجی بسیار مفصلی است بر صحیفه سجادیه که با در نظر گرفتن مطالب و نظرات سید علی خان کبیر در کتاب ریاض السالکین و نقل احادیث و روایات و آوردن گفته‌های فلاسفه و عرفای معروف و گفتگو در آن‌ها و سعی در پیوند دادن مبانی فلسفی با اعتقادات دینی تنظیم شده است.
2 اسفار الداعین علی شرح صحیفه سید العابدینمحمد بن علی بن احمد شامیقرن ۱۲ق----
3 التحفة الرضویة فی شرح الصحیفة السجادیةقاضی بن کاشف الدین محمد اردکانی یزدیبعد از ۱۰۵۷قشرح مبسوطی که به نام شاه عباس دوم صفوی نگاشته شده است و از آن فقط دو دعای اول صحیفه شرح شد.
4تبیان اللغهمیرزا محمدعلی بن محمد نصیر گیلانی چهاردهیم۱۳۳۴ق----
5الحدیقة الهلالیةبهاءالدین محمد بن حسین عاملی، شیخ بهاییم۱۰۳۰قشرح مزجی مهمی است بر دعای چهل و سوم صحیفه سجادیه که حضرت امام سجاد علیه‌السلام آن را به هنگام دیدن هلال ماه می‌خوانده است. شیخ بهایی در این شرح به توضیح نکات نحوی، دقایق لغوی و مسائل نجومی دعا پرداخته است. این کتاب بخشی از شرح کاملی است بر صحیفه با نام «حدائق الصالحین» که شیخ بهایی در دست تألیف داشته و شرح هر یک از دعاها را در حدیقه‌ای با نام خاصی قرار داده است همچون: الحدیقة الاخلاقیة (شرح دعای مکارم الاخلاق) والحدیقة التحمیدیة (شرح دعای اول صحیفه).
6حدائق الصالحینغلام رضا بن عبدالعظیم کاشانیقرن ۱۲قشرح عرفانی مفصلی بر صحیه سجادیه است که هریک از ادعیه را در «حدیقه»ای شرح کرده است. مؤلف پس از دیباچه کتاب ۵ فائده در مورد صحیفه سجادیه آورده و سپس حدیقه‌ها را آغاز نموده و گویا موفق نشده بیش از ۱۱ حدیقه آن را تألیف کند.
7حل لغات الصحیفة السجادیةمحمد باقر بن محمد شفیع حسینی منجمبعد از ۱۱۲۰قشرحی است متوسط با عناوین «قوله قوله» بر صحیفه سجادیه که به توضیحات بعضی موارد شامل نکته‌های دقیق و لطیفی است.
8ریاض السالکین فی شرح صحیفة سید الساجدینسید صدر الدین علی خان بن احمد مدنی شیرازیم۱۱۱۸قشرح مفصل و مهمی است بر صحیفه سجادیه در ۵۴ روضه (به تعداد ادعیه صحیفه) و هر روضه مصدر به خطبه‌ای بلیغ و دیباچه‌ای متناسب با موضوع دعا است.
9ریاض العارفین فی شرح صحیفة سید الساجدین شاه محمد بن محمد دارابی شیرازیاوایل قرن ۱۲قشرح مفصل و مزجی است بر صحیفه کامله و مشتمل بر نکات نحوی و دقت در جنبه‌های ادبی و لغو که شرح هر دعا را ضمن یک روضه آورده و به اختلاف نسخ نیز اهتمامی ویژه داشته و از نسخ پدر شیخ بهایی، ابن ادریس و شهیدین به مناسبت نقل می‌کند.
10شرح دعاء الاستسقاء محمد رضا بن محمد رشید نائینیقرن ۱۲ق این شرح دعاهای استسقاء (دعای نوزدهم صحیفه) است.
11شرح دعای افتتاح ماه رمضان میرزا محمد حسن بن محمد حسین بن عبدالمطلب بن فتح الله بن علی محمد بن جلیل سردرودیقرن ۱۴قشرح دعای افتتاح ماه رمضان از صحیفه سجادیه است.
12شرح دعاء السجاد محمد تقی بن حسین علی هروی اصفهانیم۱۲۹۹ق----
13شرح دعاء الصباح و المساء محمد صادق بن زین العابدینقرن ۱۱قاین شرح ادبی است بر دعای ششم صحیفه سجادیه.
