جعفر بن حسین خوانساری (میر کبیر)
| اطلاعات فردی | |
|---|---|
| نام کامل | ابوالقاسم جعفر بن حسین خوانساری |
| لقب | میر کبیر |
| نسب | خاندان خوانساری - امام کاظم(ع) |
| تاریخ تولد | ۱۰۹۰ق |
| محل زندگی | اصفهان • خوانسار |
| تاریخ وفات | ۱۱۵۷ یا ۱۱۵۸ق |
| محل دفن | روستای قودجان |
| خویشاوندان سرشناس | میر صغیر |
| اطلاعات علمی | |
| استادان | ملا حسین جیلانی لبنانی • علامه مجلسی • آقا جمال خوانساری |
| شاگردان | عباس بن حسن بلاغی نجفی |
| اجازه روایت از | ملا حسین جیلانی لبنانی • علامه مجلسی • محمدصادق بن محمد سراب تنکابی و ملا محمدطاهر بن مقصودعلی اصفهانی |
| فعالیت‌های اجتماعی-سیاسی | |
| اجتماعی | تدریس علوم دینی، افتا، قضاوت و اقامۀ نماز جماعت |
ابوالقاسم جعفر بن حسین خوانساری (۱۰۹۰- ۱۱۵۷ یا ۱۱۵۸ق) مشهور به میر کبیر، از فقهای شیعه در قرن دوازدهم قمری که در کلام، ادبیات عرب، ملل و نحل و مناظره با عالمان ادیان دیگر نیز تبحر داشت. او شاگرد ملا حسین جیلانی لبنانی بود و در درس علامه مجلسی و آقا جمال خوانساری نیز حاضر می‌شد. خوانساری در اصفهان زاده شد و در ۱۱۳۵ق، به خوانسار رفت و در روستای قودجان اقامت گزید. و تصدی امور دینی مردم گلپایگان و خوانسار را بر عهده گرفت و نوادگان محمد منصب ائمۀ جماعت گلپایگان را بر عهده گرفتند.
نسب
ابوالقاسم جعفر فرزند حسین خوانساری بود. وی سرسلسله عالمان خاندان خوانساری است که نسبشان به امام کاظم(ع) می‌رسد. ابوالقاسم، از آن رو که اجداد مادریش گلپایگانی بودند در برخی آثارش تصریح کرده که اصل او گلپایگانی است.
| خاندان خوانساری | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
زندگینامه
ابوالقاسم جعفر مشهور به میرکبیر در اصفهان متولد شد. در جریان هجوم محمود افغان به اصفهان و سقوط شهر (در ۱۱۳۵ق)، از اصفهان خارج شد و به خوانسار رفت و به درخواست مردم آنجا به تدریس علوم دینی، افتا، قضاوت و اقامۀ نماز جماعت پرداخت؛ اما در پی رفت آمد زیاد میان خوانسار و گلپایگان - که به درخواست مردم گلپایگان صورت می‌گرفت- پس از مدتی در قودجان (روستایی بین گلپایگان و خوانسار) اقامت گزید. و تصدی امور دینی مردم گلپایگان و خوانسار را بر عهده گرفت.
مهدی ابن‌الرضا با بررسی تاریخ نگارش رساله‌ها و نسخه‌برداری‌های ابوالقاسم جعفر، به این نتیجه رسیده است که او ده سال زودتر از حمله افغان‌ها از اصفهان خارج شده و در مناطقی چون قودجان و اسفرنجان گلپایگان به سر می‌برده است.
میر کبیر در ۱۱۵۷ق یا ۱۱۵۸ق درگذشت. و در قودجان در کنار جادۀ گلپایگان- خوانسار، دفن شد. مردم بر مزارش بقعه‌ای بنا کردند.
فعالیت علمی
میر کبیر در ابتدای جوانی در حلقۀ درس محمد باقر مجلسی و آقا جمال‌الدین خوانساری شاگردی کرد. اما عمدۀ دروس را از دایی خود ملا حسین جیلانی لبنانی (۱۱۲۹ق)، از عالمان مشهور دورۀ صفوی، فرا گرفت و به درجه اجتهاد رسید.
او از محمدباقر مجلسی، ملا حسین جیلانی لبنانی، محمدصادق بن محمد سراب تنکابی و ملا محمدطاهر بن مقصودعلی اصفهانی اجازۀ روایت داشت. و عباس بن حسن بلاغی نجفی از شاگردانش بود.
ابوالقاسم جعفر مجتهدی بود که بر علم کلام، ادبیات و ملل و نحل نیز تسلط داشت و با عالمان ادیان دیگر نیز مناظره می‌کرد.
آثار
ابوالقاسم جعفر خطی زیبا داشت و کتاب‌های زیادی را استنساخ کرد و آثاری نیز نوشت برخی از آثار او عبارتند از:
- منهاج المعارف؛ کتابی به فارسی در شرح عقائد شیعه در اصول دین که با مقدمه مبسوط سید احمد روضاتی در ۱۳۵۱ش به چاپ رسیده است.
- شرح دعای ابوحمزه ثمالی؛
- حجیه الاجماع؛
- رجال أبي القاسم جعفر الخوانساري؛
- مناسک حج؛
- کتابی مبسوط دربارۀ زکات؛
- تتمیم الافصاح فی ترتیب الایضاح: که در آن کتاب ایضاح الاشتباه علامه حلی را مرتب کرده است.
