سید عبدالکریم بن احمد حلی

سید غیاث‌الدین، عبدالکریم بن احمد بن موسی بن طاووس حلی (۶۴۸-۶۹۳ق)، عهده‌دار منصب نقابت سادات در دوران عباسی. او برادرزاده سید بن طاووس است و نسبش به امام حسن(ع) می‌رسد. کتاب فرحة الغری از آثار اوست.

زندگی‌نامه

در سال ۶۴۸ق در کربلا متولد شد و ۱۶ شوال ۶۹۳ق در کاظمین درگذشت. بنا به نقل مشهور، در کنار حرم امیرالمؤمنین(ع) به خاک سپرده شد. اما در تاریخ حله آمده که در حله درگذشت و قبر او نیز در نزدیکی قبر عمویش سید رضی‌الدین ابن طاووس است.

نسب

نسب خاندان وی به امام حسن بن علی(ع) می‌رسد. ترتیب این تبار، از محمّد بن اسحاق، ملقّب به طاوس، چنین است: «محمّد بن اسحاق بن الحسن بن محمّد بن سلیمان بن داود بن الحسن المثنّی، ابن الحسن السبط، ابن علی بن أبی طالب (علیهم‌السّلام).» نیای او داوود، برادر رضاعی امام جعفر صادق(ع) بوده است. از جانب مادرش، امّ خالد بربریه، که «دعای ام داوود» به وی منتسب است، چنان که سید بن طاووس در إقبال الأعمال بدان تصریح نموده است. وی برادرزاده سید بن طاووس عالم مشهور شیعه است.

فرزندان

از جمله فرزندان او «سید محمد» است که در سال ۶۷۰ق در بغداد به دنیا آمد. «سید علی» فرزند دیگر اوست که از عالمان بوده و سید عبدالحمید بن فخار بن معدّ در اجازه خود به سید عبدالکریم، به او نیز اجازه نقل روایت داده و از او تعریف کرده است.

فعالیت‌های علمی

عبدالکریم دوران نوجوانی خود را در حله سپری کرد و پس از چند سال برای کسب علم و استفاده از بزرگان عراق رو به بغداد نمود و تا اواخر عمر خویش در بغداد به تحصیل و تدریس پرداخت. سید عبدالکریم در چهار سالگی و در مدت ۴۰ روز خواندن و نوشتن را آموخت و از استاد بی‌نیاز گشت. خانه او پیوسته محل تجمع بزرگان، علما و اشراف بود و محافل علمی برگزار میکرد. او نه تنها فقیه، بلکه شاعر، نسّابه و ادیب هم بود.

ابن داود حلی صاحب کتاب رجال درباره سید عبدالکریم می‌گوید که از کودکی با هم بودند و در اخلاق و معاشرت نمونه بود و در هوش و ذکاوت و قدرت حافظه کسی را مانند او ندیده، به گونه‌ای که در مدت کوتاهی و در حالی‌که یازده سال داشت حافظ قرآن شد.

اساتید

سید غیاث‌الدین در محضر بسیاری از بزرگان عصر خویش شاگردی نمود تا آنکه خود استادی توانمند گشت. از جمله اساتید او عبارتند از:

شاگردان

از جمله پرورش‌یافتگان در مکتب او می‌توان به این افراد اشاره کرد:

1. احمد بن داود حلی
2. عبدالصمد بن ابی الجیش حنبلی
3. شیخ علی بن حسین بن حماد لیثی.

تألیفات

از آثار و تألیفات سید عبدالکریم تنها از دو عنوان نام برده می‌شود:

• فرحة الغری فی تعیین قبر امیرالمؤمنین(ع). او در این اثر با استفاده از روایات پیامبر اکرم(ص) و ائمه اطهار(ع) به تثبيت و تأیید وجود مدفن حضرت علی(ع) در نجف اشرف پرداخته است.
• الشمل المنظوم فی مصنفی العلوم.

نقابت

از جمله افتخارات آل طاووس منصب نقابت است. نقیب به کسی گفته می‌شد که در عین داشتن اجتهاد و علم و دانش فراوان، از تقوای بالایی نیز برخوردار بود و وظیفه او رسیدگی به امور تمامی سادات بود، به طوری که قضاوت در دعواها و سرکشی به مستمندان و سرپرستی ایتام و بی‌سرپرستان، همه به عهده او قرار داشت.این منصب در دوران عباسی بعد از منصب خلافت مهمترین منصب بود. نقابت در این خاندان از ابو عبدالله محمد، که ملقب به طاووس بود، شروع شد و تا چندین نسل ادامه داشت. سید علی بن موسی، یکی از افتخارات خویش را داشتن این منصب می‌داند با آنکه پیشنهادهایی نظیر وزارت و صدارت را از حکومت وقت به هیچ وجه قبول نکرد.

پانویس

منابع

• ابن طاووس، عبدالکریم بن احمد، فرحة الغری، ترجمه علامه مجلسی، تهران، میراث مکتوب، ۱۳۷۹ ش.
• مرکز تحقیقات علوم اسلامی نور، نرم افزار سیره معصومان.