14شرح الصحیفة السجادیة ملا رضا علی طالقانیقرن ۱۱قشرح مزجی و مختصری است بر صحیفه سجادیه که بیشتر به حاشیه و تعلیقه می‌ماند با عناوین «قوله قوله». این شرح ناتمام مانده و تا انتها دعای ۴۷ به رشته تحریر درآمده است. که بقیه را محمد صالح روغنی قزوینی به اتمام رسانده است.
15شرح الصحیفة السجادیة علی بن زین الدین بن محمد بن حسن صاحب معالم عاملی، معروف به شیخ علی صغیرم۱۱۰۳ق----
16شرح الصحیفة السجادیة سید قوام الدین بن نصیرالدین مرعشیم۱۱۴۰ق----
17شرح الصحیفة السجادیةبهاء الدین محمد بن محمدباقر حسینی مختاری نائینیم حدود ۱۱۴۰ق ----
18شرح الصحیفة السجادیةمیرزا محمد بن محدرضا بن اسماعیل مشهدی قمیقرن ۱۲ق----
19شرح الصحیفة السجادیةمحمدتقی بن مقصود علی مجلسی قرن ۱۲ق----
20شرح الصحیفة السجادیةملا محمد سلیم رازی قرن ۱۱ق----
21شرح الصحیفة السجادیةمحمد صالح بن محمدباقر روغنی قزوینیم۱۱۱۶ق ----
22شرح الصحیفة السجادیة سید نعمت الله بن عبدالله موسوی جزائریم ۱۱۱۲ قشرح مفصلی است که جزائری در عنفوان جوانی بر صحیفه نگاشته و بعدها شرح دیگر خود «نورالانوار» را از آن گزینش کرده است.
23شرح الصحیفة السجادیة مجهولبعد از ۱۰۴۲ق شرح ادبی، توضیحی، عرفانی و کلامی مفصلی بر صحیفه است که مسلماً بعد از سال ۱۰۴۲ق نگاشته شده، زیرا شارح ذیل دعای چهل و یکم (فی طلب الستر) در توضیح عبارت «لا تحمل علی میزان الانصاب عملی» می‌نگارد:«قد الف بعض اصحابنا المتاخرین فی هذالمعنی رسالة جیدة سماها میزان الاخرة استوفی الکلام فیها» که مصنف کتاب ملامحسن فیض کاشانی است و در سال ۱۰۴۲ق آن را تألیف کرده است. همچنین شارح مطالب بسیاری را از شیخ بهایی نقل می‌کند. مؤلف این شرح شناخته نشد اما در عطف نسخه در زمینه کاغذ ترنجی شکل واقف (سیدکاظم عصار) نوشته است:«شرح صحیفه میرزا حسن لاهیجی». که دلیلی برای رد یا تأیید آن یافت نشد؛ اما برخی اظهار داشته‌اند که چون لاهیجی در آثار خود به نقل صریح و ذکر اسامی دیگران نمی‌پردازد و در این شرح نیز از همین شیوه پیروی شده است ظاهراً شکی باقی نمی‌ماند که نسخه معرفی شده یکی از مجلدات شرح میرزا حسن لاهیجی است.
24شرح الصحیفة السجادیة مجهولمیان سال‌های ۱۰۵۵ق و ۱۱۲۸ق گزیده‌ای است از شروح میرداماد و علامه محمدتقی مجلسی و فیض کاشانی و حاج ابوتراب و محمدعلی فاضل استرآبادی و گفتار خود گزیننده که (سال تحریر نسخه شرح حاضر) تألیف شده است.
25شرح یکی از کلمات حضرت سجاد علیه‌السلام محمدبن عبدالله بن علی بحرانیزنده در ۱۱۷۰ق شرحی است بر عبارت «اللهم ان عادتک الاحسان و عادتی الاساءة فلا تغیر عادتک بتغیر عادتی» از دعای حضرت سجاد علیه‌السلام در روز عیدفطر بعد از فراغ از نماز (دعای چهل و ششم صحیفه سجادیه)
26 المواهب السنیة فی شرح الصحیفة الکاملة عبدالواسع بن علامی تونیزنده در ۱۱۱۹ قشرحی است بر صحیفه سجادیه که از کمّ و کیف آن اطلاعی نداریم و تاکنون فقط شرح جمله«لک یا الهی وحدانیة العدد، از دعای بیست و هشتم صحیفه از آن شناسایی شده است. مؤلف آن نیز از علمای قرن دوازدهم هجری و فاضل و شاعر و منشی بوده و بیشتر کتب و رسالات خود را به نام شاه سلطان حسین صفوی (۱۱۳۵ه) تألیف کرده است.
