حدیث باب مدینة العلم
| باب مدینة العلم | |
|---|---|
|
| |
| اطلاعات روایت | |
| موضوع | اثبات مرجعیت دینی امام علی(ع) |
| صادره از | پیامبر اسلام (ص) |
| راویان | امام حسن(ع)، امام حسین(ع)، عبدالله بن عباس، جابر بن عبدالله انصاری، عبدالله بن مسعود، عبدالله بن عمر، حذیفة بن یمان، عمرو بن عاص |
| اعتبار سند | متواتر |
| احادیث مشهور | |
|
حدیث سلسلةالذهب.حدیث ثقلین.حدیث کساء.مقبوله عمر بن حنظلة.حدیث قرب نوافل.حدیث معراج. حدیث ولایت.حدیث وصایت.حدیث جنود عقل و جهل.حدیث شجره | |
|
نخستین امام شیعیان | |
|
زندگی میراث فضائل اصحاب |
حدیث مَدینةُ العِلْم، حدیثی از پیامبر اکرم(ص) است که در آن خود را شهر علم و علی(ع) را دروازه آن شهر معرفی کرده است. این حدیث از ادلّه متکلمان شیعه برای اثبات مرجعیت دینی امام علی(ع) بعد از پیامبر(ص) است.
متن حدیث
حدیث مدینه العلم با تعابیر مختلفی از راویان نقل شده است، از جمله:
أنا مدینة العلم و علی بابها فمن اراد العلم فلیأت الباب؛ من شهر دانش‌ام و علی دروازه آن است؛ هر کس دانش (مرا) می‌جوید، باید از آن دروازه وارد شود.
أنا مدینة العلم و علی بابها فمن أراد العلم فلیأته من بابه؛ من شهر دانش‌ام و علی دروازه آن است. هر کس دانش (مرا) می‌جوید، باید از دروازه‌اش وارد شود.
أنا دار الحکمة و علی بابها؛ من خانه حکمت‌ام و علی دروازه آن است.
تواتر و صحت حدیث
میرحامد حسین، حدیث مدینة العلم را متواتر دانسته و تواتر آن را از دیگران نیز نقل کرده است. سیوطی در کتاب «اللئالی المصنوعة فی الأحادیث الموضوعة» با بیان سندهای مختلفی از این روایت گزارش کرده است که این روایت نزد بزرگان اهل سنت از جمله محمد بن جریر طبری، حاکم نیشابوری، خطیب بغدادی و قاسم بن عبدالرحمن انباری، در شمار احادیث حسن و صحیح است. او همچنین با اذعان به حسن بودن سند روایت، گفته دارقطنی مبنی بر مردود بودن همه اسناد این روایت را رد کرده است. همچنین ابن حجر عسقلانی معتقد است که این حدیث سندهای متعددی دارد و لذا صحیح نیست آن را ضعیف بدانیم. کتاب الغدیر نام بیست و یک تن از محدثان سنی را که این حدیث را حسن یا صحیح می‌دانند، ثبت کرده است. میرحامد حسین در کتاب عبقات الانوار، ۲۴۵ وجه در صحت این حدیث و ۲۲ حدیث نیز در تأیید آن ذکر کرده است.
راویان حدیث
صحابه و تابعین
- امام علی(ع)
- امام حسن(ع)
- امام حسین(ع)
- عبدالله بن عباس
- جابر بن عبدالله انصاری
- عبدالله بن مسعود
- عبدالله بن عمر
- حذیفة بن یمان
- انس بن مالک
- عمرو بن عاص
- امام سجاد(ع)
- امام باقر(ع)
- اصبغ بن نباته
- جریر ضبّی
- سعید بن جبیر
- عبداللَّه بن عثمان بن خثیم و عبدالرحمن بن عثمان
دیگران
- حافظ یحیی بن معین بغدادی
- شیبانی
- ترمذی
- طبری
- حاکم نیشابوری
- بغدادی
- ابن عبدالبر
- ابن مغازلی
- سمعانی
- ابن اثیر
- ذهبی
- ابن صباغ مالکی
- سیوطی
- آلوسی
- ابن کثیر
کتاب‌شناسی
برخی از کتاب‌ها که در مورد این روایت تألیف شده‌اند به شرح ذیل است:
- کنتوری، میرحامد حسین، خلاصه عبقات الانوار؛ حدیث أنا مدینة العلم، مصحح علی حسینی میلانی، مترجم: محمدباقر محبوب القلوب، تهران، نشر موسسه نبا، ۱۳۷۸ش.
