جواهر العقدین فی فضل الشرفین (کتاب)

جواهر العقدین فی فضل الشرفین

اطلاعات کتاب
نویسنده	علی بن عبدالله سَمهودی
تاریخ نگارش	قرن نهم
موضوع	فضائل اهل بیت
سبک	حدیثی
زبان	عربی
اطلاعات نشر
ناشر	مطبعة العانی
تاریخ نشر	۱۴۰۵ق

جَواهرُ العِقْدَین فی فَضْلِ الشَّرَفَیْن کتابی به زبان عربی، تألیف علی بن عبدالله سَمهودی (متوفای ۹۱۱ق) عالم اهل سنت، با موضوع شرافت علم و نسب پیامبر اکرم(ص) و خاندان نبوی. سبک کتاب، حدیثی است و بیشتر منابع کتاب را کتب اهل سنت تشکیل می‌دهد. برخی از عالمان شیعه در نگارش کتب خود از جواهر العقدین استفاده کرده‌اند.

درباره مؤلف

نورالدین علی بن عبدالله سَمهودی از عالمان اهل سنت و شافعی است که نسبش به امیرالمؤمنین علی (ع) می‌رسد. او متولد سال ۸۴۴ق در سَمهود روستایی در کنار رود نیل است. تحصیلاتش را در قاهره و سپس مکه به انجام رساند. در سال ۸۷۳ق به مدینه رفت و مفتی آن‌جا شد و از مورّخان مشهور مدینه نیز به حساب می‌آمد. او چندین کتاب نوشته که مشهورترین آن، وفاء الوفاء باخبار المصطفی است.

درباره کتاب

سمهودی در کتاب جواهر العقدین، درباره دو موضوع مستقل «شرافت علم» و «شرافت نسب» رسول خدا (ص) و خاندانش سخن می‌گوید.

• قسم اول کتاب که جلد نخست به آن اختصاص دارد، به بیان فضیلت دانش و دانشمندان می‌پردازد.
• قسم دوم که مشتمل بر جلد دوم و سوم است به صورت گسترده به فضائل اهل بیت نبوت می‌پردازد و در پانزده فصل، ویژگی‌های اهل بیت را برمی شمرد. مباحثی مانند تطهیر اهل بیت، تمسک به اهل بیت، وجوب محبت ایشان بر اساس آیات قرآن از جمله مباحثی است که در قسم دوم آمده است.

اطلاعات مربوط به هر یک از ائمه در عناوین مختلف پراکنده شده و گاه در باره یک امام مانند قیام و شهادت امام حسین (ع) تفصیل بیشتری آمده است. مؤلف همچنین در عنوان مربوط به رفتارهای اخلاقی ائمه مواردی را از رفتارها و سخنان آنان نقل می‌کند.

نگرش مؤلف

مؤلف بر اساس اعتقاد غیرشیعی‌اش آیه تطهیر را درباره همسران پیامبر (ص) و ساکنان خانه آن حضرت می‌داند و آن را مختص پنج تن نمی‌بیند و درباره حدیث غدیر معتقد است که ربطی به خلافت علی (ع) ندارد؛ چنانکه تقدم آن حضرت بر شیخین را ثابت نمی‌کند.

بخشی از کتاب جواهر العقدین به امام حسین (ع) اختصاص دارد و در باره شهادت آن حضرت و رخدادهای پس از واقعه عاشورا مانند سرنوشت سرِ مقدس آن حضرت و برخی حوادث غیر طبیعی، گزارش‌هایی را گرد آورده است. سمهودی درباره لعن یزید بدون نام بردن از او، قاتلان و آمران به قتل حسین بن علی و یا کسانی که رضایت داشته‌اند، جایز می‌شمرد.

سبک نگارش

شیوه کتاب، سبک حدیثی است و مؤلف با ذکر منابع، به ذکر احادیث و روایات و اقوال مختلف در موضوع مورد نظر می‌پردازد و پس از آن، با واژه "گفتم" نظر خود را در باره موضوع مورد بحث اظهار می‌کند که این موارد نیز زیاد است.

منابع کتاب

بخشی از منابع این اثر، حدیثی و بخشی دیگر تاریخی است مانند: مروج الذهب، وفیات الاعیان، مناقب خوارزمی، معارج الوصول و نظم درر السمطین، مناقب ابن مغازلی، معالم العترة النبویة، ذخائر العقبی، الذریة الطاهرة، العقد الثمین، الفصول المهمة؛ مستدرک حاکم نیشابوری و منابع بسیار دیگری مانند طبقات ابن سعد، استیعاب ابن عبدالبر، المعجم الکبیر طبرانی و برخی منابع شیعی مانند اعلام الوری.

اهمیت کتاب

وجود نسخه‌های بسیار از این کتاب نشان از رواج و اهمیت آن دارد و نویسندگان شیعه و اهل سنت، مطالبی را از جواهر العقدین نقل کرده‌اند مانند: شبراوی (متوفای ۱۱۷۱ق) در الاتحاف بحب الاشراف، قندوزی (متوفای ۱۲۹۴ق) در ینابیع المودة و شبلنجی (متوفای بعد ۱۳۰۰ق) در نور الابصار، میر حامد حسین (متوفای ۱۳۰۶ق)، در عبقات الانوار، محدث نوری (متوفای ۱۳۲۰ق) در نجم ثاقب و محسن امین در اعیان الشیعة.

نسخه‌های کتاب و چاپ

عبدالعزیز طباطبایی نسخه‌های متععدی را از جواهر العقدین نام می‌برد اما در خود کتاب از سه نسخه یاد شده است:

• نسخه قدیمی و اصل به خط محمد بن یحیی موجود در کتابخانه مرکزی اوقاف بغداد.
• نسخه دیگری در کتابخانه مرکزی اوقاف بغداد وقف حاج امین افندی.
• نسخه دیگر در کتابخانه مرکزی اوقاف بغداد، وقف ابراهیم فصیح حیدری.

این کتاب در سال ۱۴۰۵ق در بغداد توسط مطبعة العانی منتشر شد.

پانویس

منابع

• سمهودی، علی بن عبدالله، جواهر العقدین فی فضل الشرفین، بغداد، مطبعة العانی، ۱۴۰۵ق.
• داداش‌نژاد، منصور، سیمای دوازده امام در میراث مکتوب اهل ‎سنت، قم، بوستان کتاب، ۱۳۹۵ش.
• طباطبایی، عبدالعزیز، أهل البیت فی المکتبة العربیة، قم، آل البیت، ۱۴۱۷ق.