ابوغالب زراری

احمد بن ‎محمد، معروف به ابوغالب زراری (۲۵۸-۳۶۸ق)، فقیه، محدّث، متکلم، ادیب و شاعر شیعی بوده است. او از عالمان و محدّثان بنام آل اعین و آخرین فرد مشهورِ این خاندان است. در ۳۵۰ق به زیارت کعبه توفیق یافت؛ مدتی در آنجا زیست و به عبادت گذراند.

در ۳۶۷ق/۹۷۷م از مکه بازگشت و یک سال پس از آن درگذشت و در کوفه به خاک سپرده شد.

تولد و تحصیلات

وی در شب دوشنبه اواخر ربیع الاول سال ۲۵۸ هجری، در کوفه زاده شد. ۵ساله بود که پدرش درگذشت. پس از آن جدش محمد بن ‎سلیمان تربیت او را به عهده گرفت. پس از فراگیری علوم ابتدایی، دانش های مختلف را در سطوح عالی نزد عالمان بنام روزگارش آموخت و از تربیت اخلاقی و معنوی آنان بهره برد. در ۱۱ سالگی حدیث را فرا گرفت.

در ۳۰۰ق جدّش درگذشت و پس از آن، او که کمتر از ۲۰ سال داشت، ازدواج کرد. پس از مدتی دارای فرزندی شد که درگذشت. سپس میان وی و همسرش ناسازگاری پدید آمد و آهنگ بغداد کرد و از طریق حسین ‎بن ‎روح، نایب خاصّ امام زمان (ع) ، از او کمک خواست و او پیام داد که به زودی اختلاف میان وی و همسرش زدوده خواهد شد، و چنین شد.

انگیزه نگارش رسالة فی‎آل اعین

در روزگار او قرمطیان به کوفه هجوم بردند و محلّه آل اعین را ویران کردند. او در ۳۵۶ق/۹۶۷م رسالة فی ‎آل اعین را نوشت و در آن احوال خاندانش را، از آغاز تا انجام، به ایجاز و با ذکر مشایخ روایی و طرق روایات خود گرد آورد و آن را به نوه‎اش محمدبن‎عبدالله اهدا کرد، بدین امید که او خاندان فروپاشیده‎اش را به یاد آورد و استمرار حدیث را در سلسله راویان آل اعین ممکن سازد.

انتساب ابوغالب به زراری

ابوغالب از نسل بکیر بن‎ اعین بوده، از این‎رو نیاکان او به بکیری شهرت داشته‎اند، اما از روزگار امام هادی (ع) (۲۱۲-۲۵۴ق/۸۲۹-۸۶۸م) به «زراری» شهرت یافته‎اند. این شهرت، چنانکه خود او گفته، از زمان جدش سلیمان‎بن‎حسن پدید آمده است. دلیل این تغییر عنوان را دو چیز دانسته‎اند: یکی اینکه مادر حسن ‎بن‎ جهم ‎بن‎ بکیر، نیای بزرگ ابوغالب، دختر عبیدبن‎زراره بوده است؛ دیگر اینکه امام حسن عسکری (ع)، احتمالاً به دلیل شرایط و ملاحظات سیاسی، سلیمان فرزند حسن را زراری نامیده است.

مشایخ ابوغالب

ابوغالب که خود از راویان موثّق و کثیرالرّوایه شمرده شده است، از راویان بسیاری حدیث نقل کرده است. او بنام‎ترین این مشایخ را در رساله خود ذکر کرده است. نام این افراد بدین شرح است:

روایت کنندگان از ابوغالب

کسانی که از ابوغالب روایت کرده‎اند؛

افراد یاد شده، از مشایخ حدیث شیخ‎ طوسی (۳۸۵-۴۶۰ق/۹۹۵-۱۰۶۷م) و احمد بن علی نجاشی (۴۵۰-۵۲۸ق/۱۰۵۸-۱۱۲۳م) هستند.

آثار

از این آثار، جز رساله آل اعین که به کوشش محمدعلی موحد موسوی اصفهانی در ۱۳۹۹ق/۱۹۷۸م در اصفهان چاپ شده است، چیزی در دست نیست.

پانویس

پیوند به بیرون

• منبع مقاله:
• ابی غالب الزراری، رسالة ابی غالب الزراری و تکملتها لابی عبدالله الغضائری، تحقیق سید محمدرضا حسینی، مرکز البحوث والتحقیقات الاسلامیة، قم، چاپ اول، ۱۴۱۱ق.