- المصباح؛مشمتل بر ادعیه نادر و مجرّب.
- رساله‌ای در باب اثبات وجود عینی نماز جمعه در زمان غیبت امام معصوم که در ردّ رسالۀ استادش آقا جمال خوانساری است.
- رساله‌ای در شرح خطبه حضرت فاطمه زهرا(س)؛
- حاشیه‌هایی بر چند کتاب فقهی از جمله الذخیرة اثر ملا محمدباقر سبزواری.
- «منظومه میمیه خالیة الالف»: به زبان عربی مشتمل بر حدود ۳۰۰۰ بیت که در آن از حرف الف استفاده نشده است. حاوی آداب شرعی و بعضی احکام فقهی است. محمد هاشم خوانساری این منظومه را در کتاب مبانی الاصول خودآورده است.
فرزندان
میر کبیر ۵ پسر داشت از پسران او علی و حسین عالم دینی بودند. حسین به خوانسار رفت و علی در قودجان ماند. که از نسل او عالمان زیادی برخاسته‌اند. سه پسر دیگر میر کبیر، حسن، محمد و محمدتقی در گلپایگان سکونت گزیدند، نوادگان محمد منصب ائمۀ جماعت گلپایگان را بر عهده گرفتند.
پانویس
- ↑ موسوی خوانساری، مقدمۀ روضاتی، ص۱۲۳-۱۲۶، ۱۴۳-۱۴۸.
- ↑ خوانساری، روضات الجنات في أحوال العلماء و السادات، ۱۳۹۰ق٬ ج۲، ص۱۹۷
- ↑ ابن‌الرضا، ضیاء الابصار فی ترجمة علماء خوانسار، ج۱، ص ۳۱۹
- ↑ خوانساری، روضات الجنات في أحوال العلماء و السادات، ج۲، ص۱۹۹؛ موسوی خوانساری، مقدمۀ روضاتی، ص۱۹۴-۱۹۷، ۱۶۶-۱۷۰.
- ↑ خوانساری، روضات الجنات في أحوال العلماء و السادات، ۱۳۹۰ق٬ ج۲، ص۱۹۷
- ↑ خوانساری، روضات الجنات في أحوال العلماء و السادات، ۱۳۹۰ق٬ ج۲، ص۱۹۷-۱۹۸ ؛ آقابزرگ تهرانى، طبقات أعلام الشيعة، ۱۴۳۰ق٬ ج۹ ٬ ص۵۹۱ ؛ موسوی خوانساری، مقدمۀ روضاتی، ص۱۰۳،۱۰۰.
- ↑ آقابزرگ تهرانى، طبقات أعلام الشيعة، ۱۴۳۰ق٬ ج۹ ٬ ص۵۹۱.
- ↑ آقابزرگ تهرانى، الذريعة إلى تصانيف الشيعة، ۱۴۰۳ق٬ ج۶ ٬ ص۲۶۷
- ↑ آقابزرگ تهرانى، الذريعة إلى تصانيف الشيعة، ۱۴۰۳ق٬ ج۱۰ ٬ ص۱۰۴
- ↑ خوانساری، مجمع الفوائد و مخزن الفرائد، ۱۳۱۷ق٬ ص۱-۴۳
- ↑ خوانساری، روضات الجنات في أحوال العلماء و السادات، ۱۳۹۰ق٬ ج۲، ص۱۹۸؛ آقا بزرگ طهرانی، الذریعة إلى تصانيف الشيعة، ۱۴۰۳ق٬ ج۶، ص۸۵،۹۱. ج۱۵، ص۶۸-۶۹؛ موسوی خوانساری، مقدمۀ روضاتی، ص۱۰۳-۱۱۵، ۱۳۸.
- ↑ موسوی خوانساری، مقدمۀ روضاتی، ص۱۷۱-۱۷۳؛ ابن الرضا، ضیاء الابصار، ۱۳۸۲ش٬ ج۱، ص۳۴۱-۳۴۲، ج۲، ص۲۳۷-۲۳۸.
منابع
- منبع مقاله: بر گرفته از مقاله خاندان خوانساری در دانشنامه جهان اسلام، ج۱۶، صص۳۷۷-۳۸۳.
- حبیب آبادی، محمدرضا، مکارم الآثار، اصفهان، ج۲، ۱۳۶۲ش. ج۴، ۱۳۵۲ش، ج۶، ۱۳۶۴ش.
- ابن الرضا، مهدی٬ ضیاء الابصار فی ترجمة العلماء خوانسار، قم، ۱۳۸۲ش.
- موسوی اصفهانی، محمدمهدی، احسن الودیعة فی ترجمة اشهر مشاهیر مجتهدی الشیعة، او، تتمیم روضات الجنات، بغداد، ۱۳۸۴.
- خوانساری، محمدهاشم، مجمع الفوائد و مخزن الفرائد، چاپ سنگی، تهران، ۱۳۱۷ق.
- آقابزرگ تهرانى، محمدمحسن، طبقات أعلام الشيعة، بيروت، دار إحياء التراث العربي، چ۱ ٬ ۱۴۳۰ق.
- آقابزرگ تهرانى، محمدمحسن، الذريعة إلى تصانيف الشيعة، بيروت، دار الأضواء، چ۳، ۱۴۰۳ق.