27المواهب الشریفة فی شرح دعاء التوبة من الصحیفةمیرزا محمد محسن بن عبداللطیف قرن ۱۲قمؤلف بعد از آن که در ماه رمضان سال ۱۱۷۸ق به تدریس دعای سی و یکم صحیفه سجادیه در توبه پرداخت؛ به التماس بعضی از دوستان در سال بعد به نگارش آنها مشغول شد و موفق گردید که آن را در صبح چهارشنبه ۱۱ ذیحجه ۱۱۷۹ق به انجام برساند.
28نهایةالمقال فی شرح دعاء الهلالمیرزا محمدحسن بن محمدحسین بن عبدالمطلب بن فتح الله بن علی محمدبن جلیل سردرودیقرن ۱۴قشرحی است بر دعای هلالِ صحیفه سجادیه که در قریه سردرود، روز دوشنبه ۱۰ رمضان ۱۳۲۶ق به پایان رسیده است.
29نورالانوار فی شرح کلام خیرالاخیارسید نعمت الله بن عبدالله موسوی جزائری م ۱۱۱۲ق شرح مزجی مختصری است با عناوین «قوله - قوله» بر صحیفه سجادیه و ملحقات آن و در حقیقت مختصر شرح کبیر وی است.تاریخ ختم شرح سال ۱۰۷۸ق در بلده خرم آباد اوائل بازگشت از زیارت مشهد مقدس و شرح ملحقات عصر شنبه ۹ جمادی الاول ۱۱۰۲ق در شوشتر است.

تعلیقات و حواشی

ردیفعنواننویسندهدوره زمانیتوضیحاتسایر
1 تعلیقات علی الصحیفة السجادیةملا محسن بن مرتضی فیض کاشانیسال ۱۰۵۵ قتعلیقات مختصری است بر صحیفه سجادیه در توضیح نکات ادبی و لغوی است. این کتاب را با عناوین دیگری همچون: «شرح صحیفه سجادیه» و «حاشیه صحیفه سجادیه» نیز خوانده‌اند.
2حاشیة الصحیفة السجادیة سید محمدباقر بن محمد حسینی استرآبادی، میردامادم۱۰۴۱قشرحی است مختصر با عناوین «قوله قوله» بر صحیفه سجادیه، مشتمل بر بحث‌های لغوی و فلسفی که گاهی نیز در زمینه‌های رجالی و علوم هیئت سخن به درازا می‌کشد. این شرح شامل توضیح و بیان نکات و دقایق کلمات صحیفه سجادیه است و میرداماد آن را بعد از کتاب دیگرش «السبع الشداد» تالیف نموده است.
3حاشیة علی الصحیفة الکاملةابو جعفر محمد بن منصور بن احمد ابن ادریس حلیم۵۹۸قحاشیه مختصری است بر صحیفه سجادیه که به بیان معانی لغات مشکل آن پرداخته است. اهمیت حاشیه ابن ادریس از آن جهت است که اولین و قدیمی‌ترین شرح موجود بر صحیفه می‌باشد.
4الفرائد الطریفة فی شرح الصحیفة الشریفة علامه محمدباقر بن محمدتقی مجلسیم۱۱۱۱ قشرح مختصری است بر صحیفه سجادیه با عناوین «قوله - قوله». اما ظاهراً این شرح نیز ناتمام مانده و فقط تا دعای چهارم آن نوشته شده است. امیرمحمد حسین بن محمد صالح خاتون آبادی (شاگرد علامه مجلسی) بنا به وصیت خود علامه پس از رحلت او درصدد برآمد که به اتمام این شرح بپردازد چنان که در فهرست تألیفات علامه مجلسی نوشته است: «و این حقیر بنا به وصیت آن مرحوم مبرور شروع در اتمام آن نموده‌ام و الحال بحمدالله تعالی شرح یک دعا نوشته شده است امید چنان است که خدای تعالی به زودی توفیق اتمام دهد.»