- حسینی میلانی، سید علی، أنا مدینة العلم و علی بابها، قم، نشر الحقائق، ۱۴۳۴ق.
- صا‌ئغ، بدرالدین، أنا مدینة العلم و علی بابها، قم، مطبعه العرفان، ۱۳۷۲ق.
- الشوکانی، محمدعلی، جواب علی معنی حدیث انا مدینة العلم و علی بابها، صنعاء، دار الهجرة، ۱۴۱۱ق.
- المغربی، احمد بن محمد بن الصدیق، فتح الملک العلی بصحة حدیث باب مدینة العلم، علی، مقدمه و حواشی محمدهادی امینی، نجف، المکتبة الحیدریة، چاپ دوم، ۱۳۸۸ق.
پانویس
- ↑ حاکم نیشابوری، المستدرک علی الصحیحین، ۱۴۱۱ق، ج۳، ص۱۲۶.
- ↑ ابن عبدالبر، الاستیعاب، ۱۴۱۲ق، ج۳، ص۱۱۰۲.
- ↑ ترمذی، الجامع الصحیح، ۱۴۰۸ق، ج۵، ص۶۳۷.
- ↑ میرحامد حسین، عبقات الانوار، ۱۳۶۶ش، ج۱۴، ص۱۵و۱۶.
- ↑ سیوطی، اللئالی المصنوعة، ۱۴۱۷ق، ج۱، ص۳۰۲-۳۰۷.
- ↑ سیوطی، اللئالی المصنوعة، ۱۴۱۷ق، ج۱، ص۳۰۳-۳۰۴.
- ↑ ابن حجر عسقلانی، لسان المیزان، ۱۳۹۰ق، ج۲، ص۱۵۵.
- ↑ امینی، الغدیر، ۱۳۷۰ق، ج۶، ص۷۸-۷۹.
- ↑ میرحامد حسین، عبقات الانوار، ۱۳۶۶ش، ج۱۴، ص۲۰-۵۱۲.
- ↑ میرحامد حسین، عبقات الانوار، ۱۳۶۶ش، ج۱۴، ص۵۱۳-۵۷۰.
- ↑ زرندی، نظم درر السمطین، ۱۴۲۵ق، ص۱۱۳.
- ↑ حاکم نیشابوری، المستدرک علی الصحیحین،۱۴۱۱ق، ج۳، ص۱۳۸.
- ↑ شیبانی، فضائل الصحابة، ۱۴۰۳ق، ص۱۳۸.
- ↑ ترمذی، الجامع الصحیح، ۱۴۰۵ق، ج۵، ص۴۰۴.
- ↑ طبری، تهذیب الآثار، ۱۴۰۳ق، ص۱۰۵.
- ↑ حاکم نیشابوری، المستدرک علی الصحیحین، ۱۴۱۱ق، ج۳، ص۱۳۷.
- ↑ خطیب بغدادی، تاریخ بغداد، ۱۴۱۷ق، ج ۴، ص۳۴۸.
- ↑ ابن عبدالبر، الاستیعاب، ۱۴۱۲ق، ج۳، ص۱۱۰۲.
- ↑ ابن مغازلی، مناقب علی بن ابی طالب، ۱۴۲۴ق، ص۱۱۶.
- ↑ سمعانی، الأنساب، ۱۳۸۲ق، ج۱۳ ص۴۰۴.
- ↑ ابن اثیر، معجم جامع الأصول فی أحادیث الرسول، ۱۴۲۰ق، ج۸، ص۶۵۷، ح۶۵۰۱.
- ↑ ذهبی، سیر أعلام النبلاء، ۱۴۰۵ق، ج۱۱، ص۴۴۶-۴۴۸.
- ↑ ابن صباغ مالکی، الفصول المهمه، ۱۳۷۹ش، ص۳۶.
- ↑ سیوطی، جامع الصغیر، ۱۴۲۹ق، ج۱، ص۴۱۵، ح ۲۷۰۵.
- ↑ آلوسی، روح المعانی، ۱۴۱۵ق، ج۱، ص۲۴.
