گویش سوادکوهی
گویش سوادکوهی گویشی از زبان مازندرانی که در دو شهرستان سوادکوه شمالی و سوادکوه گویش می‌شود. گویش سوادکوهی جز گویش های شرقی مازندرانی محسوب می‌شود و به گویش های فیروزکوهی، قائمشهری، ساروی و جویباری نزدیکی دارد.
| سوادکوهی | |
|---|---|
| زبان بومی در | ایران استان مازندران |
هندواروپایی
| |
| الفبای فارسی | |
| کدهای زبان | |
| ایزو ۳–۶۳۹ | – |
دستور زبان
ضمایر
در گویش سوادکوهی ضمیر سه حالت دارد: فاعلی، مفعولی و ملکی.
| ضمیر | ۱ مفرد | ۲ مفرد | ۳ مفرد | ۱ جمع | ۲ جمع | ۳ جمع |
|---|---|---|---|---|---|---|
| فاعلی، سوادکوهی | men | te | ve/vi | emâ | šemâ | vešun |
| مفعولی، سوادکوهی | mere | tere | vere | emâre | šemare | vešunre |
| ملکی، سوادکوهی | me | te | vene/ve | ame | šeme | vešune |
شناسه
در زبان فارسی دو دسته شناسه داریم: گذشته و حال. اما در گویش سوادکوهی سه دسته شناسه داریم: گذشته، حال ساده و حال التزامی.
۱. گذشته:- بن ماضی ساده: -baxerd = خورد
- بن ماضی استمراری: -xerd = می‌خورد
| گذشته | ۱ مفرد | ۲ مفرد | ۳ مفرد | ۱ جمع | ۲ جمع | ۳ جمع |
|---|---|---|---|---|---|---|
| شناسه | eme | i | e | emi | eni | ene |
| شناسه (پس از واکه) | me | i | e | mi | ni | ne |
۲. حال ساده:
- بن مضارع اخباری: -xer = می‌خوره
| حال ساده | ۱ مفرد | ۲ مفرد | ۳ مفرد | ۱ جمع | ۲ جمع | ۳ جمع |
|---|---|---|---|---|---|---|
| شناسه | embe | eni | ene | embi | enni | enne |
| شناسه (پس از واکه) | mbe | ni | ne | mbi | nni | nne |
۳. حال التزامی:
- بن مضارع التزامی: -baxer = بخورد
| حال التزامی | ۱ مفرد | ۲ مفرد | ۳ مفرد | ۱ جمع | ۲ جمع | ۳ جمع |
|---|---|---|---|---|---|---|
| شناسه | em | i | e | im | in | en |
| شناسه (پس از واکه) | m | i | e | im | in | n |
صرف فعل
در جدول زیر فعل خوردن (baxerden) بر اساس گویش سوادکوهی در زمان‌های مختلف صرف می‌شود.(نمونه زیر براساس سوادکوه می‌باشد)
| زمان/شخص | ۱ مفرد | ۲ مفرد | ۳ مفرد | ۱ جمع | ۲ جمع | ۳ جمع |
|---|---|---|---|---|---|---|
| گذشته ساده | baxerdeme | baxerdi | baxerde | baxerdemi | baxerdeni | baxerdene |
| گذشته کامل | baxerde-bime | baxerde-bi | baxerde-bie | baxerde-bimi | baxerde-bini | baxerde-bine |
| گذشته التزامی | baxerde-bum | baxerde-bui | baxerde-bu | baxerde-buim | baxerde-buin | baxerde-bun |
| گذشته التزامی کامل | baxerde-bi-bum | baxerde-bi-bui | baxerde-bi-bu | baxerde-bi-buim | baxerde-bi-buin | baxerde-bi-bun |
| گذشته استمراری | xerdeme | xerdi | xerde | xerdemi | xerdeni | xerdene |
| گذشته در حال انجام | daime-xerdeme | dai-xerdi | daie-xerde | daimi-xerdemi | daini-xerdeni | daine-xerdene |
| حال ساده/آینده | xerembe | xereni | xerene | xerembi | xerenni | xerenne |
| حال در حال انجام | dareme-xerembe | dari-xereni | dare-xerene | daremi-xerembi | dareni-xerenni | darene-xerenne |
| حال التزامی | baxerem | baxeri | baxere | baxerim | baxerin | baxeren |
| آینده | xâmbe baxerem | xâni baxeri | xâne baxere | xâmbi baxerim | xânni baxerin | xânne baxeren |
افعال
شماری از افعال سوادکوهی و مقایسه آن با گویش فیروزکوهی و فارسی:
| گویش سوادکوهی | گویش فیروزکوهی | فارسی |
|---|---|---|
| kembe | kembe | می‌کنم |
| hâkerdeme | hâkerdeme | کردم |
| hedâme | hedâme | دادم |
| dene | dene | می‌دهد |
| bahiteme | bahiteme | گرفتم |
| girne | girne | می‌گیرد |
| bahuteme | bahuteme | گفتم |
| gembe | gembe | می‌گویم |
| harešime | harešime | دیدم |
| ešime | ešime | می‌دیدم |
| ešine | ešine | می‌دید |
| ešene | ešene | می‌بیند |
قیاس واژگان سوادکوهی و فیروزکوهی
شماری از واژه‌های سوادکوهی و مقایسه آن با گویش فیروزکوهی و فارسی:
| گویش سوادکوهی | گویش فیروزکوهی | فارسی |
|---|---|---|
| piyer/per | piyer | پدر |
| mâr | mâr | مادر |
| rikâ/peser | rikâ/peser | پسر |
| kijâ/deter | kijâ/deter | دختر |
| mičkâ | mičkâ | گنجشک |
| melije | melije | مورچه |
| merqene | morqene | تخم مرغ |
| telâ | telâ | خروس |
| attâ | attâ/yettâ | یک |
| sikâ | sikâ | اردک |
| der | der/dur | دور |
| gat | gat | بزرگ |
| vessre/se | vessere/se | برای |
| tur | tur | تبر |
| bur | bur | برو |
| našo | našo | نرو |
| are | are | آره |
| nâ/no | nâ/no | نه |
واژگان گویش سوادکوهی
در جدول زیر برخی واژگان سوادکوهی آمده است.