5الفواید الشریفة فی شرح الصحیفةتقی الدین ابراهیم بن علی کفعمیم ۹۰۵ قکفعمی در کتاب «بلدالامین و درع الحصین»، تمام متن صحیفه را به روایت خود از روی نسخه‌ای که از خط علی بن سکون کتابت شده و آثار مقابله ابن ادریس و اجازه عمید الرؤسا بر آن بوده، نقل کرده است و حاشیه‌هایی توضیحی و لغوی با عناوین «قوله» بر آن افزوده و در مجموع «الفواید الشریفة فی شرح الصحیفة» نامیده است. در آخر آن نیز فهرستی از کتب دعا را درج کرده است. با این توضیحات مشخص می‌شود که«الفواید الشریفة» حاشیه‌ای جداگانه بر صحیفه نیست بلکه قسمتی از بلدالامین کفعمی می‌باشد به همین دلیل ذکر نسخه‌های آن مربوط به بحث ما نمی‌باشد. کفعمی غیر از این حاشیه، شرح دیگری نیز بر صحیفه نگاشته از آن، کامل‌تر و معروف‌تر بوده و به الفواید الطریفه موسوم می‌باشد ولی تاکنون نسخه‌ای از آن شناسایی نشده است.
6لغات صحیفه محمدعبدالباقی 1116ق شرحی است بر صحیفه با عناوین «قوله - قوله» که در بامداد روز سه شنبه محرم ۱۱۱۶ق در کشمیر به اتمام رسیده و بیشتر به توضیح لغات پرداخته است.
7لوامع الانوار العرشیة فی شرح الصحیفة السجادیة سیدمحمد باقر بن محمد ملاباشی موسوی شیرازی م ۱۲۴۰ قشرح مفصل، دقیق و مهمی است بر صحیفه سجادیه در دو جلد، مؤلف قبل از شروع به شرح ادعیه، سند صحیفه را مفصلاً مورد بحث قرار داده و پس از آن به ترتیب به شرح دعاها پرداخته و هر دعایی را در یک لمعه مخصوص (جمعاً ۵۴ لمعه) قرار داده است. هر لمعه‌ای دارای خطبه‌ای مستقل، موافق مضامین آن دعا می‌باشد و در پایان همه آنها تاریخ دقیق تألیف لمعه ذکر شده است. لمعه اول در شب دوشنبه ۲۴ صفر ۱۲۲۹ق و لمعه ۵۴ عصر شنبه ۱۲ شعبان ۱۲۳۲ق به پایان رسیده است.

مستدرکات عده‌ای از علما و دانشمندان مستدرکاتی بر صحیفه نوشته‌اند. منظور از این مستدرکات، دعاهای منسوب به حضرت سجاد(ع) است که در صحیفه کامله نیامده است. برخی از آنها عبارتند از:

mall>
ردیفعنواننویسندهدوره زمانیتوضیحاتسایر
1 الصحیفةالسجادیة الثانیةشیخ محمدبن حسن حر عاملیم ۱۱۰۴ قکتاب شامل ۶۵ دعا از دعاهای مروی از حضرت سجاد علیه‌السلام میباشد که در صحیفه کامله سجادیه نیامده است به نقل از کتب معتبر شیعه همچون من لایحضره الفقیه، کافی، مصباح کفعمی، مصباح المتهجد، مهج الدعوات و... که در رمضان ۱۰۵۳ق تألیف آن به پایان رسیده است.
2صحیفه ثالثه الدرر المنظومة المأثورة فی جمع لآلی الادعیة السجادیة المشهورة میرزا عبدالله بن عیسی معروف به افندیحدود ۱۱۳۰قمؤلف در این کتاب، دعاهای روایت شده از امام زین العابدین علیه‌السلام را که در صحیفه کامله و صحیفه دوم از شیخ حرّ عاملی ذکر نشده را جمع‌آوری کرده است.
3 صحیفه رابعهمحدث میرزا حسین نوری طبرسیم ۱۳۲۰ ق دعا از دعاهای حضرت سجاد علیه‌السلام می‌باشد که در صحیفه کامله و صحیفه دوم و صحیفه سوم نبوده و در چهارشنبه ۲۹ محرم ۱۲۹۹ق نگارشش به پایان رسیده است.