- ↑ ابن کثیر، البدايه والنهايه، احياء التراث، ج۷، ص۳۹۶
منابع
- ابن أثیر الجزری، مبارک بن محمد، معجم جامع الأصول فی أحادیث الرسول، تحقیق بشیر محمد عیون، بیروت، دار الفکر، ۱۴۲۰ق.
- ابن حجر عسقلانی، احمد بن علی، لسان المیزان، بیروت، مؤسسة الأعلمی للمطبوعات، ۱۳۹۰ق.
- ابن صباغ مالکی، علی بن محمد، الفصول المهمة فی معرفة الأئمة، تحقیق سامی الغریری، قم، درالحدیث، ۱۳۷۹ش.
- ابن عبدالبر، یوسف بن عبدالله، الإستیعاب فی معرفة الأصحاب، تحقیق علی محمد بجاوی، بیروت، دارالجیل، ۱۴۱۲ق.
- ابن مغازلی، علی‌بن محمد، مناقب علی بن ابی طالب، بیروت، دارالاضواء، ۱۴۲۴ق.
- آلوسی، محمود بن عبدالله، روح المعانی فی تفسیر القرآن العظیم و السبع المثانی، بیروت، دار الکتب العلمیة، ۱۴۱۵ق.
- امینی، عبدالحسین، الغدیر، بیروت، دار الکتاب العربی، ۱۳۹۷ق.
- ترمذی، محمد بن عیسی، الجامع الصحیح، تحقیق احمد محمد شاکر، بیروت، دار الکتب العلمیة، ۱۴۰۸ق.
- حافظ ابونعیم، احمد بن عبدالله، حلیة الأولیاء و طبقات الأصفیاء، بیروت،دار الکتاب العربی، ۱۳۸۷ق.
- حاکم نیشابوری، محمد بن عبدالله، المستدرک علی الصحیحین، تحقیق مصطفی عبدالقادر عطا، بیروت، دار الکتب العلمیة، ۱۴۱۱ق.
- خطیب بغدادی، احمد بن علی، تاریخ بغداد أو مدینة السلام، بیروت، دار الکتب العلمیة، ۱۴۱۷ق.
- ذهبی، ابو عبدالله شمس‌الدین محمد، سیر أعلام النبلاء، تحقیق الشیخ شعیب الأرناؤوط و دیگران، بیروت، مؤسسة الرسالة، ۱۴۰۵ق.
- زرندی، محمد بن یوسف، نظم درر السمطین فی فضائل المصطفی و المرتضی و البتول و السبطین، حسن بیرجندی، تهران، مجمع جهانی اهل بیت، ۱۴۲۵ق.
- سمعانی، عبد الکریم بن محمد، الأنساب، مصحح: معلمی، عبد الرحمن بن یحیی، حیدرآباد، مطبعه مجلس، دائره‌المعارف العثمانیه، ۱۳۸۲ق.
- سیوطی، عبدالرحمن بن ابیبکر، الجامع الصغیر فی أحادیث البشیر النذیر، بیروت، دارالفکر، ۱۴۲۹ق.
- سیوطی، عبدالرحمن بن ابیبکر، اللئالی المصنوعة فی الأحادیث الموضوعة، تحقیق أبو عبدالرحمان صلاح بن محمد بن عویضة، بیروت، دار الکتب العلمیة، ۱۴۱۷ق.
- شیبانی، أحمد بن محمد بن حنبل، فضائل الصحابة، محقق وصی الله محمد عباس، بیروت، مؤسسة الرسالة، ۱۴۰۳ق.
- طبری، محمد بن جریر، تهذیب الاثار و تفصیل الثابت عن رسول الله(ص)، تحقیق محمود محمد شاکر، قاهرة، مطبعة المدنی، ۱۴۰۳ق.
- گنجی، محمد بن یوسف، کفایة الطالب فی مناقب علی بن أبی طالب (ع)، محقق محمدهادی امینی، تهران، دار احیاء تراث اهل بیت (ع)، ۱۴۰۴ق.
- میرحامد حسین، عبقات الانوار فی اثبات امامة ائمة‌الاطهار، اصفهان، کتابخانه امیرالمؤمنین، چاپ دوم، ۱۳۶۶ش.
- فضایل امام علی
- احادیث متواتر
- احادیث نبوی