اعلام الدین فی صفات المؤمنین (کتاب)

أعْلامُ الدّین فی صِفاتِ المُؤمنین نوشته حسن بن محمد دیلمی، از علمای قرن هشتم هجری در موضوع اصول و فروع دین و فضائل و رذائل اخلاق و اعمال است. این کتاب، یکی از مآخذ بحارالانوار و مستدرک الوسائل است.

درباره مؤلف

حسن بن ابی الحسن بن محمد دیلمی عالم قرن هشتم هجری،از علمای امامیه در فقه و حدیث و عرفان است. ابن فهد حلی و علامه مجلسی در کتاب هایشان از او نقل روایت کرده‌اند. دیگر آثار او کتاب ارشاد القلوب و غرر الاخبار نام دارد.

معرفی کلی

دیلمی، همان‌طور که در مقدمه إرشاد القلوب بیان کرده، هدفش موعظه و انذار و تبشیر بوده نه نوشتن کتاب علمی و فنی. این رویه علاوه بر ارشاد، در اعلام الدین هم به طور واضح به چشم می‌خورد. دیلمی در کتاب خود، کتاب البرهان علی ثبوت الایمان ابوالصلاح حلبی را به طور کامل نقل کرده است. ابوالصلاح در البرهان یک دوره اصول عقاید را در چند صفحه به صورت استدلالی بیان کرده است.

علاوه بر کتاب البرهان، کتاب الاربعون حدیثا ابن ودعان هم به صورت کامل در اعلام الدین آمده؛ البته چون روایات آن معروف بوده و در کتب روایی موجودند، اسناد روایات را کلا حذف کرده است. پس از آن، چهل حدیث هم از کتاب الخصال نقل کرده است.

ترتیب کتاب

دیلمی کتاب خود را طوری ترتیب داده که هر کس با مطالعه آن، یک دوره اصول و فروع دین را به صورت استدلالی و از راه روایات بیاموزد. او ابتدای کتاب خود را بحث اصول دین قرار داده و مباحثی مانند اثبات وجود خداوند از راههای عقلی، توحید، عدل، وجوب عصمت و راههای اثبات احکام شرعی را بیان کرده و پس از آن، کلمات مبسوطی از ائمه(ع) در باب توحید ذکر نموده است.

بحث علم و جهل و ارزش علم و عالم از دیدگاه روایات بحث بعدی کتاب است.

سپس عظمت قرآن و صفات مؤمن و اقسام مؤمنین را مفصلا بیان کرده است.

همچنین مواعظ و وصایایی از پیامبر(ص) و ائمه(ع) آورده و بحث تقریبا مفصلی از ثواب الاعمال و عقاب الاعمال به آن ضمیمه کرده است.

مؤلف در خاتمه کتاب می‌گوید: حال که بحث به اینجا رسید و کتاب به پایان خود نزدیک شد چند جمله نصیحت را حسن ختام کلام خود می‌نمایم. و نصایح و مواعظی را آمیخته با کلام امیر المؤمنین(ع) خطاب به همه خوانندگان می‌گوید.

در پایان کتاب نیز، چند جمله دعا به پیشگاه الهی عرضه می‌دارد و بدین سان کتاب سراسر موعظه و نصیحت خود را به پایان می‌برد.

چاپ

مؤسسه آل‌البیت در قم، اعلام الدین را در سال ۱۴۰۸ق به چاپ رساند.

پانویس

منابع

• دیلمی، حسن بن محمد، أعلام الدین فی صفات المؤمنین، قم، مؤسسة آل البیت، ۱۴۰۸ق.
• مردی، عباسعلی، أعلام الدین فی صفات المؤمنین]، پایگاه اطلاع‌رسانی حدیث شیعه، تاریخ بازدید: ۳۰ دی ۱۳۹۹ش.