4صحیفه خامسه علامه سید محسن امین عاملیم۱۱۱۱ قشرح مختصری است بر صحیفه سجادیه با عناوین «قوله - قوله». اما ظاهراً این شرح نیز ناتمام مانده و فقط تا دعای چهارم آن نوشته شده است. امیرمحمد حسین بن محمد صالح خاتون آبادی (شاگرد علامه مجلسی) بنا به وصیت خود علامه پس از رحلت او درصدد برآمد که به اتمام این شرح بپردازد چنان که در فهرست تألیفات علامه مجلسی نوشته است: «و این حقیر بنا به وصیت آن مرحوم مبرور شروع در اتمام آن نموده‌ام و الحال بحمدالله تعالی شرح یک دعا نوشته شده است امید چنان است که خدای تعالی به زودی توفیق اتمام دهد.»
5صحیفه سادسهشیخ محمد باقر بن محمد حسن بیرجندی قائینی -------
6صحیفه سابعه شیخ هادی کاشف الغطاء، صاحب کتاب مستدرک نهج البلاغه --- ----
7صحیفه ثامنهحاج میرزا علی حسینی مرعشی شهرستانی حائری-------
8ملحقات صحیفه شیخ محمد، معروف به تقی زیابادی قزوینی از شاگردان شیخ بهایی-------
10ملحقات الصحیفة السجادیةمحمدباقر بن محمدتقی مجلسیم ۱۱۱۱ قشامل ۱۱ دعا از ادعیه حضرت سجاد علیه‌السلام می‌باشد که در صحیفه کامله نیامده و علامه مجلسی دو دعای آن را از کتاب بلدالامین کفعمی و ۹ دعای دیگر را به نقل از نسخه‌ای قدیمی از صحیفه که سندی جز سند مشهور داشت گردآورده است.
11 ملحقات الصحیفة السجادیةمحمدتقی بن مظفر صوفی زیابادی قزوینیقرن ۱۱ همؤلف پس از این که صحیفه سجادیه را نزد استادش شیخ بهایی خواند، به درخواست بعضی از مؤمنین حدود ۷۰ دعا از دعاهایی که از حضرت سجاد علیه‌السلام روایت شده و در صحیفه نیامده را تحت عنوان ملحقات صحیفه جمع‌آوری کرد. وی این کار را در روز چهارشنبه ۲۵ صفر ۱۰۲۳ق در سمنان به پایان برده است.
11 نهج‌العبادهمحمود صلواتیقرن ۱۵ همؤلف در این کتاب علاوه بر صحیفه سجادیه دیگر دعاها و مناجات‌های امام سجاد(ع) را جمع‌آوری کرد. این کتاب دوازدهمین دوره کتاب سال حوزه شایسته تقدیر شد.

پانویس

  1. ↑ آقابزرگ، الذریعه، ج ۳، ص۳۴۵-۳۵۹.
  2. ↑ حکیم، کتابشناسی تفصیلی شروح و ترجمه‌های صحیفه سجادیه.
  3. ↑ .
  4. ↑
  5. ↑ حکیم، کتابشناسی تفصیلی شروح و ترجمه‌های صحیفه سجادیه.
  6. ↑ آقابزرگ، الذریعة، ج ۱۳، ص۳۵۸ و ج ۱۴، ص۸۷، ج ۲۴، صص ۳۶۰-۳۵۹.
  7. ↑ حکیم، کتابشناسی تفصیلی شروح و ترجمه‌های صحیفه سجادیه.
  8. ↑ رجوع کنید به: الذریعه، ج ۱۳، ص۳۴۶ و ج ۱۶، ص۳۴۳ و ۳۴۶.
  9. ↑ حکیم، کتابشناسی تفصیلی شروح و ترجمه‌های صحیفه سجادیه.
  10. ↑ رجوع کنید به: مقدمه مرعشی نجفی، ص۴۱ – ۴۳.
  11. ↑ حکیم، کتابشناسی تفصیلی شروح و ترجمه‌های صحیفه سجادیه.

منابع

  • ماهنامه ماه دین، شماره‌های ۴۹ تا ۵۲، مقاله کتابشناسی تفصیلی صحیفه سجادیه، حکیم، سید محمد حسین.
  • آقابزرگ تهرانی، الذریعه، بیروت، دار الاضواء.
برگرفته از «https://fa.wikishia.net/index.php?title=فهرست_شرح‌های_صحیفه_سجادیه&oldid=731120»