| گویش سوادکوهی | گویش فارسی | گویش سوادکوهی | گویش فارسی | گویش سوادکوهی | گویش فارسی |
|---|---|---|---|---|---|
| essel | مرداب، باطلاق | asli | اشک | asp kefte | مدفوع اسب |
| armon be del | آرزو به دل | ezbenâ | گیشنیز | ajuni | بیکاری |
| âsuuk | آرام، یواش | ajiš | سرماخوردگی، تب ولرز | abček | شیروانی |
| eškel | لای پا | ašnik | راسو | elâ | باز، گشاد |
| alo | جفت گوساله | alluk | زبانه آتش | ammes | سفت |
| anjištâ | ناشتا، صبحانه نخورده | evreti | زشت | us | آبستن |
| ussi | آستین | udang | آسیاب آبی | urešem | ابریشم |
| ungeder | آن زمان | bingum | بادمجان | bi dele | بی مغز، پوک |
| bâkele | باقلا | bâye | کاسه | beblâs | پوسیده |
| betim | شکم | bečâ | سرد | bareki | چنگول زدن |
| befre | اَبرو | benessi | پایین دست، فرو دست | benvari | از زیر، از پایین |
| bume lu | لب بام | bulin | لگد کن | pezgâle | تاول |
| pešu | فضولی کردن، بهم زدن | peyi | پشت سر، عقب | pâpi | عمه |
| paftul | چاق | pet | چپ | petnik | پونه |
| petki | مه غلیظ | pâhe | پایه | peček | گیسو |
| pečuk | کوچک | perzu | صافی | perik | کم، اندک |
| peštim | پشت و رو، دم و رو | pe kat | پس گردن، پشت گردن | pahli | بغل، کنار |
| pe sang | پشت پا | piš | جلو | pile | بغل، دامن |
جستارهای وابسته
- مردم طبری
- زبان مازندرانی
- گویش کجوری
- گویش کلارستاق
- گویش تنکابنی
- گویش فیروزکوهی
- استان مازندران
- شهرستان سوادکوه
- پل سفید
منابع
- ↑ قاسمی، علیرضا؛ به کوشش انجمن اسلامی دانشجویان دانشگاه گیلان (۱۳۷۷). سیری در زبان و شعر مازندرانی. رشت: انتشارات دانشگاه گیلان. ص. ۳.
- ↑ جعفری دهقی، محمود؛ خلیلی پور، نازنین؛ جعفری دهقی، شیما (۱۳۹۳). زبان‌ها و گویش‌های ایرانی (گذشته و حال). تهران: مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی. ص. ۲۶۱. شابک ۹۷۸-۶۰۰-۶۳۲۶-۶۳-۴.
- ↑ واژه‌نامه بزرگ تبری، گروه پدید آورندگان به سرپرستی: جهانگیر نصراشرفی و حسین صمدی، سال 1377، جلد اول، ص 31
- ↑ نوری‌نژاد، علی (۱۳۸۹). گویش سوادکوهی. نشر روجین مهر. ص. ۱۳.
- ↑ نوری‌نژاد، علی (۱۳۸۹). گویش سوادکوهی. نشر روجین مهر. ص. ۱۶.
- ↑ نوری‌نژاد، علی (۱۳۸۹). گویش سوادکوهی. نشر روجین مهر. ص. ۱۹.
- ↑ نوری‌نژاد، علی (۱۳۸۹). گویش سوادکوهی. نشر روجین مهر. ص. ۲۰.
- ↑ ASATRIAN, GARNIK (1998). "Some Mazandarani Materials From Firuzkuh" (PDF). Yerevan State University (به انگلیسی). 2 (2): 126.
- ↑ ASATRIAN, GARNIK (1998). "Some Mazandarani Materials From Firuzkuh" (PDF). Yerevan State University (به انگلیسی). 2 (2): 129.
- ↑ نوری‌نژاد، علی (۱۳۸۹). گویش سوادکوهی. نشر روجین مهر. ص. ۹۷.